سنڌ سيڪريٽريٽ تي حملو سنڌ جي تاريخي، سياسي ۽ انتظامي وجود کي للڪار

11 سيپٽمبر 1995ع
سنڌ سيڪريٽريٽ تي حملو
سنڌ جي تاريخي، سياسي ۽ انتظامي وجود کي للڪار

سنڌ سيڪريٽريٽ تي ست عدد اينٽي ٽينڪ راڪيٽ لانچرن سان حملي کي ڇا سمجهجي؟ ڇا ان کي دهشتگرديءَ جو هڪ عام رواجي مظاهرو سمجهجي. جنهن جا ڪراچيءَ جا ماڻهو عادي ٿي چڪا آهن؟ شڪر جي ڳالهه صرف ايتري آهي ته ان حملي ۾ ٿڏي تي انساني جانيون ضايٿ نه ٿيون. زخمين ڏانهن خدا خير ڪري! جيڪي ماڻهو پاڪستان جي بيگناهه شهرين تي حملن کي رياست تي حملو نٿا سمجهن، شايد هاڻي اهي سنڌ سيڪريٽريٽ جي عمارت تي حملي کي سنڌ تي حملو سمجهڻ جيڪا رياست پاڪستان جو انتهائي اهم جز آهي. دهشتگردن اوچتو ئي اوچتو پنهنجين وارداتن جو رخ هڪ ڀيرو ٻيهر سرڪاري عمارتن طرف ڇو موڙيو آهي؟ تمام سادي ڳالهه آهي، ڪراچيءَ ۾ لاش ڪرڻ ايترو عام ٿي ويو آهي جو ماڻهن لاشن جو نوٽيس وٺڻ ڇڏي ڏنو آهي. دهشتگردن کي پنهنجي طاقت جو مظاهرو ڪرڻ ۽ خوف جي لهر جي ڪريل گراف کي ٻيهر مٿي کڻڻ لاءِ ڪو غير معمولي واقعو ڪرڻو هو، جيڪو ڪيو ويو.
سيڪريٽريٽ تي حملو ڪري هڪ ئي وقت سنڌ جي تاريخي، سياسي ۽ انتظامي وجود کي للڪاريو ويو آهي ۽ هڪ اهڙي خبر کي جنم ڏنو ويو آهي جنهن سان حڪومت جون امن امان بابت سڀ دعوائون کن پل ۾ کوکليون ٿي ويون آهن. واقعي کان اڃا هڪ ڏينهن اڳ نصيرالله بابر، جيڪو وفاقي وزير داخله آهي، ٽيليويزن تي دعويٰ ڪري رهيو هو ته پهرين نمبر جا دهشتگرد مارجي ويا گرفتار ٿي چڪا آهن، ٻئي درجي جا اڪثر دهشتگرد ماريا يا جهليا ويا آهن، انهن مان باقي ڪي ٿورا ۽ ٽئين درجي جا دهشتگرد باقي آهن، جن کي جلد سوگهو ڪيو ويندو. جنهن وقت وزير داخله ٽي ويءَ تان اهڙي دعويٰ ڪئي، شهرين جي ذهن ۾ ان مهل ئي خيال اڀريو هو ته ٻئي ڏينهن تي شهر ۾ ان دعويٰ جي جواب ۾ ڪا وڏي خونريزي ٿي سگهي ٿي. خونريزي ته نه ٿي پر اجهو اهو واقعو ٿيو، جيڪو ڪنهن به وڏي خونريزيءَ کان گهٽ نه آهي.
