شديد ٽڪراءُ واري سياست ڇا ڏيندي؟

24 ڊسمبر 1995ع
شديد ٽڪراءُ واري سياست ڇا ڏيندي؟

هڪ طرف حزب اختلاف جا اڳواڻ ميان نواز شريف ”عوام جي جان مال جي حفاظت ۾ ناڪام رهڻ تي“ حڪومت کي ذميوار سڏي ٿو ٻئي طرف سيڪيورٽي جا ادارا جڏهن چورن ۽ دهشتگردن جي ڪڍ پون ٿا تڏهن به ڳالهه نٿي وڻيس ۽ چوي ٿو سيڪيورٽي ادارا اصل ڪم بدران مخالف ڌر جي خلاف انتقامي ڪارروائي ۾ مصروف آهن. ميان صاحب حڪومت جي به مذمت ڪئي ۽ پشاور ۾ بم ڌماڪي جي به. اصل ۾ هو چوڻ اهو ٿو چاهي ته ”مون کان سواءِ ملڪ اونداهجي ويو آهي ۽ منهنجو ڏيئو گل ڪرڻ ۾ حڪومت جو هٿ آهي، جيڪڏهن مان اقتدار ۾ هجان ها ته نه ڪراچيءَ ۾ دهشتگردي ٿئي ها ۽ نه پشاور ۾ بم ڦاٽي ها!“
ڪائنات ۾ طاقتور، چمڪندڙ ۽ ڪشش رکندڙ گرهه ۽ تارا رڳو سج وانگر نه هوندا آهن، جنهن مان روشني نڪرندي آهي، پر ڪجهه ”بليڪ هول“ به هوندا آهن جيڪي آواز ۽ روشني به ڳيهي ويندا آهن. پاڪستان جي مختصر تاريخ اهڙا ڪيئي ڪارا سج پيدا ڪيا ”چمڪندڙ سجن“ جي ڳالهه في الحال نه ڪجي ته بهتر! ڳالهه صرف اها آهي ته جڏهن عوام جي رهنمائيءَ جي دعوا ڪئي وڃي ٿي ته حڪومت سان گڏ حزب اختلاف جا به ڪي اخلاقي فرض آهن ته اها به هر جائز ناجائز ڳالهه تي لٺ کڻي نه ڊوڙي. ساڳي ڳالهه حڪومت لاءِ به چئبي پر حڪومت رڳو حزب اقتدار جي نه هوندي آهي. حڪومت هر ووٽر جي هوندي آهي چاهي هن حڪومت جي حق ۾ ووٽ استعمال ڪيو هجي، چاهي مخالفت ۾. ان طرح حزب اختلاف جو اڳواڻ به حڪومت جو حصو آهي توڻي جو پاڻ کي حڪومت ۾ ويٺل نٿو سمجهي. سندس ڪردار جي اهميت ڪنهن به طرح ملڪ جي ڪنهن به اعليٰ ترين عهديدار جهڙي آهي. ان ڪري اهو سندس به فرض ٿئي ٿو ته نظام کي بدلائڻ جون ڳالهيون ڪرڻ ۽ چهرا تبديل ڪرڻ لاءِ عام چونڊن جو مطالبو ڪرڻ بدران پنهنجي سموري پارليامينٽري قوت سان ”اشو ٽو اشو“ دٻاءُ وجهي ۽ ايوان کان ٻاهر استعمال ٿيندڙ هر طاقت، جبر ۽ ظلم جي مذمت ڪري.
