شاهراھہ تي ستل جو يا مٿو ويندو يا پٽڪو!

مئي 2004ع

آئينو روزاني خبرون ڪراچي

شاهراھہ تي ستل جو يا مٿو ويندو يا پٽڪو!

شام جا پنج! ڪافي شاعراڻو وقت آهي، انڪري ئي تہ ٻارڙن جي نصابي ڪتاب ۾ بہ اها شاعري شامل ڪئي وئي. ”جڏهن شام جا وڄندا پنج، توتي وجهندس سهڻا سنج!“ پر گذريل اربع تي ”شام جا پنج“ انتہائي دردناڪ منظر ڇڏي ويا. ان خوبصورت لمحي ۾ سٺي مستقبل جي اميد ۾ ڪراچيءَ جا نوجوان پاڪ اميريڪن ڪلچرل سينٽرل ۾ انگريزي پئي پڙهيا. ان لمحي شهر جا نوڪري پيشه ماڻهو ٿڪل ٽٽل جسمن ۽ نڍال ٿيل سوچن سان پنھنجن آکيرن ڏانھن موٽي رهيا هئا.

شام جا ٺيڪ پنج لڳي پنج منٽ ٿيا تہ هڪ ڌماڪو ٿيو، ڪجھہ ترسي ٻيو ڌماڪو ٿيو ۽ پوءِ افواهن جا ڌماڪا ٿيا، سڄي شهر جي ذهنن ۾ ڌماڪا ٿيا... ڪلچرل سينٽر جي آڏو بارود ڦاٽو، گاڏيون سڙي ڍانڍا ٿيون، انساني حياتيون غم ۽ درد ۾ بي حال ٿيون، وڻن تان پکي اڏاڻا، دونہين ۽ باھہ ۾ ڳيرن جو ساھہ ٻوساٽجڻ لڳو ۽ شيطان جهمر هنئين.

شيطان ڪير آهي؟ شيطان جي شڪل شبيھہ ڪيئن هوندي آهي؟ جنھن بہ شيطان يا شيطانن اهي بم ڌماڪا ڪيا، انھن جا خاڪا ڪراچي پوليس وارن جاري ڪري ڇڏيا آهن. انھن جي مٿي تي سڱ ڪو نہ آهن، زبان ڏائڻ وانگر لڙڪيل ڪو نہ اٿن، ڪَن ڪتي جھڙا ۽ دوڻ سوئر جھڙو ڪو نہ آهي. هو ڏسڻ ۾ بلڪل انسان آهن. هو هڪ ڄڻو هو يا هڪ کان وڌيڪ هئا؟ اهو تہ سي آءِ ڊي وارا صاحب ئي ٻڌائي سگهن ٿا. ٻئي ڌريون هڪٻئي کي چڱيءَ طرح سمجهن ٿيون.

ان خاص واقعي ۾ ڪيترا دهشتگرد هئا، في الحال ان بابت ڪا بہ خبر ڪو نہ آئي آهي. البت ڪراچيءَ ۾ بم ڌماڪن جو تازو سلسلو تجويز ڪري ٿو تہ اڄڪلھہ ڪراچيءَ ۾ شيطان جا چيلا وڏي پئماني تي لٿل آهن. اهو شيطاني فصل ڪو رات وچ ۾ ڪو نہ ڦٽو آهي، ملڪ ۾ ڊگهي عرصي کان آبياري ٿي رهي هئي بلڪه سندن پالنا ضرور ڪن ”گرين هائوسز“ ۾ ٿي رهي هوندي. اها غيبات آسمان تان ڪو نہ لٿي آهي پر پڪ سان پاڪستاني غيباتي ادارن جو جائز ناجائز اولاد آهي. انھن شيطانن جو شجرو سي آءِ ڊي وارن جي فائيلن ۾ ضرورو موجود هوندو ڇاڪاڻ تہ دائيءَ کان دن لڪل ڪو نہ هوندو آهي.

