علي خان ابڙو

� ته هاهوڙ ۽ باهوڙ مچي وڃي ٿي. وڏيري تي بداخلاقي جا الزام ۽ هاريءَ تي جاهليت جو الزام هنيو وڃي ٿو. حالانڪ قائداعظم سڄو مدار انهن تي رکي پاڪستان ٺاهيو.
قائداعظم وٽ هئو ئي ڇا سواءِ وڏيرن، نوابن، خانبهادرن، سر صاحبن ۽ جاهل ديهاتي عوام جي، شهري ۽ پڙهيل ڳڙهيل آبادي ته هئي هندن جي، جيڪي پاڪستان جا سخت مخالف هئا. انهيءَ ڪري ئي مسلم ليگ جو وفادار ڪارڪن محترم جي.ايم.سيد مسلم ڪامورا شاهي جي پٺڀرائي سان هندن کي ڌڪ هڻڻ خاطر تحريڪ هلائي ته نه هندن سان خريد و فروخت ڪيو نه ساڻن اٿو ويهو، يعني مڪمل سماجي بائيڪاٽ ڪيو ۽ باقاعده اهڙا پوسٽر ڇپايا ۽ ورهايا ويا جي ڳولهڻ سان اڃا به ملي ويندا. پوءِ به ڪم نه ٺهيو ته منزل گاهه مسجد جي آڙ ۾ هندو مسلم فساد ڪرايا ويا ۽ بيگناهه عام توڙي خاص هندو قتل ڪرايا ويا، جهڙوڪ شڪارپور جو مسٽر پمناڻي، ڀڳت ڪنور رام ۽ ٻيا. نه رڳو هندو بلڪ مسلم قوم پرست ليڊر جهڙوڪ: خان بهادر الهه بخش سومرو وغيره شهيد ڪرايا ويا ۽ سندن قاتل جو هڪ جلباڻي هو، ان کي غازي سڏيو ويو. توبهه!
چوڻ جو مقصد اهو هو ته اقليتي طبقو ڪڏهن به جمهوريت جي مرحبا نه ڪندو ۽ هميشھ پنهنجا ڳڙهه ٺاهي جمهوري حڪومت کي بليڪ ميل ۽ ڪمزور ڪندو رهندو. تنقيد اها ئي ڪندو ته عوام کان ووٽ جو حق ئي کسيو وڃي ۽ ووٽ جو حق ڪم از ڪم مئٽرڪ پاس کي ڏنو وڃي. ڄڻ ته پڙهيل ماڻهو وڏا شريف ۽ سمجهدار هوندا آهن. مشهور هاري ليڊر مولوي نذير حسين جتوئي پڙهيل ماڻهو لاءِ هڪ موٽي گار ڏئي چوندو هو ته ”ڀائو پڙهيل جهڙو حرامي ماڻهو ٻيو ڪونه ٿيندو. رشوت اهو وٺي، سمگلر اهو ٿئي، ملاوٽ اهو ڪري، چور بازاري، ذخيره اندوزي اهو ڪري يا ڪرائي، مٽن مائٽن کان نفرت ڪري ۽ صاحبن اڳيون پڇ پيو لٽڪائي ۽ ليلڙاٽ ڪري!“ مولوي صاحب جي ڳالهه ۾ سچ تلاش ڪيو ته ملي ويندؤ. رڳو ويچار ڪيو ته توڙ تائين پهچي ويندؤ. هي سڄي جُلهه جا هاري ۽ وڏيري تي پئي ٿئي. سا رڳو ان ڪري ته کين لٽجي ۽ ڦرجي ۽ کين حقن کان محروم ڪجي ۽ سندن اربين رپين جي پيداوار ڪوڏيءَ ملهه وٺي کين مستقل طور مفلس ۽ ڳيجهو بڻائجي، حالانڪ هو ئي سڄي پيداوار ۽ ملڪ جا حقيقت وارث آهن.
