سڻيءَ جي ديس مان نڪري ڪپهه جي ملڪ ۾ ڦاٿل ماڻهو

18 نومبر 1995ع
سڻيءَ جي ديس مان نڪري ڪپهه جي ملڪ ۾ ڦاٿل ماڻهو

بنگالين جي نيڪاليءَ جو مامرو سنڌ ۽ بنگال کي هڪ ٻئي جي آڏو آڻي بيهاريندو، اهو خواب خيال نه سنڌين کي هو ۽ نه بنگالين کي پر هاڻي ايئن ٿي چڪو آهي. بنگالين جي دل ۾ جيڪا نفرت اولهه پاڪستان جي فوج جي خلاف سٺ واري ڏهاڪي ۾ پيدا ٿي هئي، اها ئي نفرت اڄ بنگلاديش جي حڪومت پاڪستان جي خلاف اٿاري کڙي ڪئي آهي سا به اهڙي عجيب انداز سان ته ان پنهنجن ئي شهرين کي وٺڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو آهي ۽ بنگالي ڳالهائيندڙ ماڻهن کي سنڌ جي مٿي ۾ هڻڻ جي ڪوشش ڪندي چوي ٿي ته اهي ماڻهو بنگلاديش جا آهن ئي ڪو نه جيڪي بنگالي ته ڳالهائين ٿا پر پاڪستان ۾ رهن ٿا. ڪوئل جهڙا مٺڙا سر ٻوليندڙ بنگالي عوام جي حڪومت اهو به ڪوئل جهڙو ڪم ڪيو آهي ته پنهنجا ٻچا پاڻ پالڻ بدران ڪانون جي آکيرن ۾ آنا لاهي پنهنجي ذميواريءَ کان آجي ٿي وڃي!
بنگالي ڳالهائيندڙ ”سونڌين“، ”پونزاپين“ ۽ ” موهازرن“ کي الائي ته ڪيئن هن دور ۾ انساني گوشت جي سوداگرن پنهنجي جنم ڀونءِ تان کڻي هزارين ڪوهه پري اهڙي جنهم ۾ اڇلايو آهي جو هاڻي نه هو پنهنجي ناڪام خوابن جي سر زمين ”سونار بنگله“ موٽي ٿا سگهن ۽ نه وري نئين ڌرتي کين قبولي رهي آهي. ان بي وسيءَ جي حالت ۾ هنن سنڌ جي زمين تي هر ان شئي ۾ کڻي هٿ کپايو آهي، جيڪا سندن خيال ۾ کين بچائي سگهي ٿي. انسان، برابر انسان آهي پر ان جون سموريون جبلتون حيواني آهن. ڀلي ته هن ٻيلي جو شينهن پنهنجي مالڪيءَ جي دعوا ويٺو ڪري، اهي ٻليون پنهنجي جياپي لاءِ هاڻي ان زمين تان ڪيئن هٿ کڻنديون، جيڪا هاڻي هنن لاءِ هڪ ٻيٽاري بڻجي وئي آهي. انگريزي دور جي ”ڪاري پاڻيءَ“ جا ڏوهاري به ڏورانهن جزيرن کي پنهنجو وطن ٺاهي ويهي رهيا، هي ته آزاد شهرين جي حيثيت سان ”قانوني تقاضائون“ پوريون ڪري، خرچ پکا ۽ ڀاڙا ڀتا ڪري پنهنجي رضا خوشيءَ سان ”ڪراچيءَ جي روڊن تي لڳل وڻن مان نوٽ پٽڻ“ آيا آهن،ا هي ڪيئن موٽندا؟
”هر ڪنهن کي پنهنجي اصل ڏانهن موٽڻ“ گهرجي، ان کانسواءِ فطرت جو چڪر پورو ئي ڪو نه ٿيندو. پر اها ڳالهه اسان کي نه وسارڻ گهرجي ته ڪلاسيڪي دور جي واپاري ڪلچر ۾ پيدا ٻٽاڪي خلاصين ۽ انساني گوشت جو واپار ڪندڙ سوداگرن جو موت اڃا ڪو نه ٿيو آهي. ڪالهه آفريڪا مان غلام ڦاسايا ويندا هئا ۽ هاڻي بنگال ۽ ڏور اوڀر جي معاشي طور ڏٻرن ماڻهن کي سبز باغ ڏيکاري سمگل ڪيو ٿو وڃي. کين ٻڌايو ٿو وڃي ته اتان کان هزارين ڪوهه پري هڪ عظيم سامونڊي ڪنارو ڪراچي آهي ۽ اها هڪ اهڙي جنت آهي جنهن ۾ ڪو به ماڻهو بيمار نه ٿيندو آهي، نه پوڙهو ٿيندو آهي ۽ نه بک کان مرندو آهي!“ بنگالين، برمين ۽ فلپائيني ماڻهن کي ڪهڙي خبر ته کين هڪ جهنم ۾ اڇلايو ويندو!
