طارق عالم ابڙو

� وڃڻ کانپوءِ سندس گهر ڀاتين جي دلين ۾ اڪيلو ڏيئو ٻرڻ لڳندو آهي.. سوچيان ٿو ته ڇا مون کان پوءِ اهو اڪيلو ڏيئو به اجهامي ويندو؟؟ اديب ۽ آرٽسٽ ته سڄي قلم قبيلي بلڪ سڄي سماج جو ڀاتي هوندو آهي ... ته پوءِ انهن جي ياد جا ڏيئا اڪيلا اڪيلا دل جي قبرستان ۾ ڇو ٿا ٻرن؟
آئون ڪنهن کي ميار ڪونه ٿو ڏيان. ڇا ڪجي؟ دنيا بس ايئن ئي آهي. طارق عالم جنهن کي ’چانڊوڪيءَ ۾ وهنتل وڻ‘ چيو، ان جمال ابڙي کي اسان کان ڌار ٿئي فقط ست سال ئي ٿيا آهن ته ڪالهه هڪ صحافي دوست مون کان پڇيو، ”جمال صاحب ڇا لکندو هو؟ مطلب ... شاعري، ناول، تحقيق يا ڪجهه ٻيو؟“ مون تمام جِهيڻائيءَ سان عرض ڪيو، ”ادا هُـو قصيدا ڪونه لکندو هو، باقي، جيڪي لکيائين، سو پاڻ پڙهين ته بهتر، ۽ پاڻ ٻڌاءِ ته ڇا لکيائين!“
آئون ڏسان ٿو ته اديب صرف اهو ياد رهي ٿو، جن جا گهر ڀاتي ذاتي ڪوششون وٺي پنهنجن وڏڙن جون ورسيون ملهائين ٿا، ۽ جن جا وارث ڪنهن به سبب ڪري ايئن نٿا ڪري سگهن، اهي وقت جي دز ۾ گم ٿي وڃن ٿا. ڇا ڪنهن کي خبر آهي ته جمال ابڙو ڪهڙي قبرستان ۾ آرامي آهي؟ رڳو جمال ابڙو ئي نه، اياز قادري، تنوير عباسي، نياز همايوني، تاج صحرائي، غلام رباني، حفيظ شيخ، قمر شهباز، علي احمد بروهي ۽ ٻيا کوڙ سارا اديب ڌنڌلا ٿي ويا آهن. سڀاڻي طارق عالم به ڌنڌلو ٿي ويندو، فقط انڪري ته انهن جا گهر ڀاتي ڪنهن نه ڪنهن سبب انهن جي ياد جو ڏيئو دل ۽ گهر کان ٻاهر جلائي نه سگهندا. سوال آهي ته ڪنهن اديب جو گهر ڀاتي عوامي سطح تي ورسيون ڇو ملهائي؟ جيڪڏهن قلمڪار ۽ فنڪار عوام جي ملڪيت آهي ته پوءِ اها ذميواري به عوامي ادارن جي ٿئي ٿي.
ڇا اها عجب جهڙي ڳالهه نه آهي ته جن ماڻهن کي اسان پنهنجي ادب جو نمائندو (icon) ٿا سمجهون، ان سان منسوب اسان وٽ ڪو يادگار نه آهي!؟ آئون ايئن به ڪونه ٿو چوان ته توهان هنن صاحبن تي سيمينار ڪوٺائي وڏيون تقريبون ڪريو. ان سان ڇا ٿيندو؟ ڪجهه رقمن جو خرچ، هڪ ڏينهن جو ننڍڙو اجتماع، ڪجهه تاڙيون ... ۽ ڳالهه ختم. هر ڪو پنهنجي گهر ڏانهن روانو! ٺيڪ آهي، اهي سيمينار به ضروري آهن، پر ان کان بهتر آهي ته انهن صاحبن جا رهجي ويل ڪتاب شايع ڪجن ۽ لائبررين ۾ پهچائجن. پر ڇا فقط ايترو ڪافي آهي؟ هي ماڻهو ته هر وقت دل تي هئڻ گهرجن. توهان ڪنهن icon کي هروقت ياد رکڻ لاءِ ان جو نالو ڪنهن اداري، لائبريري، درسگاهه، فيڪلٽي ، هال، آڊيٽوريم، اسٽيڊيم، باغ يا روڊ وغيره تي به ته رکي سگهو ٿا. ان ۾ ڪهڙو خرچ آهي؟ اسان ته سنڌ جي روڊن رستن باغن ۽ علمي ادارن تي انهن صاحبن جا نالا به ڏٺا آهن، جيڪي نه سنڌ جا هئا ۽ نه وري ڪڏهن سنڌ ڏٺي هئائون، ڌرتيءَ جا ڄاوا ڇو ٿا وسري وڃن؟
آئون. وفات پاتل اديبن جي يادگارن لاءِ هڪ تجويز رکان ٿو، ممڪن آهي ته في الحال ڪجهه غير سنجيده لڳي، پر ايئن ڪري ته ڏسو، توهان کي عجيب پنهنجائپ جو احساس ٿيندو. اسان وٽ عام طور تي ايئن ئي ٿيندو آهي ته هر اديب شاعر ۽ فنڪار وفات کان پوءِ پنهنجي اباڻي ڳوٺ ۾ وڃي ابدي آرامي ٿيندو آهي، ايئن هن جو باقي سنڌ ۽ پنهنجي علمي ادبي برادريءَ سان رشتو ٽٽي ويندو آهي. ڇا اسان ايئن نه ٿا ڪري سگهون ته ڄامشوري يا ڀٽ شاهه ۾ ڪنهن هنڌ هڪڙا ٻه ٽي ايڪڙ زمين مخصوص ڪري، ان کي چؤديواري ڏيئي، انهن ۾ ڏات ڌڻين کي جاءِ ڏجي! جيڪڏهن ڪو ڏات ڌڻي ڪنهن ٻي جاءِ تي رکيل آهي ته هِتي ان جي جاءِ تي سندس (ماهِي) يادگار بيهاري ڇڏجي. آئون توهان کي سوچڻ جي دعوت ڏيئي واپس وڃان ٿو، ان اميد سان ته اسان قلم قبيلي جي هر ٽمڪندڙ تاري جي ياد ۾ مستقل ٻرندڙ ڏيئن جي قطار زمين تي ٺاهينداسين.