آئون پاڪستان جي ماضيءَ وارن حڪمرانن جي ”جذبہ شوق شهادت“ جي تفصيل ۾ وڃڻ نٿو چاهيان پر ايترو ضرور سمجهان ٿو تہ جھڙي بي جي پي آهي، تھڙي پي جي پي آهي. ڀارت ۾ ڀارتيہ جنتا پارٽي ۽ پاڪستان ۾ پاڪستان جنتا پارٽي. جنتا جي هڪ معنيٰ عوام آهي ۽ ٻي معنيٰ آهي سازباز ڪندڙ فوجي ٽولو. ڀارت ۾ بہ جنتا راڄ ڪندي آهي تہ پاڪستان ۾ بہ جنتا راڄ ڪندي آهي.

ش.... ش... ش....! هن ڀيري مون ماضيءَ جي حڪمرانن هٿان پوکيل زهريلي فصل ۽ ان کي ڏنل زهريلي ڀاڻ تي ڳالهائڻ ڪو نہ ٿي چاهيو پر ڇا ڪجي؟ فصل پچي ويو آهي، لڻجي رهيو آهي ۽ ماڻهن جي نس نس ۾ زهريلي فصل جو اثر پکڙجي رهيو آهي. الائي تہ ڪنھن کٿابين کي ٻڌايو آهي تہ جنت ۾ داخل ٿيڻ جو ڪو شارٽ ڪٽ بہ ٿي سگهي ٿو. هاڻي هو مسجدن ۾ مسلمانن کي ڪافر سمجهي مارين ٿا. هنن زهرجي ويل دماغن کي خدا جي خلق ڪافر لڳي ٿي جنھن کي قتل ڪري هو جنت ڪمائين ٿا. الله ئي سڀ کان بھترين منصف آهي، هو ڪنھن قاتل کي انعام ڏيڻ ڇو فرمائيندو؟

انسان کي ڪل چئن ڏينھن جي زندگي ملي آهي پر کين هڪ پل جو سک نصيب نہ آهي. ملڪ ۾ شيطان جو نظرياتي اولاد سرگرم جو آهي. اربع ڏينھن ڌماڪن کانپوءِ ٽي ويءَ تان براھہ براست خبرون ۽ وٺ وٺان ڏسي ”ڀاڳ ڀريءَ“ توبہه! توبہه! ڪئي ۽ چيو، ”خدارا! هي ظلم ڪيستائين هلندو؟“

”جيستائين جهاد جي تشريح اڻپڙهيل ملان ۽ جنوبي سپھہ سالارن جي هٿ ۾ آهي!“ منھنجي زبان مان بي اختيار نڪري ويو ۽ پوءِ وات تي هٿ رکي ويھي رهيس. مون تي هونئن بہ ڪي نوجوان ڪاوڙيل آهن تہ آئون بزدلن وانگر خبرون ڪندو آهيان. سچ زور سان نہ ڳالهائيندو آهيان ۽ ڦاهي کائڻ کان ڊڄان ٿو. هو نوجوان واقعي سچا آهن. آئون شهيد ٿيڻ جي لائق ئي ڪو نہ آهيان. منھنجي بزدلي پنھنجي جاءِ تي.... اڄ ڀاڳ ڀري بي چين هئي. هن چيو، ”پر هيءَ تہ سڌي سنئين حڪومت جي نااهلي آهي.“ هن تي اها ڪيفيت ٽي ويءَ ۾ ڊوڙندڙ ايمبولينسن جي ڪوڪان ۽ ڦٿڪندڙ ماڻهن جي رتورت جسمن طاري ڪئي هئي. آئون سندس سدا سانت چهري تي ڏک، پيڙا ۽ ڳڻتي جون ريکائون پڙهي پئي سگهيس.

