سياسي امتحان مان نڪتل نتيجا

13 جنوري 1996ع
سياسي امتحان مان نڪتل نتيجا

تڪ 181 سانگهڙ جا نتيجا پڌرا ٿي چڪا آهن ۽ فدا حسين ڏيري کي فقط 75 هزار ووٽ مليا آهن، فقط 75 هزار ان ڪري چيو ويو جو تڪ ۾ رجسٽر ووٽن جو تعداد 2 لک، 60 هزار آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته پيل ووٽن جو 75 سيڪڙو فدا ڏيري جي حق ۾ پيو. ابتدائي نتيجا چون ٿا ته مسلم ليگي اميدوار جنهن کي ايم ڪيو ايم جي ووٽن جو به آسرو هو محض 12 هزار ووٽ کنيا جڏهن ته شهيد ڀٽو گروپ جي مخدوم خليق جنهن کي پنهنجن مريدن سان گڏ پيرپاڳاري مان به ڪجهه آسرو هو فقط 8 هزار ووٽ کنيا.
اهو ئي ٿيو، جيڪو پاڪستان جي سياست ۾ ٿيندو اهي. مسلم ليگ ۽ شهيد ڀٽو گروپ پنهنجي هار مڃڻ کان انڪار ڪندي چيو ته ڌانڌلي ٿي آهي. پر ڌانڌلي لاءِ جنهن حد تائين الزام هنيا ويا، اهي الزام ٻڌي ذهن پنهنجي ليکي فيصلو ڏئي ٿو ته الزامن ۾ ڪيترو سچ ۽ ڪيترو ڪوڙ آهي. مسلم ليگ ن جو سيڪريٽري جنرل سرتاج عزيز، الاهي بخش سومرو ۽ مشاهد حسين واقعي واري سر زمين کان هڪ هزار ميل پري ويهي الزام هڻن ٿا، جن مان هڪ اهو به آهي ته آصف زرداري، عبدالله شاهه ۽ صوبائي وزير سڄو ڏينهن هٿيار کڻي گهمندا رهيا. سوچڻ وارو سوچي سگهي ٿو ته اهو ڪهڙو منظر هوندو جڏهن سيد عبدالله شاهه هٿ ۾ ڪلاشنڪوف کني کليل جيپ تي چڙهي سڄي تر جي هڪ هڪ پولنگ اسٽيشن تي زوريءَ ووٽ وجهائي رهيو هوندو! خدا پناهه! الزام هڻڻ وارن کي گهٽ ۾ گهٽ ايترو سوچڻ گهرجي ته هو جيڪو الزام هڻي رهيا اهن ڇا اهو اهڙو آهي جو ان جا پير کپن!
هاني چيو ٿو وڃي ته مسلم ليگ ۽ شهيد ڀٽو گروپ ڌانڌلين سبب ننڍي چونڊ جو بائيڪاٽ ڪري ڇڏيو. ڌانڌليون ڪهڙيون ٿيون؟ جواب ملي ٿو: پولنگ ايجنٽن کي ۽ ڪارڪنن کي مارڪٽ ڪئي وئي ۽ کين چونڊ واري عملر کان پري رکيو ويو. وڏي وزير سيد ععبدالله شاهه، ”زرداري فورس“ ۽ ”مگسي فورس“ جي اهلڪارن زبردست فائرنگ ڪئي، وڏي پئماني تي ڪوڙا ووٽ وڌا ويا، پولنگ ايجنٽن کي پولنگ اسٽيشنن تي اچڻ نه ڏنو ويو، ووٽرن کي ووٽ وجهڻ ئي ڪو نه ڏنا ويا ۽ بيلٽ باڪس ۾ ڪوڙا ووٽ وجهايا ويا. انهن الزامن سان گڏ اهو به چيو ويو ته ڪوڙن ووٽن سان بيلٽ باڪس ٻهراڙين ۾ ڀريا ويا. الزامن تي ڪو به تبصرو ڪرڻ بدران صرف هڪ سوال تي نظر وجهي سگهجي ٿي:
ڇا سانگهڙ، ٽنڊو آدم ۽ شهدادپور به ٻهراڙيون هيون جتي ووٽرن کي اچڻ نه ڏنو ويو؟ اهي اهڙا شهر آهن جتي اڙدو ڳالهائيندڙ آبادي مسلم ليگ جي فطري اتحادي هئي، انهن جو تعداد ايترو ٿورو به نه آهي جو اسلام قريشيءَ کي محض 8 هزار ووٽ ملن. پر لڳي ٿو ته ان آباديءَ به يا ته ووٽ وجهڻ مناسب ئي ڪو نه سمجهيا ۽ ننڍي چونڊ کان لاتعلقي رکي يا وري انهن به پ پ کي ووٽ ڏيئي پنهنجي سياسي وابستگي پ پ سان ثابت ڪئي. پير صاحب پاڳاري جا 20-15 هزار ووٽر ته ماڳهي حڪم موجب چونڊ کان ئي پري رهيا جن جو مخدوم خليق کي وڏو آسرو هو.