پر هاڻي جڏهن هو هتي پهچي چڪا آهن ۽ هٿيار مافيا جا واپاري ۽ خريدار کين پنهنجي شيطاني چڪر ۾ وڪوڙي چڪا آهن تڏهن انسانيت جي تقاضا اها آهي ته کين خير سلامتي سان پنهنجي وطن جي ڌرتيءَ موٽايو وڃي. اها انسانيت جي ابتي تشريح ٿيندي ته هاڻي هي ”پاڪستاني بنگالي“ آهن. انسانيت جي ناتي سنڌ ۾ بنگالين کي مستقل شهريت جي وڪالت ڪرڻ وارن کي اهو به ڏسڻ گهرجي ته غير ملڪين جي آمد کانپوءِ ئي ڪراچيءَ ۾ هٿيار مافيا ۽ دهشتگردن جي بازار چمڪي اٿي آهي. بدقسمتيءَ سان انهن بدقسمت بنگالين پنهنجي بقا جي لاءِ جنهن جنهن شئي ۾ هٿ کپايو اتي ڪا نه ڪا مافيا موجود هئي. هو مافيائن جي طاقت بڻجي ويا. هاڻي،جيڪڏهن ڪو چوي ته بد نصيب بنگالي پاڻ انسان دشمن نه آهن ته هو ايئن چئي سگهن ٿا پر ان کي ڇا ڪجي جو هو مافيائن جا لشڪري بڻجي اڄ سنڌ ۾ اهو ئي ڪم ڪري رهيا آهن جڪو ڪالهه واڀر پاڪستان ۾ بهارين ڪيو هو! هنن سنڌ ۾ اچي سنڌ جي ماڻهن لاءِ لاشعوري يا شعوري طرو، جبري طرح يا مجبور ٿي دشمنيءَ وارو ڪردار ادا ڪرڻ شروع ڪيو آهي.
هر ملڪ وانگر پاڪستان کي به حق آهي ته اهو پنهنجو امن، سک ۽ اختيار بچائڻ لاءِ هر مسئلي کي ٺيڪ ٺيڪ طرح حل ڪري. خود بنگالين جي ڀلائي ان ۾ آهي ته اهي پنهنجي وطن موٽي وڃڻ ۽ ڪراچيءَ جي باهه ۾ ٻارڻ ٿيڻ کان پاڻ بچائين. داڻي پاڻيءَ جي تلاش ۾ ته ذات پکي هر سال سائبيريا کان سنڌ تائيندا آهن پر جڏهن مند مٽيل ڏسندا آهن ته موٽي ويندا آهن، جيڪي پکي موٽڻ جي واٽ وڃائي وهندا آهن سي هتي ئي ڪنهن شڪاريءَ جي ڪوڙڪيءَ ۾ ڦاسي مرندا آهن. ڳالهه ته سڌي سادي آهي پر شال هي پرديسي پکي پاڻ سمجهن!