سنڌ سيڪريٽريٽ تي حملو ڪو روڊ ايڪسيڊنٽ نه آهي. اهو هڪ توريل تڪيل قدم آهي جيڪو دهشتگردن کنيو آهي. حڪومت دهشتگردن کي ۽ دهشتگرد حڪومت کي چئلينج تي چئلينج ڏيئي رهيا آهن. نصير الله بابر دهشتگردن کي چوي ٿو ته ” آئون توهان لاءِ سپر دهشتگرد آهيان“ ۽ دهشتگرد سنڌ سيڪريٽريٽ تي هڪ ئي وقت ست راڪيٽ اڇلائي چون ٿا، ”پڄاءِ دهشت جي ڊوڙ!“
پاڪستان واسين جو تجربو آهي ته فوج ۾ لڪل مهم جو جنرل ملڪي ابتريءَ مان فائدو وٺڻ لاءِ پنهنجي عهدي جي قوت جو ناجائز استعمال ڪري مارشل لا هڻڻ لاءِ بي قرار رهندا آهن ۽ امن امان جي ابتريءَ کي بهانو بڻائي سياسي ادارن ۽ ايوانن ۾ ڪاهي پوندا آهن. کين هر خرابيءَ جي جڙ سياستدانن ۾ نظر ايندي آهي، ان ڪري جڏهن مارشل لا لڳندي آهي تڏهن سڀ کان پهرين سياسي آزاديون ۽ سرگرميون معطل ڪندا آهن ۽ ”مثبت نتيجن“ جي پڪ تائين آزادييون بحال نه ڪندا آهن ۽ نيٺ فيصلو ڏيندا آهن ته هو پاڻ ئي بهتر حاڪم آهن. مثبت نتيجا ڪهڙا هوندا آهنئ پاڪستان جو هر ماڻهو سمجهي ٿو ته مهم جو جنرل فقط ان نتيجي کي ”مثبت“ سمجهندا آهن جيڪو سندن خيالن ۽ مفادن موجب هجي.
امن امان ڪيئن بحال رهندو آهي؟ هي تمام بنيادي سوال آهي جنهن تي هر شهري سوچي ٿو. امن امان صدر يا وزيراعظم يا صوبائي وڏي وزير جي حڪم تي چپٽي وڄائڻ سان بحال نه ٿيندو آهي. امن جي بحاليءَ ۾ سياستدانن جون ڳالهيون، قانون نافذ ڪندڙ ادارن جي قوت ۽ امن قائم ڪرڻ جي خواهش سڀ گڏجي ڪم ڪنديون آهن. حڪومتون پاليسيون، فنڊ ۽ رابطو مهيا ڪنديون آهن، باقي، دهشتگردن جا هٿيار ڪيئن ڪڍڻا آهن؟ کين ڪيئن جهلڻو آهي؟ عام شهرين جي جان ۽ مال جي حفاظت ڪيئن ڪرڻي آهي؟ اهو سوچڻ ۽ عمل ڪري ڏيکارڻ امن جي قيام لاءِ ذميوار ۽ ماهر حفاظتي ادارن جا ڪم آهن. جيڪڏهن اڄ اهي ناڪام ٿين ٿا ته سڀاڻي کين اهو چوڻ جو حق نه هوندو ته حڪومت ناڪام وئي آهي ان ڪري اسان ”اڳتي“ آيا آهيون.
سنڌ سيڪريٽريٽ تي مختلف پاسن کان چند منٽن جي وقفي ۾ راڪيٽ هنيا ويا. نشان ايترا پڪا هئا جو ٻه وزير، جيڪڏهن پنهنجن سيٽن تي موجود هجن ها ته ڪو نه بچن ها. موقعي تي 28 سپاهي ڊيوٽيءَ تي هئا پر اهي ايئن گم ٿي ويا ڄڻ هئا ئي ڪو نه. حملي جو انداز ڪجهه ايئن هو جيئن ڪا بل جي سرڪاري عمارتن تي حملا ٿيندا رهيا آهن. حملي جي انداز کي ان خبر سان ملائي پڙهي سگهجي ٿو ته افغانستان ۾ دهشتگردن کي 15 لک رپيا مهيني جي عيوض تربيت ڏني وڃي ٿي. هڪ خبر اها به آهي ته تازو ئي غير ملڪي ايجنسين سان ”دهشتگردن جي اڳواڻ“ لنڊن ۾ ملاقات ڪئي هئي.
