شاهه اويس قرني

شاهه اويس قرني
هاڻي اسان مانجهند جي ويجهو هئاسون. هي شاهه اويس قرني جي مزار آهي. اويس قرني ۽ سنڌ ۾!؟ هن دلچسپ ڳالهه اسان کي مانجھند وٽان انڊس ھاءِ وي کان 5 ڪلو ميٽر اولهه طرف ويندڙ ٽڪرين ڏانهن وڃڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو. هي مقبرو ديهه ۽ تپو مانجھند ضلعو ڄام شورو ۾ آهي. جامع سنڌي لغات ۾ ڊاڪٽر بلوچ هن بزرگ بابت لکي ٿو ”دادو ضلعي ۾، مانجهند شهر کان اولهه طرف شاهه حسن ڳوٺ ۾ اويس قرنيءَ جي مزار آهي. هيءَ شخصيت ارغونن ترخانن جي دور جي آهي. سنڌ ۾ هيءَ تاريخي غلطي دهرائي وڃي ٿي ته کيس پهرينءَ صدي هجريءَ وارو عاشقِ رسول اويس قرني سمجهيو ويندو آهي“.
ھي هڪ چوديواريءَ ۾ قبر آھي. ڪوهستان ۾ اهڙي قسم جي ماڳن کي عام طور حديرو چوندا آهن. يعني ڪنهن ٽاڪرو چوٽيءَ تي ڪنهن کليل احاطي اندر ڪنهن بزرگ جي مزار. هي حديرو به ھڪ ٽڪريءَ جي چوٽيءَ تي اڏيل آھي. هڪ ڊگهي ڏاڪڻ زمين جي سطح کان چوٽيءَ تائين وٺي وڃي ٿي. ڏاڪڻ کي هيٺ ئي باقاعدي دروازو آهي. قبر مٿي هڪ ٿلھي تي ٺھيل آھي، جنھن جي چوڌاري لوھي ڪٽھڙو ڏنل آھي. هي ڪامپليڪس ٽن طبقن ۾ ٺھيل آھي. اولهه طرف سندس والدهه جي قبر ٻڌائي وڃي ٿي. ان تائين وڃڻ لاءِ به ڊگھي ڏاڪڻ ھيٺ لھي ٿي جنھن جي ٻنھي پاسي ڄاريدار ڪٽھڙو آھي. هن بزرگ جو مقبرو سڄو رنگن سان سينگاريل آھي. ڪابه پراڻي وٿ ظاھر ڪونه ٿي ٿئي. حديري جي ڏکڻ اوڀر ۾ 50ـ 60 ميٽرن جي فاصلي تي ڪجهه قبرون آھن. ڪي قبرون ٿلھن تي آھن. شاهه اويس جي احوال کان تاريخ جا ڪتاب وانجھيل آھن. کيس شاهه اويس قرني جي نالي سان ڄاتو وڃي ٿو. ھن وقت رونجھا قوم جا ڪي ماڻھو مجاور آھن. مقبرو تاريخي حيثيت رکي ٿو. ڪوبه ڪتبو وغيره لکيل ڪونه آھي. تصوف ۾ اويسي طريقت جو هڪ سلسلو آهي، اهڙو صوفي جيڪو ”اويس قرنيءَ“ جي طريقي تي هلندڙ هجي، جنهن ظاهري مرشد وٺڻ کانس سواءِ راهه هدايت ورتي هجي.، ان کي اويسي چوندا آهن. پهري صدي هجريءَ وارو حضرت اَويس قرني هڪ وليءَ جو نالو آهي ، جيڪو يمن جي قرن قبيلي مان هو ۽ هن اڻ ڏٺي حضرت رسول ڪريم ﷺ تي ايمان آندو هو.