روڊ ۽ رستن تي طاقت آزمائي اهي ڪندا آهن جيڪي ايوانن ۾ موجود نه هجن. حزب اختلاف پنهنجي پوري ۽ ٺيڪ ٺاڪ سگهه سان ايوانن ۾ موجود آهي. حقيقت اها آهي ته جيڪڏهن سياستدانن کي پنهنجن مفادن وارو سسٽم بچائڻو آهي ته اهو ئي طريقو اٿن ته پاڻ ۾ اتحاد ڪن پر جي ان سسٽم ۾ ئي جهول ٿا ڏسن ته پوءِ ٻيو نظام ضروري ناهن ته اهو ئي اچي جيڪو محترمه يا ميان صاحب جي ذهن ۾ موجود آهي. جڏهن ”ان بريڪ ايبل“ شيشو ٽٽندو آهي ته ان جا ايترا ٽڪر ٿيندا آهن جو ڳڻي به نه سگهبا آهن. اهو ئي خوف هو جنهنڪري ايم آر ڊي تحريڪ دوران غلام مصطفيٰ جتوئيءَ سميت ڪيئي ”وڏا، ڏڪي ويا هئا ۽ ان ئي ڀو م ايم آر ڊي واري تيز رفتار جمهوري هلچل جا فيوز ٺيڪ ان مهل اڏائي ڇڏيا هئائون، جڏهن ڏٺائون ته تحريڪ سندن هٿن مان نڪري وئي آهي.
تحريڪ ڪهري به قسم جي هجي، ضروري ناهي ته ان جو نتيجو اهو ئي نڪري جيڪو قيادت چاهي ٿي. اسان وت قيادت ته آهي ئي ڪو نه. هر ليڊر صرف ايترو ڪري رهيو آهي جو جبل جي چوٽيءَ تي پيل پنهنجي پسند واري وڏي پٿر جي چوڌاري موجود رنڊڪون هٽائي رهيو آهي ته جيئن اهو تيزيءَ سان هيٺاهين ڏانهن ڊوڙي اها شاهراهه بند ڪري جيڪا سندس خيال ۾ حڪومت کي طاقت ڏئي ٿي.
اهو ئي ڪجهه ايم ڪيو ايم ڪيو آهي ۽ ان پٿر کي ”قومي شاهراهه“ تي ڪيرايو آهي جنهن تي ”مهاجريت“ لکيل هو. اهو ئي ڪجهه ميان نواز شريف ڪري رهيو آهي ۽ اهو پٿر ڪيرائن جي ڪوشش ڪري رهيو آهي جنهن تي ايم ايل لکيو آهي. ايم ايل سان مسلم ليگ به ٺهي ٿو ۽ مارشل لا به. نواز شريف کي پ پ دشمنيءَ ۾ شايد ٻئي ڳالهيون ٺيڪ لڳنديون هجن! مسلم ليگ لاءِ اڳ به مارشل لا مان رستو نڪتو هو. ايم ڪيو ايم به گذريل ڀيري مارشل لا وارن کي گلن جا هار پارايا هئا ۽ هن ڀيري به ڏاڍا سڏ ڪيائون پر في الحال سندن ستارو پيرپاڳاري جي ٻوليءَ ۾ گردش ۾ ٿو لڳي.
اهو ئي ڪجهه پاڪستان جا عالم سڳورا ڪري رهيا آهن ۽ ڪيرائڻ لاءِ اهو پٿر آجو ڪرڻ جي ڪوشش ۾ آهن جنهن تي هنن پنهنجي هٿ سان ”اسلام“ لکيو آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته اسلام اڳ ئي انهن جي رڳن ۾ به دوڙي رهيو آهي جن کي عالم سڳورا ڪافر سمجهن ٿا. هنن صاحبن ملڪ ۾ اهڙو ڪو به ماڻهو نه ڏٺو هوندو جيڪو سوئر، ڪتي ۽ ٻلي جو گوشت کائي ويندو هجي! اها ٻي ڳالهه آهي ته انسان کي ڪهڻ حرام نٿو سمجهيو وڃي.
اوڙي پاڙي ۾ ”اسلام لاءِ جنگون“ هلي چڪيون آهن پر اهو اسلام جيڪو عالم سڳورن جي ذهنن ۾ ٿي سگهي ٿو ڪهڙي ملڪ ۾ آهي؟ جيڪا شئي دل ۾ ڳولڻ گهرجي ان کي ٻاهر ڳولڻ مان ڇا حاصلئ جيڪا ”مڪمل سچائي“ نرميءَ سان ملي ٿي، اها ”جنگ...جنگ“ ڪرڻ سان ته ڪو نه ٿي ملي سگهي! جنگ جي نتيجي ۾ ”افغانستان“ سامهون ايندو، جهاد جي صورت ۾ ”ڪشمير“ سامهون ايندو ۽ پوءِ ڪراچيءَ جي فٽ پاٿن تان ٻورين ۾ بند لاش ۽ ”پشاور مان بم ڌماڪا“ ملندا.
