سک مت

سک مت



”اي لوڪو! اجاين وهمن ۽ ڀرمن جي چڪر ۾ نه ڦاسو! هن لوڪ ۾ ڏنل جَلُ، اَن، ڪپڙا لٽا ۽ ٻيو سامان پَرَلوڪ واسي وڏڙن کي نٿا ملن پر هن لوڪ ۾ رهندڙ ٻانڀڻن کي ڪم اچن ٿا. ڪن چالاڪ ماڻهن پنهنجي سهولت لاءِ جيڪي ريتون رسمون چالو ڪيون آهن انهن جي ڄار ۾ نه ڦاسو! هر هڪ جِيو کي پنهنجن عملن موجب ڦل ڀوڳڻو پوندو، ان ڦل کي جل اَنجلي (دعا پڙهيل يا مقدس پاڻي) ڏيئي يا ٻانڀڻن کي مٺايون کارائي بدلائي نه ٿو سگهجي. توهان جا وڏا پنهنجن عملن جو ڦل وٺندا، هاڻي توهان به سٺا عمل ڪري پنهنجو مستقبل ٺاهيو ۽ انڌا عقيدا ڇڏيو!“ اها آهي هڪ مختصر تقرير جيڪا گرونانڪ هردوار ۾ ڪئي. سندس تقرير چِٽيءَ طرح انهن رسمن کي رد ڪري ٿي جيڪي پروهت طبقي شروع ڪرايون.

حقيقت به اها آهي ته هندستان ۾ پنڊتن ۽ ٻين پروهتن انسانن کي نپوڙي ڇڏيو هو. 3- جنوري 1977ع واري ڏينهن تي ”انڊين ايڪسپريس“ اخبار ڌرم جي نالي تي ڦرلٽ جا ڇرڪائيندڙ انگ اکر ڏنا آهن. اخبار موجب مدراس جي هڪ مندر ۾ ايڪاديئيءَ جي دوران ويهن ڪلاڪن ۾ مندر کي ساڍا پنج لک رپيا مليا. اندر وڃڻ لاءِ رکيل ٽڪيٽن مان ڏيڍ لک رپيا آمدني ٿي. پوڻا ٽي لک رپيا نذرانو پيو. ڏيڍ لک رپين کان مٿي رقم جو کاڌو خوراڪ مليو. چاليهه هزار ياترين مان ڏهن هزارن مٿو ڪوڙايو. ڪوڙيل وار هڪ ڪارخاني کي وڪيا ويا جنهن ۾ wigs ٺهنديون آهن.

هندومت، جين ۽ ٻڌمت جوڳين ڀڪشوئن، وئراڳين ۽ سنياسين جا لشڪر پيدا ڪري ڇڏيا هئا. انهن طبقن لاءِ پِنِي کائڻ ڌرم هو. گرونانڪ اِن پِن جي مخالفت ڪئي.

”ڪِرت ڪرو، نام جپو اور ونڊ چڪو“ يعني، محنت ڪيو، نام جپيو ۽ ونڊي ورهائي کائو. گروءَ پاڻ به نوڪري ڪئي جنڊ پيٺو، بار کنيا ۽ ڪشالا ڪڍيا.

گرونانڪ جو جنم 15- اپريل 1469ع تي ٿيو. هن دور ۾ هيٺئن طبقي جا هندو طبقابراهمڻ بالادستي ۽ ريتن رسمن جي چيڀٽ ۾ نپوڙجي چڪا هئا، ٻئي طرف مسلمان حاڪمنپنهنجي مرضي ٿي هلائي، ان ڪري ماڻهو ٻِٽي تڪليف ۾ هئا. گرونانڪ جو پرچار سماجي اڻ برابرين خلاف هلچل ثابت ٿيو. سندس مرضي هئي ته ڪنهن ريت سڀ سوچون ”هڪ سچ“ تي متفق ٿين!

”آد سچ، جڳاد سچ، هئه ڀي سچ، نانڪ هو سي ڀي سچ“

گرونانڪ پنهنجي هلچل ۾ ڪيترو ڪامياب ٿي سگهيو؟ اها جدا ڳالهه آهي البت سندس فلسفو وقت جي گهرج آهر هو. هن وڏي دنيا ۾ سفر ڪيا ۽ پنهنجي فلسفي جو پرچار ڪيو پر سندس پرچار پنجاب کان ٻاهر ان ڪري پکڙجي نه سگهي جو گرنٿ فقط پنجابيءَ ۾ هو.

جيتوڻيڪ گرونانڪ صاحب پاڻ سوچ ويچار ۽ ميٺ محبت وارو فلسفو ڏنو پر اڳتي هلي سک مت جنگي طبيعت اختيار ڪري ويو. اهو ان ڪري نه ٿيو ته ڪو سکن ۾ پرايا علائقا ڦٻائڻ جي نيت پيدا ٿي پر ان ڪري ته هندو مت واري بناوتي اهنسا ۽ طبقاتي سرشتي اڪثريت کي ان قابل نه ڇڏيو هو ته اها پنهنجو دفاع ڪري سگهي. ڏهين نانڪ گرو گوبند سنگهه، سِک فلسفي جي بچاءَ لاءِ سِکن کي نئين رخ تي آڻي بيهاريو ۽ لوڪ رام ڏوڏيجا جي لفظن ۾ کين ”جهرڪيءَ مان شڪاري باز بڻايو“ اهڙي طرح سک بدلجي ويڙهاڪ نسل ٿي پيا.