سکر پتڻ

سکر پتڻ

سنڌوءَ جي ڪنڌيءَ تي سفر ڪندي محسوس ڪري سگهبو ته درياهي ثقافت ۽ واپار جو اوج گهٽجي چڪو آهي. هونئن ته سکر ڪاٺ جي ڪاروبار جي اڃا سٺي مَڏي آهي پرماضيءَ جو اهو اندازو ان مان به هڻي سگهجي ٿو ته بئراج ۽ ريلوي اسٽيشن کان درياهه تائين جيڪا ريلوي جي پٽڙي وِڇائي وئي هئي، زمانو لنگهي ويو جو ان تي ڪا ريل هلي هجي! اها پٽڙي بندرگاهه تان سامان کڻڻ لاءِ وڇائي وئي هئي. هاڻي درياهي واپار گهٽجي ويو آهي ته اها سهولت به گهٽجي وئي آهي.
درياهه جي ڪنڌي جيڪا ڪنهن وقت آزاد هئي، هاڻي غيرقانوني قبضن هيٺ آهي. مهاڻن جي آبادي ڪجهه وڌي ته انهن پنهنجا پکا ٺاهيا پر قبضو ڪندڙن ۾ اڪثريت غير مقامي ۽ پناهگير آبادين جي آهي. جنهن ڪري درياهه جي ڪنڌي سان گڏوگڏ هلندڙ مکيه رستن تان درياهه جو منظر نٿو ڏسي سگهجي. ساڌ ٻيلي جي سامهون ڪنڌيءَ وٽ پراڻو بندر قائم هو. اهڙي سرگرمي اڄ به ساڳي جاءِ تي آهي. ان ئي سرگرميءَ سبب معصوم شاهه بکريءَ جي زماني ۾ هتي منزل گاهه وجود ورتو جيڪا هاڻي مسجد منزل گاهه سڏجي ٿي. شهر جي آباديءَ کي هاڻي سولائيءَ سان ٻن حصن ۾ ورهائي سگهجي ٿو. اڌواڌ آبادي سنڌي ڳالهائيندڙن جي آهي باقي اڌ اردو ڳالهائيندڙ ۽ پنجابي ماڻهو شامل آهن.
بندر گاهه تي ڪاٺ جا وڏا ذخيرا هر وقت نظر ايندا جن ۾ ٻارڻ توڙي عمارتي ڪاٺ شامل آهي. ڪاٺ جي وڏي مڏي هئڻ سبب شهر جي ڏکڻ واري حصي ۾ ڪاٺ جي مارڪيٽ ٺهي پئي آهي جتان ٻين شهرن جا واپاري خريداري ڪري وڃن ٿا. ٻي وڏي سرگرمي مهاڻن جي آهي جن جا ٻه مکيه ڪم وڃي رهيا آهن، مڇي مارڻ ۽ پتڻ اڪارڻ. پاتڻي ساڌ ٻيلي جي ياترين کي کڻي ٻيٽ تي لاهين ۽ واپس آڻين ٿا. ساڌ ٻيلو سکر پتڻ کان پري ناهي، ڏيڍ ٻه سؤ فُٽ مس ٿيندا پر هتان پاڻيءَ جو وهڪرو ڪافي تکو آهي، ٿوڙي غلطي ٻيڙي اٿلائي سگهي ٿي، ان ڪري پاتڻي چاڙهه واري وقت ۾ اهڙو جوکم ڪو نه کڻن، پر گهڻي احتياط جي باوجود هر سال هڪ اڌ ٻيڙي ضرور ٻڏي.
پتڻ تي بيهي ڏسبو ته هر قسم جي ٻيڙي نظر ايندي، بار ڍوئيندڙن ڊونڊيون، ڪنڊي ٻيڙيون، ننڍڙا بتيلا ... ائين پيو لڳندو ڄڻ ٻيڙين جي برادري ڪنهن خاص موقعي تي اچي ڪٺي ٿي آهي. ٻيڙين تي ٿيل چٽسالي ۽ رنگ روپ دل پيو ڇڪيندو. ٻيڙيون گهڻو ڪري سڀ پراڻي طرز جون آهن انهن ۾ اڃا موٽرون وجهڻ جو رواج نه پيو آهي جيئن سنڌ جي ڍنڍن ۾ ۽ سمنڊ ۾ پئجي چڪو آهي. هِتي موٽرن جو رواج نه هئڻ ڪري سڙهه واريون ٻيڙيون به نظر اچن ٿيون.
پاتڻي اڳي روهڙيءَ کان سکر تائين پيا ايندا ويندا هئا پر پُليون پوڻ کان روزگار گهٽجي ويو اٿن، فقط ساڌ ٻيلن تائين وڃن يا وري ڪو سياح درياهه جو سير ڪرڻ گهري يا وري خواجه خضر جي آستاني تائين وڃڻ جي خواهش ڪري ته انهن کي گهمائين. سنڌوءَ تي شايد هيءُ اڪيلو پتڻ وڃي بچيو آهي جتي مهاڻا ٻيڙين ۾ رهن ٿا. اخباري رپورٽون چون ٿيون ته ٻيلن ۾ ڌاڙيلن جي سرگرمين ۽ پوليس جي وٺ وٺان سبب سکر کان ڪوٽڙيءَ تائين مهاڻا وڏي مصيبت ۾ پئجي ويا آهن. ڳوٺاڻا پتڻ اڪرڻ کان لنوائين ٿا ۽ مهاڻا به وقت به وقت ڌاڙيلن ۽ پوليس جي ظلم کان ڪڪ اچي ڪنڌيون ۽ ڪچا ڇڏي پڪي ڏانهن لڏيندا پيا وڃن ۽ اتي وڃي ڳوٺ ٻڌا اٿن. انهن ونجهه ۽ ڄار ڦٽا ڪري هر کنيو آهي. سکر جو پتڻ شهري علائقي ۾ هئڻ ڪري امن امان ۾ آهي ۽ ظاهري طرح مهاڻا سک ۾ آهن ۽ هر ڪو پنهنجي ڪرت سان لڳو پيو آهي. مهاڻيون روزگار ۾ پنهنجن ورن سان هٿ ونڊائين ٿيون. سنڌ ۾ اهو منظر ورلي ڪنهن پتڻ تي نظر ايندو. رڌو پڪو ۽ ٻار نپائڻ ته هونئن ئي مائرن جو ڪم آهي. سکر جي پتڻ تي ڪا به مهاڻي واندي ويٺل نظر نه ايندي.