فرقا ۽ اتفاق

فرقا ۽ اتفاق

جيڪڏهن اسان رسول الله ﷺ ۽ اصحابن سڳورن واري واٽ وٺڻ تي متفق ٿي وڃون ۽ نين ڳالهين ۽ نون مسئلن کي وزن نه ڏيون ته پوءِ اسان ۾ فرقا هجن ئي ڪونه. فرقن جي پيدا ٿيڻ ڪري ۽ فرقن جي وچ ۾ وري تعصب ۽ عداوت ۽ فسادن ۽ جنگين ٿيڻ ڪري اسلامي دنيا تباه ٿي ويئي آهي. قرآن شريف ۾ الله تعاليٰ جو حڪم آهي ته هڪ ٻئي کان جدا نه ٿيو. اسان ٿوري ٿوري اختلاف سبب هڪ ٻئي کان جدا ٿي ٿا وڃون ۽ هڪ ٻئي جا گلا ٿا ڪاٽيون. اسان جو رسول ﷺ به هڪ، ڪتاب به هڪ، تنهن هوندي به اسان هڪ ٻئي کون جدا ٿي وڃون سا افسوس جي ڳالهه آهي. قرآن شريف ۾ اهو به اخلاقي حڪم آهي ته هڪ ٻئي تي نالا نه ڌريو. جيڪڏهن نالا نه ڌريا وڃن ها ته جيڪر فرقا ڪونه هجن ۽ نڪا جدائي هجي ها. مان پنهنجي سر چاهيندو آهيان ته جيڪڏهن مون کان ڪو پڇي ته تون شيعو آهين يا سني، حنفي آهين يا شافعي ۽ وهابي آهين يا احمدي ته مان چوندس ته مان مسلمان آهيان. اهي مٿيان نالا قرآن شريف ۾ آهن ئي ڪونه. فرقن بابت جا حديث ڏني ويندي آهي ته رسول الله ﷺ فرمايو ته اسلام ۾ 73 فرقا ٿيندا تنهن بابت مولانا شبلي لکي ٿو ته هٿرادو ٺهيل آهي. مان وري به چوان ٿو ته اسان جيڪڏهن خود ساخته مسئلن کي وزن نه ڏيون ۽ فقط رسول الله ﷺ ۽ اصحابن سڳورن جي قولن ۽ فعلن جي تحقيقات سچيءَ دل سان ڪيون ۽ قرآن شريف بابت اوائلي تفسيرن تي ڌيان ڏيون ۽ انهيءَ اصول کي سمجهون ته اسلام چڱا اخلاق سيکارڻ ۽ ذات انسان جي بهتري ۽ ترقي لاءِ آيو ته پوءِ فرقا بلڪل نابود ٿي ويندا. مان ته ڀانيان ٿو ته جيڪڏهن هڪ غير جانبدار يعني غير مسلمانن جي ڪاميٽي اٽڪل 7 ميمبرن جي مقرر ڪجي ۽ چئجي ته توهان اسلام جو اڀياس ڪري ڏهن سالن اندر اسلام جي تعليم جي رپورٽ لکي پيش ڪيو ۽ جيڪي مکيه اختلاف آهن تنهن تي پنهنجي راءِ ڏيو ته مان اميد ٿو ڪريان ته گهڻو ڪري اتفاق راءِ سان رپورٽ پيش ڪري سگهندا. اڄ ڪلهه اهڙا غير مسلمان گهڻائي آهن جن کي عربي زبان جي چڱي واقفيت ۽ اسلام جو گهڻي قدر علم آهي. ازان سواءِ هيئن به ڪري سگهجي ٿو ته تمام وڏن عالمن مان ٻه سني ٻه شيعا ٻه وهابي ٻه قادياني گڏجي ٽي يا چار سال دوستاني نموني ويهي متفقه رپورٽ تيار ڪن. جيڪي منجهن اختلاف ٿين ۽ پاڻ ۾ ٺهي نه سگهن، تن بابت ٽن غير مسلمانن جي اڳيان پنهنجا خيال پيش ڪن پوءِ گڏجي هڪ رپورٽ تيار ڪن جنهن ۾ ڏيکارين ته ڪهڙين ڳالهين تي اتفاق ٿي ويو، تن بابت غير مسلمانن ڪهڙو فيصله ڏنو ۽ مختلف ڌرين ڪهڙي پنهنجي پنهنجي لکيل رپورٽ پيش ڪئي. مان ڀانيان ٿو ته جيڪڏهن اهو تحرڪ ورتو وڃي ته اهڙي ڪاميٽيءَ لاءِ اهڙا ميمبر مقرر ڪجن جي سچي دل سان حق جا طالب ۽ اتفاق قائم ڪرڻ جي ڪوشش وٺندا هجن ته پوءِ گهڻي قدر اتفاق قائم ٿي ويندو ۽ آئينده لاءِ هر سال زبردست عالمن جي ڪانفرنس ڪرڻ جو انتظام ڪيو ويندو.

