سياسي اتحادين جي امپورٽ جو سلسلو

20 آگسٽ 1995ع
سياسي اتحادين جي امپورٽ جو سلسلو

ڪراچيءَ 20 لک هندستانين جي غير قانوني موجودگيءَ جي معنيٰ اها آهي ته نسلي بنيادن تي سياست ڪندڙ تنظيم پنهنجي ميمبرشپ ۽ وڳوڙي لشڪر وڌائڻ لاءِ 20 لک هندستانين کي غير قانوني دستاويز ٺهرائڻ ۽ پناهون ڏيڻ ۾ مدد ڪئي آهي. سنڌ جي ڪل آبادي جيڪا لڳ ڀڳ ٽي ڪروڙ آهي، ان ۾ مهاجرن جو تعداد 2 ڪروڙ ٻڌائڻ جي معنيٰ به اها اهي ته ايم ڪيو ايم اڻ سڌيءَ طرح سمورن غير قانوني پرڏيهين يعني هندستانين، بنگالين، برمين وغيره کي به پنهنجي لشڪر ۾ ڳڻي ٿي.
سنڌ ۾ اڙدو ڳالهائيندڙ آباديءَ جو تعداد محض 22.64 سيڪڙو آهي، يعني لڳ ڀڳ 68 لک ماڻهو جيڪي سڀ جا سڀ ڪراچيءَ ۾ نٿا رٿن، پر سنڌ جي ننڍن شهرن ۾ به ٽڙيل پکڙيل آهن. ڪراچيءَ ۾ غير قانوني طور رهندڙ هندستاني، بنگالي، برمي ۽ ٻيا نسل انهن کان جدا آهن، جن جو تعداد 30لکن کان ڪنهن به صورت ۾ گهٽ نه آهي، بلڪ ڪجهه دعوائن موجب غير قانوني غير ملڪين جو تعداد اڌ ڪروڙ کن آهي. هاڻي ته اها ڳالهه ان ڪري ويتر خطرناڪ ٿي وئي آهي جو غير ملڪي ماڻهو پاڪستاني سڃاڻپ ڪارڊ، پاسپورٽ ۽ ڊوميسائيل وٺي پاڻ کي پاڪستاني ثابت ڪري رهيا آهن ۽ ”پنجابي“ کي ”پونزابي“ چوندڙ بنگالي به پاڻ کي مهاجرن جي قطار ۾ بيٺل پاڪستاني سڏي ٿو ۽ حڪومت پرڏيهين جي هيڏي ساري فوج کي ڏسي بي وسيءَ وچان هٿ مهٽي رهي آهي. ايم ڪيو ايم جڏهن پنهنجي اصل تعداد کان وڌيڪ وجود جي دعويٰ ڪري ٿي. تڏهن ان کي خبر آهي ته پاڪستان ۾ رهندر سمورا غير قانوني ملڪي جيڪي اوڀر ۽ ڏکڻ جي طرف کان سرحدون ٽپي آيا آهن، سندس اتحادي آهن. پنهنجا اتحادي امپورٽ ڪرڻ ۾ ايم ڪيو ايم کي ڊگهو عرصو ڪم ڪرڻو پيو آهي.
غير قانوني پرڏيهين جي هيءَ يلغار اڄ کان نه، گهٽ ۾ گهٽ 10 سالن کان جاري آهي. هونئن ته اها 1947ع کانپوءِ ڪڏهن به ختم نه ٿي آهي، پر 86-1985ع کانپوءِ ڪراچي جي روڊن، رستن، گهٽين ۽ ڪچين آبادين ۾ اجنبي لوڪن جا لشڪر وڌندا ويا آهن. ڪير ٿو ڄاڻي ته اهي ڪير آهن ۽ ڪهڙن مقصدن سان انهن کي هيڏي وڏي تعداد ۾ پاڪستان ۾ داخل ڪيو ويو آهي. اهو ممڪن آهي ته انهن مان اڪثر زماني جا ستايل هجن ۽ روزگار لاءِ ڌڪا ٿاٻا کائيندا اچي ڪراچيءَ جي ڪناري ٽڪي پيا هجن، پر انهن جون سرگرميون ۽ انهن جو تعداد هاڻي سنڌ جي ماڻهن لاءِ زندگي ۽ موت جو مسئلو بڻجي ويا آهن ۽ هاڻي پاڪستان مان نڪرڻ لاءِ تيار نه آهن ۽ خونريز مزاحمتن جو خطرو پيدا ٿي پيو آهي.