آمريڪي عملدارن به سنڌ سيڪريٽريٽ جو زخمي وجود ڏٺو. آمريڪي عملدارن کي اهو به اندازو هوندو ته ڪراچيءَ جي بدامنيءَ ۾ ڪهڙو عنصروڌيڪ سرگرم آهي. ان عمل جي باوجود جيڪڏهن آمريڪا ۽ برطانيا پاڻ ۾ دوستيون نڀائي الطاف هسين کي دهشتگرد تسليم نه ڪن ۽ انسانيت ۽ امن خلاف دهشتگرديءَ لاءِ هن کي پنهنجيون ڌرتيون استعمال ڪرڻ جي اجازت ڏين ته پوءِ سندن منافقيءَ تي وڌيڪ ڳالهائڻ جي ضرورت نه آهي.
سنڌ سيڪريٽريٽ تي راڪيٽن سان حملو دهشتگرديءَ جي گاڏيءَ کي ايڊوانس گيئر۾ وجهڻ جي نشاني آهي. هيڏانهن دهشتگردن ست راڪيٽ فائر ڪيا ۽ هوڏانهن الطاف حسين بيان جاري ڪيو ته سنڌ سيڪريٽريٽ تي حملو وزارت داخله جي ناڪامي آهي تنهنڪري حڪومت استعيفيٰ ڏي. هو اڳ وٺي اهو به چوي ٿو ته جيڪڏهن ان واقعي جي اوٽ ۾ ايم ڪيو ايم کي نشانو بنايو ويو ته ڀرپور احتجاج ڪيو ويندو. هو چوڻ اهو ٿو چاهي ته راڪيٽ ايم ڪيو ايم نه، جنن اڇلايا آهن. ايم ڪيو ايم جي ڪجهه حلقن ته هڪ نئون شو شو ڇڏيو آهي، هو چون ٿا ته حڪومت سنڌ سيڪريٽريٽ کي مرڪزي سنڌ ڏانهن منتقل ڪرڻ جو بهانو گهڙڻ لاءِ ايئن ڪرايو آهي. اصل ۾ سندن پنهنجي خواهش اهي ته سنڌ جي گادي ڪراچيءَ مان هٽائي وڃي ته جيئن ڪراچيءَ تي سنڌ جي دعوا غير موثر ٿئي. سنڌ حڪومت انڪشاف ڪيو آهي ته دهشتگرد اڃا وڌيڪ حملا ڪرڻ جو ارادو رکن ٿا. خدا خير ڪري! شايد ڪراچي وارن جون امن لاءِ دعائون عرش عظيم تي قبول نه پيون آهن.
دهشتگردي ڇو ٿي رهي آهي؟ يقينن هر ماڻهو سوچي ٿو ۽ پنهنجي ذهن موجب ان جو جواب ڏئي ٿو پر هڪ ڀيرو وري سوچڻ جي ضرورت آهي ته دهشتگردي ڇو پئي ٿئي؟ هڪ سبب اهو آهي ته پيپلز پارٽي ۽ حزب اختلاف جي وچ ۾ ذاتي بنيادن تي شديد تر ويڇا آهن ۽ ڪا به ڌر ٻي ڌر کي معاف ڪرڻ لاءِ تيار نه آهي. اهو ئي سبب آهي جو اڄڪلهه حزب اختلاف حڪومت خلاف ويڙهه ۾ دهشتگردن سان به اتحاد ڪرڻ ۾ عار نٿي سمجهي. ٻيو ۽ بنيادي سبب اهو آهي ته ايم ڪيو ايم ڳالهيون ڪرڻ ئي نٿي چاهي. ڳالهين سان الطاف هسين ۽ سندس ٽولي کي ڇا ملندو؟ سندس ٽارگيٽ واضه آهي، هنن بار بار سڌيءَ ۽ اڻسڌيءَ طرح علحيدگيءَ جي ڳالهه ڪئي آهي. ايم ڪيو ايم علحيدگي جي جنگ وڙهي رهي آهي 7 ان مهل تائين وڙهندي رهندي جيستائين ٽارگيٽ حاصل نه ٿي ڪري يا پاڻ تباهه نٿي ٿئي. هر سياسي پارٽي ۽ سياس ڪارڪنن نجي محفل ۾ اها ئي ڳالهه ڪري ٿو، اها ب