پشاور ۾ ٿيل بم ڌماڪو ان حقيقت جو دليل آهي ته افغانستان ۾ ”مجاهدن جي جهاد“ پاڪستان ۾ عام شهري شهيد ڪرڻ شروع ڪيا آهن. جيڪڏهن اهڙو بي ثمر ۽ بي جواز جهاد پاڪستان ۾ شروع ڪيو ويو ته پوءِ اهڙا بم پاڪستان جي هڪ هڪ شهر ۾ ڦاٽندا ۽ اهي سر جيڪي سجدي ۾ هئڻ گهرجن پشاور جي ”صدر بازار جي ڪنهن دڪان جي ڇت تان“ ملندا يا ايئن ملندا جيئن ڪراچيءَ جي سهراب ڳوٺ لڳ هڪ ڪالوني ۾ گندي پاڻيءَ جي نالي مان مليو آهي، جنهن بابت اهو به پتو نٿو پوي ته اها منڍي عورت جي آهي يا مرد جي! هاڻي ته ٻورين ۾ بند لاش لاهور مان ب ملڻ لڳا آهن!
پاڪستان ۾ هيءَ صورتحال ان مهل آهي جڏهن افغاني ۽ ڪشميري ماڻهو گهرو ويڙهه ۾ مصروف آهن. ايئن سمجهڻ گهرجي ته هي ان فلم جا ”ٽوٽا“ آهن جيڪا سڀاڻي پاڪستان ۾ رليز ڪرن جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي. سياسي پارٽين کي ڪوشش ته اها ڪرڻ گهرجي ته اها فلم پاڪستان ۾ هلائڻ جي اجازت نه ڏني وڃي جيڪا سڙيل چچريل لاشن ۽ انسانن جي تباهي کانسواءِ ٻيو ڪجهه نه ڏيندي پر لڳي ٿو ته فلم سنسر بورڊ وارا ان کي جهلي نه سگهندا ڇاڪاڻ ته اها فلم ”اسلام جي نفاذ“ لاءِ هلائي ويندي! عالم سڳورن کي گهربو هو ته حالتن جي بهتري لاءِ جيترو دٻاءُ حڪومت تي وجهي رهيا آهن، اوترو ڪراچيءَ جي دهشتگردن تي به وجهن ها! پر لڳي ٿو ته اهي اڄڪلهه پاڻ ۾ اندروني طرح مليا پيا آهن. جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ اها هڙتال جيڪا 30 ڊسمبر تي حڪومت خلاف ڪرائي پئي وڃي، دهشتگرديءَ جي خلاف ڇو نه ٿي ڪرائي وڃي؟
ملي يڪجهتي ڪائونسل 30 ڊسمبر تي سڄي ملڪ ۾ ”ڦيٿا جام“ جو سڏ ڏنو آهي. ان ڪائونسل ۾ ملڪ جون لڳ ڀڳ سموريون مذهبي تنظيمون شامل آهن. هڙتال جي سڏ سان گڏ ارادو ظاهر ڪيو ويو آهي ته ”آمريڪا جي نمائندگي ڪري ٿي، اسيمبلي م شرابي ۽ وطن فروش ويٺا آهن، انقلاب جي ضرورت آهي، پاڪستان کي مصر الجزائر ايٿوپيا ۽ صوماليه ٿيڻ نه ڏينداسين، نئون ورلڊ آرڊر نه، محمد عربي جي آرڊر کي تسليم ڪيون ٿا“ اهي ارادا گڏيل طور مولانا نوراني، قاضي حسين احمد، مولانا سميع الحق ۽ علامه ساجد نقوي ظاهر ڪيا آهن. سڀ عالم سڳورا پاڪستان جي سياسي ماح