سياسي گفتگوءَ جي منع آهي

به هوندو جيڪو في الحال ڪنهن کي هٿ نه لڳو آهي پر اهو خفيه خانو هڪ کليل راز آهي. اهو به اتي ئي ڪٿي ڀرپاسي ۾ هوندو جنهن مان ڪلاشنڪوف ۽ راڪيٽ لانچر نڪري سگهن ٿا. ظاهري علامتون مقدس گهر جي ديوارن وانگر آهن جن ۾ باطني علامتن وارو شيطان رهي ٿو، ”منهن ۾ موسيٰ، اندر ۾ ... ...“

اسان جي سامهون هڪ ٻي تصوير به آهي. ريگستاني انسان جي! هي ڪارو ٺڪر جهڙو، هڙ ٻاٽيون، ٽي بيءَ جو مريض. اڇو مٿو، کٿل شهپر ۽ چهري تي بيشمار ليڪون! نه مٿي تي نماز واري ٽوپي، نه هٿ ۾ تسبيح، چهرو بي نور پر سوچيندڙ، ڪجهه وڌيڪ ئي سوچيندڙ. هن جو ڪجهه وڃائجي ويو آهي، هڪڙي ڳنڍ.

صرف هڪڙي ڳنڍ، جنهن ۾ سڀ ڪجهه هو. اَن، مال، پاڻي، گهر، ڀاتي ۽ ٿر. هن ۾ ظاهري ۽ باطني علامتون سڀ هڪ جهڙيون آهن. خشڪ ۽ ريگستاني طوفانن ۾ ڇنل جهوپڙيءَ جهڙي لباس ۾ رهندڙ، ڳنڍ وڃايل ماڻهو! هيءُ ماڻهو ڳنڍ وڃائي ويٺو آهي يا پاڻ وڃايل ڳنڍ جهڙو آهي اهو فيصلو مٿس ڇڏيل آهي. هيءُ ٿر جو ماڻهو آهي جيڪو ڏهن سالن کان ڏڪر ۾ جيئرو آهي. ڏکن به سندس حوصلي کان شڪست کاڌي آهي.

سنڌ ۾ ٻنهي قسمن جا ماڻهو رهن ٿا ۽ هڪ خاص قسم جي حڪومت آهي. حڪومت جي هڪ هٿ ۾ تسبيح آهي ۽ ٻئي ۾ بندوق. زبان تي انصاف ۽ دل ۾ ...؟ دل جو حال الله ڄاڻي. هندو ديو مالا ۾ کشترين جي ديوتا شِو ڀڳوان جي هڪ هٿ ۾ ڊمار آهي ۽ ٻئي ۾ ترشول. علم جي ديويءَ جي هڪ هٿ ۾ مالها آهي۽ ٻئي ۾ وِينا، ۽ ڪرشن ڀڳوان جي چپن تي بانسري. سڀ هڪ ئي ڀڳوان جا ظاهري روپ آهن. سندس من ۾ ڇاهي؟ سو پاڻ ڄاڻي. ماڻهوءَ جو صرف اهو ڪم آهي ته سندس اِڇا تي خوش رهي ۽ سندس پوڄا ڪري، تڪبر نه ڪري ۽ ڪام ڪروڌ، موهه ۽ لالچ کان بچي.

ڪجهه نه هوندي به خوش ۽ مست رهي، صحرائي طوفان ۾ گم ٿيل ۽ واريءَ ۾ لٽيل ڳنڍ وانگر! جتي به هجي جنهن به حال ۾ هجي، هر حالت ۾ دانهن ڪرڻ کيس نه جڳائي.

حڪومت جو ڪم آهي ته هن کي آگاهه ڪري ته هن کي پنهنجي حال ۾ خوش رهڻو آهي. چاهي هو ڇنل جهوپڙي جهڙي لِيڙن ۾ رهندو هجي يا ڊفينس سوسائٽيءَ جي قلعي ۾. اهو انڪري ته طوفانن جي ذميواري حڪومت تي ناهي. ڇو ته ڪالرا حڪومت جي حڪم هيٺ نه پکڙي آهي. ڇو ته برساتون آئين جي ذريعي نه روڪيون وينديون آهن. هر هڪ جو پنهنجو نصيب آهي، جيڪو لکيل آهي. انهن سڀني مصيبتن جي ذميواري حڪومت تي ڪنهن به صورت ۾ نٿي وجهي سگهجي. جيڪو شخص اها ذميواري حڪومت تي وجهي ٿو سو فطرت جي قانون کان انڪار ڪري ڪفر ۾ داخل ٿئي ٿو!

ٿر جي 24 هزار ڪلوميٽرن جي هيڏي ساري ايراضيءَ ۾ ڏهن سالن کان بارش نه پئي ته ان ۾ ڪنهن ٻئي علائقي جي ماڻهن جو ڪهڙو ڏوهه؟ اتي رهندڙ ست لک ماڻهن کي ڪراچي ته نه ٿو آڻي سگهجي. ايئن ڪبو ته وڏا مسئلا پيدا ٿيندا، انڪري کين انهن ئي حالتن ۾ رهڻو آهي ۽ خوش رهڻو آهي. ڪروڌ ڪندا ته قدرت کي وڌيڪ ڏمر ڏياريندا.

