عوام، سياسي ديوتائن جي تخليق تہ ناهي!

سومر 3 مئي 1999ع

عوام، سياسي ديوتائن جي تخليق تہ ناهي!

روزاني سچ ڪراچي



جيڪڏهن اها خبر درست آهي تہ اڳوڻي قومي اسيمبلي ميمبر زهير اڪرم نديم کي قتل ڪندڙ ٽي عدد جوابدار ان وقت کلي رهيا هئا، جڏهن دهشتگرديءَ جي خاتمي لاءِ مقرر ٿيل عدالت کين موت جي سزا ٻڌائي، تہ اها خبر ڪجھہ عجيب محسوس ٿئي ٿي ۽ جيڪڏهن اهو بہ سچ آهي تہ فيصلو ٻڌائڻ مهل جج صاحب ڏڪي رهيو هو تہ اها بہ حيرت جي ڳالھہ آهي. دهشتگرديءَ جي موٽ ۾ موت جي سزا تي جوابدارن جو کلڻ ۽ جج صاحب جو ڏڪڻ ٻئي ڳالهيون غير معمولي هيون.

جڏهن ملڪ ۾ غير معمولي ڳالهيون وڌي وڃن تڏهن اهي معمولي محسوس ٿيڻ لڳنديون آهن. ممڪن آهي تہ دهشتگرد پاڻ کي دهشتگرد نہ پر ”انقلابي“ سمجهندا هجن يا مجاهدسمجهندا هجن يا قومي آزاديءَ جي ويڙھہ وڙهندڙ سپاهي سمجهندا هجن! يا ممڪن آهي تہ هنن کي خاطري هجي موت جي سزا ڪونہ ملندي! ... ۽ هوڏانھن جج صاحب جيڪو ٽن ماڻهن لاءِ موت جو پروانو جاري ڪري رهيو هو، ذهني دٻاءَ ۾ هجي! جج صاحب جو رويو تہ سمجھہ ۾ اچي ٿو ڇاڪاڻ تہ سندس قلم جي جنبش ٽن ماڻهن کان جيئڻ جو حق کسي رهي هئي... پر دهشتگردن وٽ ڪھڙو جواز هو، جن تي ثابت ٿيو تہ هنن زهير اڪرم نديم کي ڀتو نہ ڏيڻ تان اورنگي ٽائون ۾ قتل ڪيو هو!

حيرت ان تي آهي تہ هو سزا ٻڌڻ کان پوءِ ”وري“ (فتح) جو نشان ٺاهي رهيا هئا ۽ کين پنھنجي عمل تي ڪو بہ پڇتاءُ ڪونہ هو... ۽ هوڏانھن جج صاحب ڏڪي رهي هو. اهو بہرحال واضح نہ آهي تہ جج صاحب دهشتگردن جي آزاد ساٿين جي خوف کان پاڻ کي غير محفوظ سمجهي ڏڪي رهيو هو يا ٽن ماڻهن جي حياتي وٺڻ جو پروانو جاري ڪرڻ مهل سندس اندر جو انسان اعصابي طور ڪمزور پئجي رهيو هو! آئون، هن ڪيس تي وڌيڪ تبصور ڪرڻ نٿو چاهيان ڇاڪاڻ تہ انساني حقن واريون تنظيمون اڄڪلھہ ضرورت کان وڌيڪ انسان دوست ٿي ويون آهن ۽ اهي بگهڙن ۽ ماڻهن ۾ فرق محسوس نٿيون ڪن!

پر، اڄوڪي ڏينھن وڌيڪ اهميت جي خبر سنڌ جي گورنر معين الدين حيدر جو بي بي سي کي ڏنل انٽرويو آهي جنھن ۾ هن ڪنھن نئين سياسي سيٽ اپ ٺھڻ ڏانھن اشارو ڏنو آهي، اهو سياسي سيٽ اپ ڪو ايڏو مختلف بہ ڪونہ آهي، جو قوم هنڀوڇيون هڻڻ شروع ڪري، هن رڳو ايترو چيو آهي تہ ”گورنر راڄ کي ڊيگھہ ڏئي نٿي سگهجي، اسيمبلي ٽوڙي چونڊون ڪرائي سگهجن ٿيون. صوبائي اسيمبليءَ جي اهڙي صورتحال جڙي آهي جو حڪومت نہ ٺھڻ جي صورت ۾ اسيمبليءَ جون ٻيھر چونڊون ڪرائڻيون پونديون ... ٿي سگهي ٿو اهي چونڊون بہ آئون ڪرايان!“

ماڻهو ۽ معاشرو جڏهن ڌٻڻ ۾ ڦاسندا آهن تہ ڦاسندا ئي ويندا آهن ۽ نيٺ سڀ ڪجھہ غرق ٿي ويندو آهي ... سنڌ جي ترقي بند آهي، ماڻهن جا وات کليل آهن، روزگار ختم در ختم واري صورتحال ۾ آهي، بجيٽ صوبي تائين پھچڻ کان اڳ وفاق ۽ اسٽيٽ بينڪ وٽ ڪٽوتي ٿيو وڃي، هاڻي وري بجيٽ جي مند آهي. بجيٽ تي بحث اسيمبلي ۾ ٿيڻو آهي ۽ اسيمبلي هڪ ”خاموش ۽ سرد تڪرار“ ۾ آهي. سنڌ ۾ سمورا اختيار گورنر صاحب وٽ مرڪوز آهن ۽ ڪامورا گورنر جي حڪمن تي جيڪا حڪومت هلائي رهيا آهن، ان جي خبر هڪ گورنر کي، ٻي ڪامورن کي ۽ ٽين الله کي آهي. عوام تہ ايوانن کان ٻاهر ”شير شاھہ سوريءَ واري سڙڪ“ تي بيٺو آهي، جيڪا ڪڏهوڪو متروڪ ٿي چڪي آهي.

گورنر صاحب اڄ (ڇهن مهينن کان پوءِ) قبول ڪري ٿو تہ گورنر راڄ مسئلن جو حل نہ آهي. اها ڳالھہ سياسي ۽ صحافتي حلقن روز اول کان چوڻ شروع ڪئي هئي. جناب معين الدين حيدر چيو ”گرنر راڄ جو قدم عارضي هو، اسان جو مقصد آهي تہ ٻيھر سياسي پٽڙيءَ تي چڙهون ان لاءِ مڪاني چونڊون اڻٽر آهن، في الحال اليڪشن بابت ڪو بہ حتمي منصوبو ڪونہ جوڙيو اٿئون... اسان بجيٽ پيش ڪرڻ لاءِ وفاقي حڪومت کان رهنمائي گهري آهي، سنڌ ۾ گورنر راڄ ۽ اسيمبلي گڏوگڏ هلي رهيا آهن، بجيٽ ضرور منظور ڪرائينداسين!

جناب گورنر صاحب! جيڪڏهن توهان جي خيال ۾ گورنر راڄ ۽ اسيمبلي واقعي گڏوگڏ هلي رهيا آهن تہ پوءِ ”نہ هلي سگهڻ ڇا کي چئبو آهي؟“ ظاهر آهي تہ ڪجھہ بہ ڪونہ پيو هلي جيڪي ڪجھہ هلي رهيو آهي ان ۾ عوام جي مرضيءَ جو تہ ڪو بہ عڪس نٿو ڏسجي. گورنر راڄ هلي رهيو آهي. ڏنڊو ۽ وصوليون هلي رهيون آهن، باقي سڀ سياسي ۽ ترقياتي ڪم بند آهن يا انھن جا پير پوئتي آهن. چٺا ڀلا هلندڙ ادارا معاشي طور گوڏا کوڙيندا پيا وڃن ۽ قانون سازي جو عمل حڪم نامن تائين محدود آهي!“

گورنر صاحب جو ”گرامر“ ڪجھہ نہ ڪجھہ ٻيو اشارو بہ ڏئي ٿو. ”گورنرراڄ جو قدم عارضي هو“ (ڇا هاڻي اهو فيصلو تبديل ٿي چڪو آهي؟) گورنر چيو ”مڪاني چونڊون اڻٽر آهن“ (ڇا مڪاني چونڊن جي سطح تي نئين مقامي قيادت اڀاري ويندي؟) جنرل ضياءُ الحق پڇاڙيءَ ۾ مڪاني چونڊون ڪرائڻ جي ڳالھہ ڪئي هئي. حاڪم سياستدان جڏهن پرڏيھہ ۾ پنھنجو ۽ پنھنجي ملڪ جو نالو بدنام ٿيندو ڏسندا آهن، تڏهن تبديلين ۽ اصلاحن جون ڳالهيون ڪندا آهن.