ايجنسيون چون ٿيون ته سنجيده حلقا به ان کي غلط نٿا سمجهن ته انهن پرڏيهين ۾ بيشمار ماڻهو غير ملڪي ايجنسين سان تعلق رکن ٿا. شهر جي عام ڏوهن ۾ به انهن غير ملڪين کي آڳرو محسوس ڪيو ويو آهي. ٿيڻ ته ايئن گهرجي ته انهن سڀني اهلڪارن کي ذميوار قرار ڏيئي مٿن سخت کان سخت قلمن هيٺ ڪيس هلايا وڃن، جن جي ذمي سرحدن جي نگراني هئي، پر پوءِ به هي غير ملڪي سرحدون ٽپڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. انهن اهلڪارن کان به سوال ٿيڻ گهرجي جي ويزا تي پاڪستان آيل غير ملڪين جي ”گم“ ٿيڻ جو نوٽيس نه ورتو ۽ انهن کي ڳولي ٻاهر نه ڪڍيو. انهن کان به پڇاڻو ٿيڻ گهرجي جن غير ملڪين کي سڃاڻپ ڪارڊ، پاسپورٽ ۽ ڊوميسائيل ٺاهي ڏيئي ڇڏيا. هاڻي ته پل هيٺان پاڻي گهڻو لنگهي ويو آهي ۽ صوبائي توڙي وفاقي حڪومتون ۽ ادرا سڌيءَ ۽ اڻسڌيءَ طرح پنهنجي بي وسي ظاهر ڪري چڪا آهن. ڪيئي ڀيرا غير قانوني پرڏيهي کي ڪڍڻ ۽ مهم هلائڻ جا اعلان به ٿيا، پر پوءِ ايئن ماٺ ٿي وئي ڄڻ ڪنهن نظر نه ايندڙ طاقتور مخلوق حاڪمن جي نڙيءَ ۾ هٿ وجهي کين گهو گهو ڏنو هجي.
هڪ صحافي اظهر سعيد جي هڪ محتاط ڪاٿي موجب ڪراچيءَ جي ڪل آبادي هن وقت هڪ ڪروڙ 20 لک آهي جنهن ۾ 25 لک پنجابي، 20 لک پٺاڻ ۽ 20 لک سنڌي، بلوچ، پارسي ۽ اسماعيلي آهن، جڏهن ته پرڏيهي به 20 لک آهن جيڪڏهن باقي بچيل آبادي مهاجرن جي تصور ڪئي وڃي ته اها 35 لکن کان مٿي نٿي بيهي. ڪراچيءَ ۾ سنڌين ۽ بلوچن جي گڏيل آبادي بابت مسٽر سعيد جي اندازي سان اختلاف جي گنجائش ان ڪري موجود آهي ته ڪراچيءَ جي سامونڊي ڪنڌين، ملير ۽ لياريءَ سميت ڪراچيءَ جي وچ وچ ۾ سنڌين جا ڪيئي ڳوٺ ۽ گڏيل آباديون آهن، جن ۾ سنڌي ۽ بلوچ لوڪن جو تعداد ڏنل اندازي کان مٿي آهي. بهرحال، مسٽر اظهر سعيد مهاجرن جي تعداد کي ڳڻڻ جو ٻيو طريقو به پيش ڪيو آهي جيڪو پاڻ مهاجرن جي ٿورائيءَ جي تصديق ڪري ٿو. 1990ع ۾ ايم ڪيو ايم 11 سيٽون کٽيون ۽ 90 سيڪڙو ووٽ وڌا ويا. ان ريت ووٽن جو تعداد لڳ ڀڳ 10 لک ٿئي ٿو. هو چوي ٿو ته فرض ڪريو ته ايم ڪيو ايم جي 10 لک حمايتن جا ووٽ رجسٽر نه ٿيا، ٻيا به 15 لک داخل ڪيو، جيڪي ووٽ رجسٽر ڪرائي نه سگهيا، تڏهن به تعداد 35 لکن کان نٿو وڌي. مسٽر اظهر سعيد ان طرف به ڌيان ڇڪائي ٿو ته گذريل مڪاني ۽ صوبائي چونڊن ۾ غير ملڪي ماڻهن چونڊون وڙهيون ۽ ڪي ڪامياب به ٿيا، انهن ۾ ڪي ته محض 9 کان 18 مهينا پاڪستان ۾ رهي سوڀارا ٿيا. يعني هاڻي پرڏيهين لوڪ سنڌ جي سياست ۾ به ڀائيواري ڪرڻ لڳا آهن ۽ انهن جي پويان ايم ڪيو ايم ليئا پائيندي نظر اچي ٿي.