پاڪستان وٽ اهو ئي هڪ شانائتو، قانوني ۽ انساني طريقو هو ته بنگالين کي خبردار ڪري ۽ پنهنجي وطن موٽڻ جي هدايت ڪري. پاڪستان ايئن ئي ڪيو. پهرين سمجهايو، پوءِ سختي ڪئي ۽ اهي رستا ڏيکاريا جن جي ذريعي هو موٽ سگهن ٿا. بعد ۾ ورڪ پرمٽ ٺهرائڻ جي صلاح ڏني ۽ نيٺ ڳالهه اتي پهتي ته بنگالين سان جهاز ڀري کين وطن پهچائجي. بنگالين جي واپسيءَ جو مسئلو اصل نه منجهي ها جيڪڏهن پاڪستان جو قانون نافذ ڪندڙ ايجنسيون، دستاويز ٺاهيندڙ آفيسون ۽ سياسي پارٽيون ڪرپشن جي ڌٻڻ ۾ چوٽيءَ تائين غرق نه هجن ها! وزارت داخله ۽ سنڌ حڪومت، جيڪي بنگالين جي مسئلي تي مس مس وڃي هڪ ٻئي کي سمجهائي سگهيون، هاڻي جڏهن بنگالين کي وطن موڪلڻ لاءِ قانون سازي ۽ ان تي عمل لاءِ متفق ٿيون آهن، تڏهن مختلف سياسي لابيون جيڪي خود بيوروڪريسيءَ ۾ ويٺيون آهن، ان معاملي کي منجهائي، وچڙائي، ڪمائيءَ جو اضافي ذريعو بڻائي، ناڪام ڪرڻ جي ڪڍ پيون آهن.
جڏهن جڏهن بنگالين جي واپسيءَ جو معاملو کٽائيءَ ۾ ٿو پوي تڏهن تڏهن سنڌ حڪومت فائل ڪڇي ۾ ڪري اسلام آباد پهچي ٿي. هاني بنگالين خلاف سيل ٻيهر کليو آهي. پرڏيهين کي نيڪالي ڏيڻ ۽ کين نوڪريون ڏيندڙن خلاف ڪارروائي وارن فيصلن تي عمل اڃا ابتدائي مرحلن م آهن. سنڌ حڪومت جو اهو موقف بالڪل درست آهي ته بنگالين سميت هن موقعي تي ڪنهن به غير ملڪيءَ لاءِ ورڪ پرمٽ جي رعايت ڏيڻ جو حق وزير داخله کي نه آهي. جيڪو ماڻهو غير قانوني طور رهيل آهي، هن کي لازمي طرح وڃڻ گهرجي، ٻيو ڪنهن سبب جي ڪري سندن واپسي ضروري هجي يا نه هجي، خود پاڪستان جي سلامتي، بدامني جي خاتمي ۽ عير ملڪين جي زندگين لاءِ به ضروري آهي ته هو في الحال هليا وڃن ته جيئن مافيا ۽ عوام جي جنگ ڪنهن منطقي نتيجي تي پهچي!
اها پهريون ڀيرو خبر آئي آهي ته سي آءِ ڊي پوليس سائيٽ ايريا ۾ هڪ فيڪٽريءَ تان ڇاپو هڻي 48 بنگالين کي گرفتار ڪيو. ڇا ڪارخاني جي مالڪ کي به چالان ڪيو ويو؟ ڇا سائيٽ پوليس جي ايس ايڇ او کي به ”اکيون پورڻ“ جي ڏوهه ۾ گرفتار ڪيو ويو؟ اهي ضروري سوال ڪنهن ٻئي وقت لاءِ ڇڏي، اسان انهن هوائي جهازن ڏانهن ڏسون ٿا ته جيڪي ڪراچي ۽ ڍاڪا جي وچ ۾ اڏامن ٿا ۽ سندن اڏامون خطري ۾ پئجي ويون آهن.
ڍاڪا ۽ ڪراچي ٻئي بمن جي ڌماڪن سان گونجي ره