اصل ۾، پولنگ دوران ووٽرن جو لاڙو ان وقت تائين بنهه واضح ٿي چڪو هو جڏهن مسلم ليگ ”بائيڪاٽ“ ڪيو يا جڏهن مخدوم خليق ڌانڌلين جي دانهن ڪئي. ڌانڌلين جو الزام ته ان وقت کان ئي لڳڻ شروع ٿي ويو هو جڏهن اڃا اليڪشن مهم هلي رهي هئي. ماڻهن ان وقت به چيو ٿي ته اليڪشن واري ڏينهن ٽڪراءُ به ٿي سگهي ٿو. ٽڪراءُ ٿيو به، پر شڪر آهي ته ڪو جاني نقصان نه ٿيو. ٽنڊي آدم ۾ ڌماڪو ٿيو. پولنگ دوران تشدد جي واقعن ۾ 6 ماڻهو زخمي ٿيا. خبرون چون ٿيون ته پير مظهرالحق، ٿاڻي تي ويٺل ستار بچاڻي ۽ سندس سئوٽ به زخمي ٿيا اهن. ظاهر آهي ته اهو حملو هارائيندڙ ڌر جي ماڻهن ڪيو هوندو. اسان اهو نٿا چئون ته اهو حملو مسلم ليگ قيادت جي حڪم تي ٿيو يا شهيد ڀٽو گروپ طرفان يا ماڳهي ڪي جذباتي همراهه پنهنجي ليکي مشتعل ٿيا پر اها ڳالهه طئه آهي ته حملو پ پ تي ٿيو. تعجب اهو آهي ته پوءِ به ايئن چيو وڃي ٿو، ”حملو ڪندڙ پوليس جي گاڏيءَ ۾ آندا ويا هئا.“ يا ٽڪراءٌ ۾ ايئن ٿيو.
اها بهرحال، هڪ چڱي ڳالهه ٿي ته ان موقعي تي ملڪي سان گڏ غير ملڪي پريس به موجود هئي جنهن سڀ ڪجهه اکين سان ڏٺو. گهٽ ۾ گهٽ سنڌي پريس جي رپورٽنگ ان معاملي ۾ ٺيڪ ٺاڪ، معروضي ۽ مربوط آهي. هي تڪ به سنڌ جو هو ۽ سنڌي اخبارن جو سنڌ جي ٻهراڙين ۾ پنهنجو نيٽ ورڪ به سٺو آهي، جيڪو ڪنهن به غير ملڪي (زي ٽي وي ٽائپ) نشرياتي اداري کان بهتر ۽ صاف سٿرو اهي. سنڌي پريس مقامي سياسي جوڙ جڪ جي سلسلي ۾ به غير ملڪي ۽ هٿ ٺوڪي قومي پريس کان بهتر واقف آهي. ان ڪري سنڌي پريس جي معتبر رپورٽنگ تي ڀروسو ڪري چئي سگهجي ٿو ته جيڪڏهن ڪا سنهي ٿلهي بيقاعدگي ٿي به آهي تڏهن به ان جو ڪو فرق نه پيو آهي ۽ مسلم ليگ جو پولنگ جي خاتمي کان فقط هڪ ڪلاڪ اڳ ۾ بائيڪاٽ ٻيو ڪجهه به نه، خفت کان بچڻ جو محض هڪ سياسي بهانو آهي ڇاڪاڻ ته ان مهل تائين ووٽرن جي مرضي پڌري ٿي چڪي هئي ۽ اهو به پتو پئجي چڪو هو ته مخلاف ڌرين کي جن حامين جي حمايت جي اميد هئي، اها ختم ٿي چڪي هئي. ظاهري شاهديون تجويز ڪن ٿيون ته تڪ 181 سانگهڙ ۾ اهي