حڪومت کي صرف احساس آهي ته پرڏيهي لوڪ پاڻ سان گڏ مقامي ماڻهن لاءِ ڪهڙا عذاب کڻي آيا آهن، پر ڀوڳي ته عوام ٿو. پرڏيهي ماڻهو تخريبڪاري، هٿيارن ۽ نشي جي سمگلنگ ۾ ملوث ٿيڻ سميت روزگار ۽ شهري سهوليتن ۾ به ڀائيوار ٿيا آهن. جنهنڪري عام واهپي وارين شين جا اگهه وڌي ويا آهن. سياست ۾ ڀائيواريءَ جي مسئلي صورتحال کي اڃا خراب ڪيو آهي. حڪومت هاڻي هن مسئلي کي منهن ڏيڻ لاءِ ٻين سياسي جماعتن کي اعتماد ۾ وٺڻ لاءِ رابطا ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي، جنهن مان ثابت ٿئي ٿو ته خود سياسي پارٽيون پنهنجا مفاد انهن غير ملڪين ۾ ڏسن ٿيون، ٿيڻ ته ايئن کپندو هو ته سڀ سياسي ڌريون ملڪ ۽ صوبي جي مفادن کي نظر ۾ رکي پاڻ ئي حڪومت تي دٻاءُ وجهن ها ته پرڏيهي کي ڪڍو، پر هتي ته درياهه ئي ابتو پيو وهي!
پرڏيهي جي آمد اڃا به جاري آهي ۽ پاڪستان دنيا جو شايد اڪيلو ملڪ آهي جتي هر قد ڪاٺ رنگ نسل ۽ ٻوليءَ واري غير ملڪيءَ کي سولائي سان لڪڻ جو موقعو ملي وڇي ٿو. جنهنڪري پاڪستان ڪنهن ”عالمي يتيم خاني“ جي ڏيک ڏيڻ لڳو آهي. ڳالهه يتيم خاني جي حد کان ٽپي ڏوهيارين جي پناهگاهه بڻجڻ تائين اڳتي وڌي چڪي آهي ۽ حڪومت ان معاملي ۾ ايڏي ته بي وس آهي جو ٻين سياسي پارٽين کي اعتماد ۾ وٺڻ لاءِ سوچي رهي آهي. پاڪستان ۾ حڪومتون سوچڻ جو ڪم هونئن ئي گهڻو ڪنديون آهن. اهي سوچينديون ئي رهجي وينديون آهن ۽ ڪم ڪرڻ وارا پنهنجو ڪم ڪري نڪري ويندا آهن. پوءِ ان کي ”ماضيءَ جو ورثو“ قرار ڏيئي نانگ جي ليڪي وانگر پيو ڪٽبو آهي.
ته پوءِ ڇا ڪجي؟ جيڪي ڪرڻو آهي، سو حڪومت کي ئي ڪرڻو آهي، جيڪڏهن پاڪستان جي شهرين ڪا پنهنجي واٽ ورتي ۽ جتي به کين ڪو غير قانوني غير ملڪي نظر آيو، ان کي جهلي ٿاڻن تي پهچائڻ شروع ڪيو ته شايد اها ڳالهه به حڪومت کي نه وڻندي. سرحد ٽپندڙ غير ملڪين کي جهلي ٿاڻن جي حوالي ڪرڻ جو ڪم سنڌ جي شهرين رضاڪارن وانگر ڪيو به آه