هن درويش جي اصل پيدائش جي جاءِ يا وطن بابت اختلاف آهن. چون ٿا ته سندس وڏي ڏاڏي جو نالو ”قرن“ هو، انهيءَ ڪري ”قرنيءَ“ جي نسبت سان مشهور ٿيو. يمن جي فوج ۾ شامل ٿي، پهريون ڀيرو 17هه / 638ع ۾ حضرت عمر فاروق جي زماني ۾ مديني منوره ويو ۽ پوءِ ڪوفي هليو ويو، جتي گوشه نشيني اختيار ڪيائين. حضرت عمر رضه سان ٻي ملاقات عرفات ۾ حج جي دوران ٿيس. پوءِ آزربائيجان جي مهم تي روانو ٿيو. موٽڻ وقت اوچتو بيمار ٿيو ۽ وفات ڪيائين. سندس وفات بابت به جدا جدا روايتون آهن.

حضرت اويس قرنيِ مشهور تابعي آهي، جنهن جي نالي بابت مختلف روايتون ڪتابن ۾ درج ٿيل آهن. ڪن ڪتابن ۾ ڄاڻايل آهي، ته حضرت قرني جو پورو نالو خواجا اويس بن عامر قرني هو. جڏهن ته ڪي ڪتاب وري ٻڌائين ٿا، ته سندس نالو عبدالله ابن عبدالله هو. ڪٿي وري سندس نالو عبدالله بن عامر ڄاڻايل آهي ۽ سندس والدهه کيس ”اويس“ جي نالي سان سڏيندي هئي. سندس وطن يمن هو ۽ بني مراد قبيلي سان تعلق هوندو هئس. حضرت اويس، پاڻ سڳورن جي حياتيءَ ۾ ئي اسلام قبول ڪيو هو. ليڪن پاڻ سڳورن سان سندس ملاقات ٿي نه سگهي هئي. پر حضرت اويس پاڻ سڳورن سان غائباڻو عشق رکندڙ هو. سن 17 هه مطابق 638ع ۾ يعني حضرت عمر فاروق رضه جي خلافت واري وقت ۾، يمن کان مديني شريف آيو. جتي حضرت عمر رضه سان ملاقات ڪيائين. ان کان پوءِ ڪوفي هليو ويو.
حضرت اويس قرني، تقويٰ ۽ عبادت جي لاءِ ڏاڍو مشهور هو. چون ٿا ته صفين واري جنگ، پاڻ حضرت علي عليه السلام جي طرفداريءَ ۾ وڙهيو هو ۽ ان جنگ ۾ ئي شهيد ٿيو هو. حضرت اويس بابت پاڻ سڳورن فرمايو ته، ”اويس قرني، تابعين ۾ سڀ کان بهتر آهي.“ اهو ئي سبب آهي، جو کيس ”سيد التابعين“ جو لقب مليل هو.
اويس قرني (مانجهند وارو) جنهن کي مقامي ماڻهو ’شاهه‘ چون ٿا. ضلعي ڄامشوري ۾ مانجهند شهر کان پنج ڪلوميٽر اولهه پاسي ٽاڪرو سلسلي جي هڪ 300 کن فوٽ اوچي ٽڪريءَ تي آهي، جيڪو شاهه اويس قرنيءَ جي نالي سان مشهور آهي. هتي ذوالحج مهيني جي 7، 8، 9 تاريخ تي ميلو لڳندو آهي ۽ هر مهيني جي پهرين جمعي رات تي راڳ ويراڳ جي محفل مچي ٿي. تاريخي حقيقتن جي ابتڙ عام چوڻين موجب هيءُ بزرگ اهو ئي شاهه اويس قرني آهي، جنهن جو ذڪر سيرت طيبه جي ڪتابن ۾ ڪثرت سان ملي ٿو ۽ حضور صلي الله عليه وسلم سان عشق ۽ اٿاهه اُنس سبب پاڻ ڪريم صلي الله عليه وسلم جن وٽ مقبول هو. هو صاحب ڪڏهن به سنڌ ۾ نه آيو هو. حضرت اويس قرني جو تعلق ملڪ يمن جي قرن نالي ڳوٺ ۽ مراد قبيلي سان هو. انهيءَ اويس قرنيءَ جو عشق حضور سائينءَ سان اهڙو مشهور آهي جو هن جڏهن جنگ احد ۾ حضور سائينءَ جي ٻن ڏندن جي شهيد ٿيڻ جو ٻڌو ته هن پنهنجا سڀئي ڏند ڀڃي ڇڏيا هئا. پر مانجهند لڳ درگاهه تي ويٺل فقيرن کي پڪ آهي ته يمن ملڪ جي قرن واري مزار ۾ ان اصحابي سڳوري جا فقط اهي ڏند پوريل آهن، جيڪي حضور سائين واري خبر ٻڌڻ کانپوءِ پاڻ ڀڳا هئائين. باقي سندس تدفين هتي واري مزار ۾ آهي. فقيرن جو عقيدو آهي ته هو يمن مان پنهنجي بيمار ماءُ کي ڪلهن تي کڻي علاج لاءِ ساري دنيا پيرين پنڌ گهميو ۽ انهيءَ جاءِ تي پهچڻ وقت سندس امڙ جو انتقال ٿيو. هي سعادت مند پٽ انهيءَ مزار وٽ ويهي رهيو ۽ هتان جي ڀُليل، ڀٽڪيل ماڻهن ۾ سچائيءَ جا اکر ورهائڻ ۽ سندن سوچ کي روشن راهه ڏيکارڻ لاءِ ترسي پيو ۽ سندس جيون جا ڏينهن به هتي ئي پورا ٿيا.
هتي ٻن ڌار ڌار ٽڪرين تي ٻه مزارون آهن. امڙ جي مزار لاءِ عام طور اهو مشهور ڪيو ويو آهي ته ڪو به مرد ٻه ڏاڪا چڙهي نٿو سگهي، ايستائين جو حمل واري عورت انهيءَ مزار تي وڃي ته کيس نقصان رسي ٿو. انهيءَ ٽڪري جي چوڌاري انهن ٻن مزارن کانسواءِ ٻيون به ڪيتريون ئي ڊٺل ۽ جهريل قديمي قبرون موجود آهن، هيءُ هڪ وڏو مقام سمجهه ۾ اچي ٿو. انهيءَ جي وچ ۾ سنڌي طرز جون ٽي گهاڙي قبرون به ملن ٿيون، جن تي اڪر جو اهو ئي ڪم ٿيل ملي ٿو، جيڪو ٺٽي يا مڪليءَ ۾ ملي ٿو. هڪڙي قبر تي ته گهوڙي ۽ زرهه جي اُڪر جا نشان به آهن. مزار جي اوچائيءَ تي وڃڻ کان اڳ ۾ هڪ وڏو پٿر به موجود آهي، جنهن جي چوڌاري خطاطيءَ ۾ اڪر ٿيل آهي، ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته آثار قديمه جا ماهر پنهنجي تحقيق سان هن تاريخي ماڳ مڪان جو معائنو ڪري نت نئين کوجنا سان هِن قديمي جاءِ بابت ڪجهه حقيقتون عوام آڏو آڻين. هيءَ درگاهه پڻ روايتي ميان وال فقيرن جو تسلسل محسوس ٿئي ٿي. عقيدتمند دل ۾ ڪا به هڪ مراد سوچي پوءِ مزار طرف چڙهندا آهن ته سندن عقيدي موجب ايئن دعا قبول ٿيندي آهي. ٻي مراد لاءِ نئين سر هيٺ لهي مٿي چڙهندا آهن. شاهه اويس جي حوالي سان ڪيتريون ئي ڪٿائون ٻڌڻ ۾ اچن ٿيون، جهڙوڪ: 1- هن سان ڏاچين جو هڪ وڳ