شمشيرالحيدري

شمشيرالحيدري

فقرائي طبيعت ماڻهن جي ڳالهه نڪتي آهي ته آئون شمشيرالحيدريءَ کي وساري نه ٿو سگهان. توڻي جو هن اسي سال زندگي ماڻي، عمر۾ مون کان 19 سال وڏو پر علم ۽ تجربي ۾ گهڻو گهڻو وڏو هو. وتايي فقير جي اکرن ۾ ”جتي ڪلهه آئون هئس، اتي اڄ تون آهين، اڄ جتي آئون آهيان، اتي تون سڀاڻي ايندين“ سو آئون ڪڏهن به هن سان گڏ بيهي نه سگهيس. هو سدائين مون کان گهڻو گهڻو اڳتي هو،. توڻي جو ٻين کي ڪڏهن ڪڏهن گڏ نظر ايندا هئاسين. هو مون کان گهڻو گهڻو سينيئر هو، پر ڪڏهن به ڪونه جَتايائين ته ڪيڏو سينيئر هو. الائي ته ڪيتريون ملاقاتون رهيون. سندس گهر کان ٽي وي اسٽيشن تائين ۽ اخباري آفيس کان انفرفيشن آفيس تائين، سنڌي ادبي سنگت کان سنڌي ادبي بورڊ تائين، ڪڏهن ڪنهن سماجي تقريب ۾ ته ڪڏهن ڪنهن محدود حلقي ۾. ڪڏهن فُل سوٽ ٽاءِ ۽ پتلون ۾ نظر ايندو ته ڪڏهن سادي سلوار قميص ۾، سدائين شان بي نيازيءَ ۾! سدائين چوندو هو ”مولا تي ننگ آ !“ هڪ ٻيو تڪيو ڪلام به هئس ”جو ئي ڪام ڪرو، .... جو ئي جڏا !“ ڀلا اصولن تي جو سختيءَ سان بيهندو ۽ لچڪ نه رکندو ته ان کي ’جڏو ڪم‘ نه چئبو!؟ حيدريءَ کي مون ڪڏهن به ڪارن ڪپڙن ۾ ڪونه ڏٺو پر هن جو ننگ واقعي! ’مولا‘ تي هو. سڄي عمر متارن وارو پيالو چپن تي رکندڙ هي فقير منش جڏهن پاڻ پيالو ڪري ويو ته اها 21 رمضان يعني 10 آگسٽ 2012 هئي. سندس آخر سفر ڊي/9 ، پاڪستان ڪوارٽرز کان چوکنڊي قبرستان تائين هو يا ان کان گهڻو اڳتي؟
مون کي سندس وفات کان ڪجهه عرصو اڳ هدايت بلوچ چيو هو ”هُو سخت بيمار آهي، تون ملاقات ڪري اچينس ... سندس نگاهه نٿي پوي پر تون ملي اچينس!“ هدايت چئي نه پيو سگهي پر چئي رهيو هو ته شمشير آخري سفر جي تيارين ۾ آهي ... ان کان اڳ جو هُـو هليو وڃي، تون وڃي ملي اچينس!“ پر هن نه ٿي ڄاتو ته شمشير جي صحت جي خرابيءَ جو ٻڌائي هو نه صرف مون کي بيچين ڪري رهيو هو پر مون کي جهلي رهيو هو ته هڪ مهربان روح تڪليف ۾ آهي، ان کي ڏسندين ته سخت تڪليف ٿيندءِ! آئون هن کي سدائين ’فاقه مستيءَ ۾ خوش‘ ڏسندو رهيو آهيان، هاڻي بي وسيءَ واري حالت ۾ ڏسي نه ٿي سگهيس، پر دل ۾ دعا گهرندو هئس ته هو جلد صحتمند ٿئي ته وڃي ملي اچان! پر ايئن ڪٿي ٿيو آهي ته ڪو پرديسي پکي پنهنجي ديس نه موٽي! نيٺ اهو خوف حقيقت ۾ بدلجي ويو ۽ آئون سندس آخري سفر ۾ اطهر سان گڏجي ويس. اطهر منهنجي ننڍي ڀاءُ جو نالو آهي جيڪو اظهرالحيدريءَ جو ننڍپڻ کان دوست آهي.
