سڪندر يونانيءَ کان پوءَ ڇا ٿيو؟

سڪندر يونانيءَ کان پوءَ ڇا ٿيو؟
سڪند اعظم 323 ق.م ۾ بابل ۾ فوت ٿيو. جيئن ته سندس ڪو وارث ڪونه هو، انڪري سندس حڪومت سپهه سالارن م ورهائجي وئي.. 317 ق.م ۾ چندر گپت موريا هندستان تي قبضو ڪيو. اولهه ايشيا جو حڪمران ۽ سڪندر جو سپهه سالار سيليوڪس نڪيٽر (Seleucus Nicator) 280 ـ 312 ق.م ٿيو، جيڪو 305 ق.م ۾ چندر گپت موريا جي خلاف مقابلي تي آيو، پر مقابلو ڪري نه سگهيو ۽ هندو ڪش جبل کان ڏکڻ ۾ سڄو ملڪ چندر گپت جي حوالي ٿي ويو.
250 ق.م ۾ سيليڪس جي حڪومت ۾ بغاوت ٿي ۽ سندس ملڪ ٻه ٽڪر ٿر ويو. هڪ ٽڪرو بلخ (باختريا) ۽ ٻيو پارٿيا آزاد ٿيو. بلخ ۾ هندو ڪش ۽ اوڪس (Oxus) يا سيحُن درياهه جو علائقو هو، هتي ڊائيوٽس حڪومت ٺاهي. ان کي هندي ـ يوناني يا باختري يوناني چيو وڃي ٿو. ان خاندان 189 ق.م ۾ گنڌارا پنجاب ۽ سنڌ تي قبضو ڪري ٽيڪسيلا کي رڃ گدي ٺاهيو، ۽ 90 ق.م تائن حڪومت ڪئي.
90 ق.م ۾ ساڪا سردار مايئس (Maues) باختري يونانين کان حڪومت ڇڏائي، پنهجي ڪومت قائم ڪئي. ساڪا يا سٿين (Saka-Scythian) بلخ کان گنڌارا، پنجاب، ۽ گجرت تائين 109 سال حڪومت ڪندا رهيا. ساڪا قبائلي شايد هندستان نه اچن ها، پر نن کي جنگجو هُن (Hun) قومن پنهنجو ملڪ ڇڏڻ تي مجبور ڪيو. سيٿي ديوار چين ۽ جابلو سلسلي جي وچ ۾ ڪنسُو(Kan-su) صوبي جا سٿيا آهن. انهن قومن تي Huns 165ع ۾ حملو ڪري تي ڇڏيو هو. سٿيا پنج ڏهه لک ماڻهو هئا، هنن پهرين اولهه طرف رخ ڪيو ۽ پوءِ چيني ترڪستان جي سرحد سان آباد قومن ۾ ڀاڄ پئجي وئي. ايئن هُو روسي ترڪستان پها، اهڙي طرح سڄي يوررپ جون قومون دربدر ٿيون. روسي ترڪستان پهچڻ کان پوءِ سٿيا ٻن فوهن ۾ ورهائجي ويا، هڪ ننڍو، ٻيو وڏو. وڏو گروهه اولهه ڏانهن سيحون هيو ويو، جن جو ٻي صديءَ ۾ ’سيڪ‘ قوم سان مقابلو ٿيو. سيٿي قبيلن بلخ تي ڪاهه ڪئي ۽ باختري يونانين کي شڪست ڏني. هو بولان جي رستي کان ٽيڪسيلا ۽ گنڌارا آيا، ۽ پوءِ پنجاب، گجرت، ڪاٺياواڙ، مٿرا وغيرهه تي قابض ٿيا. ثقافتي طرح اهي قديم يوناني هئا. گنڌارا مان انهن جي دور ۾ پهريان بُت ملن ٿا. انهن جي حڪومت سن 190ع ۾ پارٿين قبيلي ختم ڪئي.