سنڌ اسيمبلي ٽوڙڻ جي فرمائش

17 فيبروري 1996ع
سنڌ اسيمبلي ٽوڙڻ جي فرمائش

جمهوريت جي تصور کي ميڻ جي ڳوڙهي جهڙو وکر جيڏو اڄوڪي دور ۾ سجهيو ويو آهي، اوترو شايد ئي ڪڏهن سمجهيو ويو هجي! وري ٿا سامهون رکن. چئن ڏينهن کانپوءِ ان کي ڦيهي ڊاهي نئين مورت ٺاهي، صورت ٿا سامهون آئين. ڪڏهن سج ڀڳوان اهي ته ڪڏهن چنڊ، ڪڏهن وهائو آهي ته ڪڏهن قطب! جنهن کي جيڪا ڳالهه سمجهي ۾ اچي ٿي، ان کي آدرش بڻايو ويٺو اهي. هاڻي سياستدانن کي سچ پچ وڏو ٿيڻ گهرجي ڇاڪاڻ ته ڪائنات جي سرشتي جي تشريح ۽ ڊاهڻ ٺاهڻ جي راند ڪندي ڪندي هاڻي هو سچ پچ وڏا ٿي ويا آهن، سندن مٿي جا وار اڇا ٿي ويا آهن ڀلي ته خضاب هڻي جواڻ ٿي گهمندا هجن!
ڇا اهو به ڪو جمهوري مطالبو آهي ته سنڌ اسيمبليءَ کي ٽوڙيو وڃي؟ ڀائي! ڇا جي لاءِ؟ مخدوم شهاب ٻيون ڪيتريون ڳالهيون درست يا غلط چيون؟ اهو هو پاڻ ڄاڻي، البت سندس اهو چوڻ بالڪل درست آهي ته ”سنڌ اسيمبليءَ کي ٽوڙڻ جو مطالبو ڪرڻ عوامي مينڊيٽ جي توهين آهي.“ اهو مطالبو فقط اهو ئي شخص ڪري سگهي ٿو جنهن جي دل ۾ عوامي راءِ لاءِ ڪو به احترام نه هجي. آخر ڪهڙو دليل آهي جو سنڌ اسيمبلي ٽوڙي وڃي؟ ڇا صرف ان ڪري ڪراچيءَ ۾ دهشتگردي ٿي رهي آهي ۽ ايم ڪيو ايم جا معتبر ميمبر اسيمبليءَ ۾ نٿا اچن يا بائيڪاٽ ٿا ڪن؟ ڇا صرف ان لاءِ ته ٻيا چونڊيل نمائندا پنهنجيون ذميواريون مڪمل طرح ادا ڪرڻ ۾ ناڪام ويا آهن؟
جيستائين ايوانن ۾ چونڊيل نمائندن جي ننڊن جي ڳالهه آهي، ته اها افسوس ۽ کل جهڙي ڳالهه آهي ۽ خود اهي ووٽر شرمسار آهن، جن انهن ماڻهن کي عيوضي بڻائي ايوانن ۾ عوامي مسئلن تي ويڙهه ۽ قانون سازيءَ لاءِ موڪليو آهي. مسٽر ممتاز ڀٽو جڏهن اسيمبلي ميمبرن تي نااهليت جو الزام هڻي ٿو ته اهو الزام هروڀرو غلط به ڪو نه آهي. ڳالهه اها ته سڄو سياسي ڪلچر ايئن ئي ٿي ويو آهي.جمهوريت ميڻ جو رانديڪو بڻجي ويو آهي جنهن کي هر روز سياستدان پنهنجي مرضيءَ سان نئين شڪل ڏين ٿا.
الطاف حسين، جيڪو رات ڏينهن ”آپريشن“ جي خلاف ”فيڪس پاليٽڪس“ ڪري رهيو آهي، اهو پاڻ ئي هو جنهن آپريشن شروع ڪرڻ لاءِ رضامندي ڏيکاري هئي. اها ڳالهه ڪو ٻيو نٿو چوي، خود سندس سياسي سرپرست ۽ اهم اتحاد ميان نواز شريف ڪري رهيو آهي. آپريشن خود نواز شريف جي زماني ۾ شروع ٿيو پر هاڻي نواز شريف قوت جي ڪوڙڪي ۾ ڦاسي مرندا پيا وڃن تڏهن به تڪليف فقط الطاف حسين ۽ نواز شريف کي آهي، باقي اجمل خٽڪ ته پنهنجي پٺاڻڪي سنگت ۽ ڪراچيءَ جي پٺاڻن جي مفادن جي پورائيءَ ۾ نهال آهي.
هڙتالي سياست جو دڪان ڪجهه ڏينهن ٺپ رهيو ڇاڪاڻ ته الطاف حسين جي هدايت تي سندس ڪارڪن ”روپوش“ آهن پر هاڻي جڏهن چئن دهشتگردن جي موت تي هڪ يا ٻن ڏينهن جي هڙتال جو نئون سڏ ڏنو ويو آهي ته لڳي ايئن ٿو ته ايم ڪيو ايم روپوشيءَ جي حالت ۾ پنهنجي بچيل قوت ٻيهر ميڙي ورتي اهي. هڙتال جي سڏ تي الطاف حسين فيڪس تي تازو هڪ ٻي هدايت اماڻي آهي ته، ”ظلم جي انتها ٿي وئي آهي تنهنڪري ڪارڪن روپوش ٿي وڃن!“ يعني دهشتگردي شروع ڪئي وڃي پر ايئن جيئن ڪنهن جو پاڇو به نظر نه اچي. الطاف حسين جن مارجي ويل دهشتگردن کي پنهنجو ڪارڪن سڏي ٿو، قلم انهن کي ”ماڻهو“ لکندي لڏي وڃي ٿو. هو سڀ نامي گرامي ۽ ڪارا دهشتگرد آهن ۽ سندن هٿ بيشمار معصومن جي رت سان رڱيل آهن.