سڀ ڪارڻ موجود هئا جن تحت فدا حسين ڏيري کي ڪامياب ٿيڻو هو. هي سڌو سنئون جوڙ ڪٽ جو حساب هو جنهن ۾ فدا حسين کي پيپلز پارٽيءَ جي حمايت، فدا جي ذاتي ساک، مسلم ليگ ۽ شهيد ڀٽو گروپ کي سندن حمايتن وٽان عملي حمايت نه ملڻ، سڀ ڪجهه شامل هو. ان هوندي به جيڪڏهن گهڙي سوا لاءِ فرض ڪجي ته فدا حسين ڏيري کي مليل 75 هزار ووٽن مان 50 هزار يعني 66 سيڪڙو ووٽ ڌانڌليءَ جو نتيجو هئا ته به باقي بچيل 25 هزار ووٽ ٻنهي مخالف اميدوارن جي گڏيل ووٽن کان به گهڻا آهن.
پيپلز پارٽي ڪا فرشتن جي پارٽي ڪو نه آهي ۽ نه وري پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت ڌرتيءَ کي بهشت بنايو آهي جو ان جي ساک ٺاهڻ لاءِ ماڻهو حدون ٽپي وڃي پر پيپلز پارٽي دعا ڪري پنهنجن مخالفن کي، خاص ڪري نواز شريف ۽ الطاف حسين کي جن دهشتگردي، ڪوڙ ۽ مڪر جا اهڙا ڊراما اسٽيج ڪيا آهن جو هاڻي جيڪڏهن اهي سچ به ڳالهائين ته به ڪو اعتبار نٿو ڪري. ڳالهه ان اردو شعر جهڙي آهي ته، ”هو جنهن جا دوست هجن، آسمان کي انهن جو دشمن ٿيڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي؟“
سانگهڙ 181 واري تڪ جي تازي چونڊ گهٽ ۾ گهٽ ٻه اهم ڳالهيون سامهون آنديون آهن. پهرين اها ته آئيندي جيڪا اليڪشن ٿيندي، چاهي اها عام چونڊن واري ڇو نه هجي يا کڻي بلدياتي هجي، ان جا نتيجا به نه مڃيا ويندا. سياستدانن جو اهو رويو ڏاڍي خطرناڪ حد تائين اڳتي نڪري ويو آهي. ايئن ٿو لڳي ته مخالف ڌر جا سياستدان پاڪستان کي ڪنهن اهڙي صورتحال ۾ آڻڻ گهرن ٿا جهڙي اڄ بنگلا ديش جي آهي جتي اليڪشن جي مسئلي تي ٿيندڙ گوڙ گهمسان ۾ ملڪ جون مخالف ڌر واريون سڀ پارٽيون آئين جي ڪتاب تي پير رکي ان تي چڙهي بيٺيون آهن. آئين اليڪشن جي سوال تي ڇا ٿو چوي؟ اهو فقرو پڙهن لاءِ ڪو به تيار ڪو نه آهي. بنلگه ديشي جنون ۾ پنهنجي ملڪ جو حشر الائي ته ڇا ڪندا، اهو سندن اندروني معاملو آهي پر دنيا انهن تي چپن ۾ کلي رهي اهي. اهو ڀلي ته بنگلاديش جو اندروني مسئلو هجي پر ان آئيني ۾ اسان کي پنهنجو چهرو به ن