ضروري ناهي تہ جيڪي ڳالهيون ڪيون وڃن، انھن تي عمل ڪرڻ جي نيت بہ هجي. هائو! جڏهن ڳالھہ زور ٿي ويندي آهي ۽ حالتون مجبور ڪري وجهنديون آهن، تڏهن ڪو وچ وارو رستو ڳوليو ويندو آهي. حاڪم سياستدانن کي وچ وارو رستو گهڻو ڪري مڪاني چونڊن جو نظر ايندو آهي.الائي تہ ڇو؟ سوال اهو آهي تہ سنڌ ۾ هاڻوڪي زندھہ سلامت صوبائي اسيمبليءَ کي نظر انداز ڪري اسان ڪھڙي جمهوريت ۽ جمهوري قدر جي پاسباني ڪري رهيا آهيون؟ ٿيڻ ائين کپي تہ پھرين ٻين صوبن وانگر سنڌ جو سياسي نظام بہ بحال ڪيو وڃي ۽ جيڪو ميمبر پنھنجي اڪثريت ثابت ڪري، هن کي حڪومت ٺاهڻ جي اجازت ڏني وڃي!

پر، ائين ڪونہ ڪيو ويندو.گورنر صاحب چئي ڇڏيو آهي تہ، ”هاڻوڪي اسيمبلي ٽوڙي نيون چونڊون ڪرائي سگهجن ٿيون!“ آئون چونڊن جي عمل، انھن جي شفافيت ۽ ٻين ناٽڪن تي بہ تبصرو ڪرڻ ڪونہ ٿو چاهيان جو هاڻي ان موضوع بہ دل ڪچي ڪري وڌي آهي. سڀ ڪوڙ، سڄي ٺڳي ۽ سڀ ڍونگ! اهو، آئون ڪونہ ٿو چوان پاڪستان جو هر ماڻهو چوي ٿو، اڳوڻو نگران وزير اعظم مسٽر جتوئي، اڳوڻو فوجي اڳواڻ رٽائرڊ جنرل اسلم بيگ بہ چيو تہ مون کي هيتري رقم ملي جيڪا مون فلاڻن کي ڏني. ٻين صاحبن بہ گهڻو ڪجھہ مڃيو آهي. تازو اسحاق خان ۽ فاروق لغاري جي هڪ بيان مان بہ ساڳي بوءِ آئي آهي. ڪراچيءَ جي ڪجھہ علائقن ۾ جتي سڀ ماڻهو هڪ ڌر جا حمايتي آهن. اتي جڏهن پيتيون کليون تہ همراھہ هارائي ويٺو! ڇا توهان کي خبرناهي تہ هر اليڪشن جو نتيجو پھرين جي ايڇ ڪيو مان اين او سي وٺڻ ويندو آهي!

هيءَ جنن ۽ ڀوتن جي دنيا آهي جنھن ۾ اسان انسان الائي تہ ڪيئن اچي ڦاٿا آهيون. هاڻي تہ جن ۽ ڀوت پاڻ بہ اچي ڦاٿا آهن ڇاڪاڻ تہ اهي پاڪستان جو Working class ڪونہ آهن. قديم عراقي ڪهاڻيون ٻڌائين ٿيون تہ جڏهن ديوتا پنھنجي جياپي لاءِ پورهيو ڪري ڪري ٿڪجي پيا تڏهن ميڙ ڪري سڀ کان وڏي ديوتا وٽ ويا ۽ کيس عرض ڪيائون تہ، ”ڪجھہ ڪر! اسان تي رحم کاءُ، تون انسان پيدا ڪر، جيڪي اسان لاءِ پورهيو ڪن!“ پوءِ ديوتائ