ان درد ۽ پيڙا جو ڪھڙو علاج آهي؟ گهڻا ماڻهوان پيڙا کان بچڻ لاءِ اخبار يا ٽي وي ڪو نہ ڏسن! هر ڪو چوي، ”ڀائو! ڇا ڪريون؟ اسان کي پنھنجا ڏک ۽ پريشانيون بہ ڪي گهٽ ڪو نہ آهن، جنھن مهل ٽي وي يا اخبار کول تہ رت جون ٺينديون پيون ڏسجن. ڪيڏانھن وڃون؟ ان کان تہ بھتر آهي جو ننڊ جون گوريون کائي رات جا ٻہ ٽي پھر سڪون جي ننڊ ڪجي!“

پر يارو! علاج ننڊ جي گوريءَ ۾ هجي ها تہ ٻيو ڇا گهرجي؟ جنھن ملڪ ۾ رَڪ جون گوريون ۽ بم گولا هجن اتي ويليم ۽ ڊائزاپام جون ڪھڙو ڪم؟ جيڪڏهن موت جون خبرون نہ پڙهبيون تہ ڇا موت اسان جو دروازو نہ کڙڪائيندو؟ بس! شال اهو ڪنھن شيطان جي هٿان ۽ شيطاني سبب کان نہ اچي. ان حساب سان ڀاڳ ڀريءَ جي اها ڳالھہ سورنھن آنا سچ آهي. ”اها حڪومت جي نالائقي آهي!“ جيڪڏهن حڪومت لائق هجي ها تہ پوءِ ملڪ ۾ ايمبولينسون ھہڙيون دل ڏاريندڙ رڙيون ڇو ڪنديون وتن ها!ٰ

موت کي موت ڪو نہ ايندو پر خونريزيءَ جو انت تہ اچي سگهي ٿو. اهو انت تڏهن اچي سگهي ٿو جڏهن حڪومت نالائق نہ هجي... پر ڪير ٿو ڄاڻي تہ ان خونريزيءَ جي نتيجن مان ڪنھن جي راڄ کي طاقت ملندي؟ چون ٿا تہ رت تي راڪاس مست ٿيندا آهن ۽ وحشي آتمائن کي شڪتي ملندي آهي. سوچڻ لاءِ سوال وري بہ اهو آهي تہ هن بدامنيءَ سان ڪنھن جو راڄ مضبوط ٿيندو يا حڪومت هلائڻ جو جواز ۽ موقعو ڪنھن کي ملندو؟ ان سوال جو جواب تہ شايد سولائيءَ سان ملي وڃي، اصل سوال اهو آهي تہ ان ڀيانڪ صورتحال جو حل ڪھڙو آهي جو عام ماڻهوءَ سک جي ننڊ سمهن ۽ ڀوائتن خوابن سبب کين اٿاوڙا نہ ٿين.

ڪجھہ وقت اڳ تائين مسئلن جي حل لاءِ سوشلزم جي فلسفي ڏانھن رجوع ڪيو ٿي ويو. ان مان جواب ۽ دليل ڪڍي ڏنا ٿي ويا. هاڻي سوشلزم جو عروج ختم ٿي ويو آهي. ان عمارت جي ڇت ڊاهي وئي تہ نظرون ٻئي پاسي ڏانھن ويون. جمهوريت جو فلسفو بہ پاڇي پويان ڊوڙ ثابت ٿيو آهي. ڪڏهن پاڇولي تي غور ڪري ڏسو! صبح کان شام تائين ننڍو وڏو ٿيندو رهندو آهي. ڪڏهن اصل کان ڊگهو ڪڏهن پيرن هيٺان تہ ڪڏهن (اونداهيءَ ۾) ساٿ ڇڏي ويندو آهي. يعني سڄو منظر نامو غير مستقل ۽ ڪوڙو! ڪڏهن ٻہ ٻہ پاڇا ظاهر ٿي پوندا آهن. جمهوريت جو تعلق عوام سان آهي جيڪا ٻج وانگر ڇٽي فصل کڻبو آهي. اسان وٽ جمهوريت بندوق جي ناليءَ جي زور تي خاص ڪن مقصدن لاءِ خاص وصفن سان نافذ ٿيندي آهي.

هاڻي بہ ڏسو! ڪالهوڪي عوامي جمهوريت هاڻي قبائلي حاڪمن جي حوالي ڪري چيو ويو آهي تہ مڪاني جمهوريت کي مڪاني سطح تي لاٿو