شمشير کي مون سڀ کان پهرين Ptv اسڪرين تي ڏٺو، پوءِ رسالن ۽ اخبارن ۾ تصويرون ڏٺيون ۽ جڏهن مون ادب جي دنيا ۾ پير رکيو ته کيس ساڳئي حلقي ۾ ڏٺم. هو ايترو سٻاجهو ۽ طبيعت جو سادو هو جو هن سان ملاقات مهل مون تي ڪا به هيبت طاري نه ٿي، جيئن ٻين وڏن اديبن سان ملاقات مهل ٿيندي آهي. هو هڪ عام ماڻهوءَ وانگر مليو ۽ کيڪاريائين ... نه ڪنهن جي گِلا، نه غيبت، نه ڪنهن جو قصيدو، نه ساراهه جا ڍُڪ! هن ۾ اها ئي بي پرواهي هئي، جنهن کي بي نيازي چئجي. بي نيازي ته خدا جي وصف آهي، پر هن ڪمزور جسم واري خوددار انسان جي اندر ۾ صبر ۽ شڪر جي بي پناهه طاقت هئي. خدا پنهجين صفتن مان ڪي پتيون بندن کي به ڏيندو آهي. شمشير جي نياز ۾ به بي نيازي هئي. ماڻهو ان کي مست الست ڪيفيت چوندا آهن.
آئون گهڻو نه، پر ڪڏهن ڪڏهن سندس گهر پاڪستان ڪوارٽرز ويندو هئس. هدايت بلوچ به ويجهو ئي رهندو هو. سندن محفلون ته تڪڙيون ۽ خوب مچنديون هيون. اسان شمشير کي اهڙي موڊ ۾ گهٽ ئي ڏٺو. هي، سنڌ جي لاهن چاڙهن مان رچي راس ٿيل شخص مون لاءِ پنڌ جو اڳوو هو. سندس ڪنهن به ڳالهه تي شڪ جو خيال به نه آيو ته متان شمشير ڪا ڳالهه مصلحت کان چوندو هجي! متان سندس دل ۾ ڪا ٻي ڳالهه هجي. نه، قطعي نه! سندس اندر آئيني جيان پيو چمڪندو هو. ٻين کي ذميواريون ڏيندو ئي ڪونه هو، پاڻ تي خوب کڻندو هو، ”موليٰ تي ننگ آهي ... تون بس پاڻيءَ جو بندوبست ڪري وٺ، نه ته آئون پاڻهي ٿو ڪري وٺان!“ جهڙو تهڙو پاڻي اوڙي پاڙي مان هٿ ڪري وٺندو هو. ان مهل ڪو سنگتي دانهن ڪندو، ”... پر سائين هي ته صفا سادو آهي، صحت کي نقصان نه ڏي!“
مشڪي پنهنجي بدن ڏانهن نهاريندو ۽ ڪلهن کي هلڪو جهٽڪو ڏيئي چوندو ”هن کي اڃا ڇا ٿيندو؟ بس تون دعا ڪر!“ سندس اهي ٻه جملا ”موليٰ تي ننگ آ ...“، ۽ ”بس تون دعا ڪر!“ آئون سڄي عمر ياد رکندس، شايد هر اهو ماڻهو ياد رکندو جيڪو ساڻس ملاقي هو. مون تي سندس هڪ وڏو احسان هو. مون جوانيءَ ۾ قسم کنيو هو ته ’سرڪار جو نوڪر نه ٿيندس!‘ انڪري، مون سرڪاري نوڪري نه ڪئي. هي قسم نڀائڻ ڏاڍو ڏکيو ڪم هو. مڊل ڪلاس نوڪري ڪندڙ طبقي جو ماڻهو ڇا ڪندو؟ منهنجي گهر جي هر ڀاتيءَ سرڪاري نوڪري ڪئي پر آئون جو ڪامريڊن سان ملاقاتي هئس، مارشل لا ۽ سرڪاري مشينريءَ کان باغي هئس، سرڪاري نوڪريءَ جو هر موقعو وڃائي ڇڏيم. ڪنهن بئنڪ ۾ به ملازم نه ٿيس جو انهن ڏينهن ۾ بئنڪون به سرڪاري ملڪيت ۾ هيون. عجيب باغي سوچ هئي ڄڻ باقي پرائيويٽ ادارا جن ۾ مون نوڪريون ڪيون، ڄڻ سرمائيدارن جون رت چُوس ڄؤنرون ڪونه هيون! انڪري مون پنهنجو ڪاروبار ڪيو هو: ٽرانسپورٽ، ايڪسپورٽ، ماڻهن کي پرڏيهه ۾ نوڪريون ڏيارڻ جي ايجنسي وغيره. جڏهن سرڪار جو مهمان ٿيس ته معاشي طور ٻُڙيءَ تي اچي ويس. هاڻي مون لاءِ هڪ ئي واٽ هئي، صحافت ... ۽ ڪراچيءَ ۾ فقط هڪ ئي سنڌي اخبار هئي ’هلال پاڪستان‘.
ڪو به نوڪري نه ڏئي. سراج ميمڻ صاحب گهڻو اڳ هلال جي ايڊيٽرشپ ڇڏي چڪو هو. هاڻي شيخ عبدالرحيم ۽ ٻيا (منهنجي لاءِ بلڪل نوان نالا) ايڊيٽر ۽ ڪرتا ڌرتا هئا، ڪو نوڪري نه ڏئي! فقير محمد لاشاري ۽ شڪور نظاماڻيءَ ڏاڍو زور هنيو پر نوڪري ڏياري نه سگهيا. نيٺ شمشيرالحيدري ايڊيٽر ٿي آيو. علي احمد بروهيءَ کي راضي ڪري مون کي ٻه هزار رپيا ماهوار تي نوڪري ڏيارڻ ۾ ڪامياب ٿيو، ايئن آئون صحافت ۾ آيس ۽ منهنجو سرڪاري نوڪري نه ڪرڻ وارو قسم پورو ٿيو. منهنجو صحافت ۾ اچڻ شمشير جي وسيلي ٿيو. اهو شمشير جو مون تي احسان آهي. الائي ڪيئن بروهي صاحب کي راضي ڪيائين. بروهي صاحب هڪ ڀيرو ’نه!‘ ڪري ٻيهر ’ها!‘ نه ڪندو هو.
شمشير ايڊيٽر ٿي آيو ته پنهنجو هڪ اصول ڪتابت ڪري آفيس جي ديوار تي چنبڙائي ڇڏيائين ”جيترو قاعدو، اوترو فائدو!“ مون پڇيو ”سائين، اهو ڇو؟“
چيائين ” ٻه سبب آهن ... هڪ اهو ته قاعدي موجب هلبو ته فائدي ۾ وڃبو ... ۽ ٻيو ته سنڌي ماڻهن کي اڃا تائين اها خبر نه آهي ته قاعدو به ڪا شئ ٿيندي آهي ۽ نه وري اها خبر اٿن ته فائدو ڇا آهي؟ ٻيو ته ٺهيو قاعدو ۽ فائدو لکڻ به ڪونه ايندو اٿن، هي لکيل هوندو ته کين اها ڳالهه هر وقت ياد رهندي مسٽر بدر الدين ـ مسٽر صدر الدين!“ شمشير جو اهو پيار ڀريو انداز هو ته هُو جڏهن به مون سان مخاطب ٿيندو هو