اسيمبلي ٽوڙڻ جي ڳالهه ڪرڻ کان اڳ واسطيدار ڌر کي خود پنهنجي وجود ۾ جهاتي پائڻ گهرجي. هنن پاڻ پنهنجيون ڪيتريون ئي آئيني ۽ قانوني ذميواريون پوريون ڪيون آهن. پنهنجن ووٽرن جون تڪليفون دور ڪرڻ لاءِ آئين سازيءَ ۾ اسيمبليءَ جي ڪهڙي مدد ڪئي آهي؟ صاف ڏسجي پيو ته هنن کي آئين سازي ۽ پنهنجن ووٽرن جي ڏکن سان ڪا به دلچسپي نه آهي، هنن کي ته محض پنهنجي هيڊ ڪوارٽر ”90“ لاءِ اسٽريٽ پاور گهريو هو، جيڪو هنن هٿ ڪيو، کيل ختم پئسا هضم! هاڻي ايم ڪيو ايم وٽ نه پنهنجي ڪنهن صوبائي اسيمبلي رڪن جي ڪا حيثيت آهي، نه قدر، نه عزت ۽ نه ڪم. ڪم لٿو ڪاغذ ڦاٽو! وارو حساب آهي.
سوال اهو آهي ته جڏهن سنڌ اسيمبليءَ ۾ ايم ڪيو ايم جا ميمبر اڳ ئي موجود آهن ۽ سنڌ جي اندرين علائقن ۾ به پيپلز پارٽيءَ جي سياسي ساک ۾ ڪو ڦيرو ڪو نه آيو آهي(پيپلز پارٽيءَ پنهنجي وڃايل ساک ڪراچيءَ جي مسئلي تي ٻيهر بحال ڪئي آهي.) ته پوءِ سنڌ اسيمبلي لاءِ نين چونڊن جو مطالبو ڇو پيو ڪيو وڃي؟ ڳالهيون صرف ٻه ٿي سگهن ٿيون، هڪ اها ته اليڪشني هلڙ بازيءَ ۾ ڪراچي صوبي جو معاملو مکيه مهم طور هلايو وڃي ۽ ڪراچيءَ ۾ ايم ڪيو ايم جي مقبوليت جي گراف کي ٻيهر مٿي چاڙهيو وڃي. ٻيو اهو ته متان اجمل خٽڪ (عوامي نيشنل پارٽي) ۽ ميان نواز شريف مسلم ليگ ن سان اتحاد سبب ايم ڪيو ايم پيپلز پارٽيءَ کان ڪجهه سيٽون ڇڏائي سگهي ۽ آپريشن واري ڦرندڙ لٺ کان بچاءَ لاءِ مٿي ۾ ڪو هيلمٽ پئجي سگهي.
اتحاد ۽ اليڪشن ته خير جمهوري حق آهن ۽ انهن جو مطالبو به غير قانوني نه آهي پر ان مطالبي جو ڪو جواز عام ذهن کي نٿو ملي. اها محض آپريشن جي دٻاءَ کان بچڻ جي ڪا حفاظتي حڪمت عملي آهي. ڪنهن به ملڪ ۾ هرو ڀرو به فقط ان مطالبي تي انڪري عام چونڊ نٿي ڪرائي سگهجي يا اسيمبليون نٿيون ٽوڙي سگهجن ته اهڙو مطالبو مخالف سياسي ڌرين ڪيو آهي. پهرين اوليت ڪنهن جمهوري روايت کي ئي ملي سگهي ٿي. مخالف ڌر وٽ ڪو به دليل نه آهي ته سنڌ اسيمبلي ٽوڙڻ جو مطالبو ڪري.
هائو! مسٽر ممتاز ڀٽي جا دليل مضبوط اهن. اسيمبلي اوتري آئين سازي ڪرڻ ۾ ناڪام وئي آهي جيتري ٿيڻ کپندي هئي. آرڊيننس نافذ ڪرڻ ڪو وڻندڙ عمل نه آهي. جيڪڏهن جمهوري حڪومتون به مارشل لا دور جي صدر وانگر آرڊيننس جو سهارو وٽن ته پوءِ جمهوري ڇاجي؟ نواز شريف پاران سنڌ اسيمبلي ٽوڙن واري رٿ ڪراچيءَ جي مسئلي جو ڪو به حل نه آهي، هو ان رت ۾ سندن سياسي بقا جو رستو ڏسي ٿو ۽ بس! اها ڳالهه خود نواز شريف جي ان لهجي ۾ شامل آهي جنهن ۾ هن اها تجويز ڏني آهي. ان هوندي به هاڻي جڏهن حڪومت اها دعوا ڪري رهي آهي ته دهشتگردي آخري پساهن ۾ آهي. ڪراچيءَ لاءِ معاشي پئڪيج ته گهڻا ئي اچي ويا پر هاڻي شايد اهو وقت به اچي رهيو آهي ته ڪراچيءَ جي حوالي سان ڪو اهڙو سياسي پئڪيج ڏنو وڃي جنهن سان ڪراچيءَ ۾ رهندڙ نه رڳو ”مهاجر“ پر اصل باشندا به دائمي امن جي اميد رکي سک جو ساهه کڻن. ان سلسلي ۾ مسٽر رسول بخش پليجي ۽ ٻين قومپرست محب وطن ڌرين جون آڇون قوم جي آڏو آهن.