ٻيو مقصد اهو آهي ته شهري بدمعاشن سرمائيدارن، چورن ۽ سماج دشمنن کي ڍڪ فراهم ڪجي. اڄ جاگيردار ۽ وڏيرو ايڏو پيو ڪٽجي ۽ هوڏانهن حرامي سرمائيدار، جو ڏچي جو بنياد آهي، سو محفوظ، بزرگ، خدا ترس، سخي ۽ مومن بڻيو پيو عيش ڪري. ڀلي مهانگائي ڪري ڀلي ملاوٽ ڪري گيهه ۾ ڊيزل ملائي، ڀلي مال لڪائي، قحط آڻي، چور بازاري ڪري، ڀلي مزور جا حق ماري تالابندي ڪري، ڀلي ڪسٽم نه ڀري، انڪم ٽئڪس نه ڏئي ۽ ڪوڙو روانگي واپار ڏيکاري ڪروڙين ڊالر غيرملڪي بئنڪن ۾ رکي ۽ سڄيون ساريون بئنڪون هڙپ ڪري وڃي. بس رڳو ويٺو نمازون پڙهي ۽ حج ڪري ۽ ڪو سندس نالو نه وٺي. الائي ڪيئن اهو واءُ وريو آهي جو اسان جا سڄاڻ ليڊر به اليڪشن کٽڻ جي چڪر ۾ انهيءَ انڌاريءَ جو شڪار ٿي ويا آهن. نه ته جڏهن اسين ڪاليج ۾ پڙهندا هئاسون ته شيطان نمبر ون هوندو هو. سرمائيدار، سماج وادي پارٽيون مدد ڪنديون هيون هارين ۽ ننڍن کاتيدارن (يعني وڏيرن) جي. هاڻي وڏيري تي آهي گار جي رَئي.
ڳالهه جي تهه ۾ وڃو ته اصل لفظ آهي ’وڏو‘ اوهان مان هر ڪو گهر جو وڏو آهي ۽ ان جو حڪم گهر ۽ گهر ڀاتين تي هلي ٿو. پوءِ چار پنج يا ڏهه ويهه گهر گڏ هجن ته اها سماجي ضرورت آهي ته گهر وڏي کان مٿڀرو ڪو هڪ وڏو يا وڏيرو هجي. اها ئي لفظي معنيٰ وڏيري جي، يعني وڏن کان ڪجهه وڏيرو. اهو ضروري نه آهي ته اهو وڏيرو ڪو وڏو زميندار يا جاگيردار هجي. ڀلي رڳو مڇي ماني وارو هجي. هو هڪ ادارو آهي جو سماجي طور هڪ وڏي ضرورت آهي. کيس مک پئنچ به چئي سگهجي ٿو. هندو کيس سڏن مُکي ۽ مسلمان چون چڱو مڙس. پاڻ به تڏي تي يا واڻ جي کٽ تي دونهين دکايو ويٺو هوندو ته آيو ويو به ساڻس اتي ئي ويهندو ۽ ڏک سور سليندو.
مکي يا وڏيري جي اوطاق هڪ ئي وقت مسافر خانو يا مهمان خانو به آهي ته ڪورٽ به آهي ته بينڪ به، بنا رشوت جي بنا سفارش جي بنا لکپڙهه جي پنجاهه، سئو قرض به ملندو ته ترت ۽ سستو انصاف به. آئيءَ ويل ۾ وڏيرو ڪم ايندو. ڀلي آڌي يا هجي مانجهي، وڃي ننڊ مان اٿاريوس ته اٿي ايندو. چوري ٿي هجي، ڪو ڀاتي بيمار هجي، ڪو پوليس جو سڏ هجي، ڪو پاڻيءَ جو وارو هجي، ڪو ڦڏو فساد هجي، ڪو تپيدار يا سرويئر جو ڪم هجي، ڪو ننگاوتي معاملو هجي ته اتي جو اتي وڙول ڏبي ۽ ڪونه ڪو تدارڪ ٿيندو. تپيدار، سرويئر، پوليس وارو ماستر به وٽس ايندا. وٽس رهندا ۽ ماني ٽڪي کائيندا. اسان جا پڙهيل ڳڙهيل نوجوان ايل ايل بي پاس ڪري اليڪشن جي شوق ۾ چوندا ته ماڻهو ڀوڪ ڄٽ ۽ جاهل آهن جو کين ڇڏي، ووٽ وڏيري جي چوڻ تي ٿا ڏين ۽ جيڪڏهن کين ميمبر بڻائن ته هو سندن سٺي خدمت ڪن.