افغانين جي ڳالهه ٻي آهي. هنن ويچارن کي انسانيت ۽ اسلامي ڀائيچاري هيٺ پناهه ڏني وئي آهي. هو جهاد جي حالت ۾ آهن. اسان کي اسلامي جذبي سان انصاف وارو ڪردار ادا ڪرڻو آهي. آخر اسان ڪيئي لک بنگالين، ڪيئي لک بهارين، ڪيئي لک ايرانين، هندستانين، فلپائنين، ويٽنامين ۽ سريلنڪا وارن کي به ته ڪراچيءَ ۾ اجها ڏنا آهن. جيڪڏهن افغانين کي اجهو ڏنوسون ته ڇا ٿي پوندو؟ اسان کين پاڪستان ۾ ڪاروبار ڪرڻ ۽ ملڪيتون ٺاهڻ جي اجازت نٿا ڏيون ۽ تازو وفاقي وزير صاحب 18 جون 1987ع تي اهڙو واضح اعلان به ڪيو آهي پر ڇا ڪجي جو سندن ڀاڳ ۾ اهي ٻئي ڳالهيون لکيل آهن. ڪنهن جي ڀاڳ کي روڪي ته نٿو سگهجي. هونئن به سندن ڪو گهڻو تعداد ڪونهي. مارچ 1987 تائين صرف ساڍا ٽيٽيهه لک افغان مهمان آيا آهن (اي. پي. پي. 18 جون 87ع) جيڪي بلوچستان ۾ ووٽرن واري لسٽ کان فقط 10 لک وڌيڪ آهن (اي پي پي 25 آگسٽ 87ع).

ٿرين جي اها دانهن بلڪل واجبي نه آهي ته مجاهد مهمانن جي آجيان کي ڇڏي ٿر جي ڏڪر ۾ مئل پنجاهه هزار ڍورن جون هڏيون ميڙيون وڃن (هلال پاڪستان 14 مئي 87ع). پهرين مهمان نوازيءَ وارا فرض پورا ٿين ته پوءِ ڏٺو ويندو.

اڃا انهن مجاهدن لاءِ گهڻو ڪجهه ڪرڻو آهي هيل تائين ته فقط سندن هر ڪيمپ ۾ رڳو پرائمري اسڪول قائم ڪري کين افغانستان جو نصاب پڙهائڻ جو بندوست ڪيو ويو آهي ۽ ڪاليجن ۾ سندن لاءِ سيٽون مخصوص ڪري سگهيا آهيون. اڃا ته ٽڪن واري پروگرام ۾ فقط 85 سيڪڙو افغان ٻارڙن کي ٽڪا هنيا ويا آهن. ان کان اڳ هو مسڪين ڪئمپن ۾ ڏکن واري زندگي گذاري رهيا هئا ۽ مس پنهنجي مڙسي ڪري اتان نڪري ڪراچي، ٺٽي، دادو ۽ ٻين علائقن ۾ سڃاڻپ ڪارڊ وٺي پناهه کي همٿ جو درجو ڏيئي رهيا آهن. اڃا گهڻو ڪجهه ٿيڻو آهي. توهان ڏٺو هوندو ته ان وچ ۾ سهراب ڳوٺ مان دربدر ٿيڻ جي تڪليف به آئي. مس ويچارن شهر ۾ مختلف هنڌن تي پنهنجو ڪاروبار پکيڙيو آهي. ڪي ته ويچارا پينوراما سينٽر ۾ دڪان کولي ۽ بينر هڻي ويٺا آهن ته سهراب ڳوٺ جو فلاڻو دڪان هاڻي هتي کليو آهي. اڃا ته مسڪينن کي ٽيليويزن تان اشتهار ڏيڻ جي اجازت نه ملي آهي. آهن ته اهي سڀئي غير قانوني ڪم پر في الحال کڻي اکيون ٻوٽجن ته چڱو جيسين ويچارا پير ڄمائين. في الحال سندن ستن تنظيمن کي ڪم ڪرڻ جي موڪل ڏني اٿئون ته ڀلي افغانستان ۾ ڪافرن خلاف ڪم ڪن. هٿيار گڏ ڪن ۽ هتي هتي پنهنجن ساٿين ۾ ورهائين. ڪجهه ڪمائين ڪجهه وڙهن. اسان ۾ ته ايڏي سگهه ڪونهي جو اڪيلي سر سندن خدمت ڪري سگهون. مڙئي ڪجهه ڪروڙ ڊالر آمريڪا جي، ويچارا پيا ملهائين. ڪجهه اينٽي ايئر ڪرافٽ گنون ڪجهه اسٽنگر ميزائيل کڻي روسي رِڇ کي تورخم تي روڪيا بيٺا آهن.

بس رڳو ٽي مشڪلون ظاهر ٿي پيون آهن هڪ هيروئن الائي ڪٿئون اچي نڪتي آهي ٻيو بدامني ۽ ٽيون وڃايل ڳنڍ وارا ماڻهو ۽ انهن جا همدرد جن کي ڳالهائڻ جو موقعو ملي ويو آهي.

پارس (8 ڊسمبر 1987ع)