صاحبو! ماڻهو نه ڪو ڀوڪ آهن، نه جاهل، نه بيوقوف. توهان ميمبر ٿيڻ کان اڳ ۾ سندن ڪم ڪونه اچو ته ميمبر ٿيڻ کان پوءِ ڪيئن ڪم ايندا؟ ماڻهو اکئين ويٺا ڏسن ته توهان کي منجهند جي ننڊ کانئن وڌيڪ پياري آهي. توهان کين دڙڪا ڏئي موٽائي ٿا ڇڏيو يا وڌ ۾ وڌ پئسا وٺي سندن وڪيل ٿي ڪيس ٿا ڪرايو. پوءِ ڪيسن ۾ ڳهي ڳهي هو لاچار ٿي واپس مکي ۽ وڏيري وٽ وڃن ٿا جو ڏينهن ٻن ۾ سندن فيصلو ڪري دشمنيون دور ڪرايو ڇڏي. هو هر وقت سرزمين تي هڪيو حاضر آهي، پوءِ ڪهڙو بيوقوف کين ڇڏي توهانجي چوڻ تي ووٽ ڏيندو؟ هي سڄي سازش آهي جو چڱي مڙس کي ’بڊيرا .. بڊيرا‘ چئي بڇڙو ڪيو ٿو وڃي، ٻيو وري طوفان اٿاريو ويو آهي جاگيرداري ۽ زمينداري ظلمن جو. اهي پڙهيل ڳڙهيل جوان نه ڪجهه ڄاڻن ٿا نه ڪا خبر اٿن.
مان جڏهن لنڊن ويس ته اتي مسٽر باري مون سان سڀني کي ملائڻ خاطر دانشورن جي هڪ ميٽنگ سڏائي، جيڪو به هٿ ٺوڪيو دانشور اٿي سو وڃي جاگيرداري ۽ زمينداري تي ڇوهه ڇنڊيندو. آخر ۾ باري صاحب مونکي ڳالهائڻ جو موقعو ڏنو. مون چيو ”باري صاحب! مون سمجهيو هو ته تون ڄاڻو ماڻهن کي جن کي ڪو سياسي پس منظر هوندو تن کي سڏايو هوندو. هت ته کوڙيءَ کي گهمرو آهي. کين اها به خبر ڪانه آهي ته جاگيرداري ته ڪڏهن ڪو ختم ٿي چڪي آهي.“ انهيءَ تي حاضرين چوٻول مچايو ۽ مونکي رد ڪد ڏيڻ لڳا. هئا سڀ سنڌ دشمن سو آپي مان ٻاهر پيا وڃن. انهيءَ تي مون کين چيو ته ”صاحبو! مونکي اها سعادت نصيب ٿي آهي جو مون ميان افتخار الدين، جناب حيدر بخش جتوئي، ڪامريڊ عبدالقادر کوکر، ميجر اسحاق، سوڀو گيانچنداڻي، حسن ناصر، جمال الدين بخاري، عبدالسلام بخاري، سيد باقر شاهه، ڊاڪٽر نذير ۽ امام علي نازش جهڙن مست ملنگ ۽ هڏڏوکي ڪارڪنن سان ڪم ڪيو آهي ۽ انهن جيڪا ميراث ۽ حاصلات ڇڏي آهي تنهن کان انڪاري ٿيڻ پنهنجي اڻڄاڻائي جو ثبوت ڏيڻ جي مترادف آهي، حقيقت اها آهي ته جاگيرون اسيمبليءَ قانون هيٺ 1953ع ۾ ختم ڪيون ويون ۽ ڪو جاگيردار نه بچيو. منهنجو عزت مآب مهربان دوست سرڪار مير علي