ٻي ضروري ڳالهه هي آهي ته جيڪڏهن سڀ ماڻهو علم کي لڳي وڃن ۽ سڌيءَ طرح قرآن ۽ حديث جو علم حاصل ڪن ته به گهڻي قدر اختلاف هليا ويندا.

مان هاڻي ڪن فرقن بابت ٿورو ڪجهه لکڻ گهران ٿو. جيتري قدر مون کي علم آهي تنهن مان نتيجو اهو ئي ڪڍان ته شيعن ۽ سنين جا فرقا ملڪي تڪرارن يعني خلافت جي سوال تي اختلاف هئڻ ڪري پيدا ٿيا. هڪڙو فرقو هميشه اها ڪوشش ڪندو رهيو ته خلافت بنو فاطمه وارن کي ملڻ گهرجي. انهي ڪري وقت جي خليفن بنو فاطمه وارن تي سخت ظلم ڪيا، جنهن ڪري پاڻ هنن لاءِ وڌيڪ همدردي پيدا ٿي. ٿي ڪجهه ڪين سگهيو پر نتيجو اهو ٿيو جو هڪڙو فرقو ٺهي پيو جن ملڪي سوالن کي مذهبي سوال کڻي بڻايو. چوندا آهن ته "مئا پَرُ، پِٽِجن هيلهه.“ هي به ساڳيو قصو آهي. خلافت پهريائين حضرت علي رضي الله کي ملڻ کپندي هئي يا نه تنهن سوال جو فيصلو انهن مسلمانن کي ڪرڻو هو. هن وقت انهيءَ سوال کي ڇيڙڻ مان عملي فائدو ڪهڙو؟. انهيءَ زماني جي مسلمانن غلط فيصلا ڪيا يا صحيح ڪيا تنهن جو حساب الله تعاليٰ وٽ ڏنو هوندائون ۽ ڏيندا. اسان کي انهن سوالن جو فيصلو ڪرڻو آهي جيڪي هاڻي اسان کي درپيش آهن.

مگر جيئن زمانو گذرندو ويو تيئن ضد سببان هروڀرو به اختلاف پيدا ڪيا ويا. شيعا پهريائين ٽن خليفن بلڪ اهل بيتن کان سواءِ سڀني اصحابن کي گهٽ وڌ ڳالهائڻ بلڪ منافق وغيره ڪوٺڻ کي ايمان جو جزو سمجهڻ لڳا. سني وري هن عقيدي تي ايمان جو جزو سمجهڻ لڳا ته سڀني کان ڀلارو حضرت ابوبڪر صديق پوءِ حضرت عمر پوءِ حضرت عثمان ۽ پوءِ حضرت علي () هو. ازانسواءِ امير معاويه ۽ يزيد ۽ سندن اولاد جي طرفداري ۾ به حد کان ٻاهر لنگهي ويا اگرچه پوئين سوال سان نه هن وقت اسان جو ڪو تعلق؟ آهي تي ڪونه. فلاڻو ماڻهو جو تيرهن سو ورهيه اڳي گذاري ويو سو مسلمان هو يا نه، چڱو هو يا خراب تنهن جو اسان جي مذهب سان ڪهڙو تعلق. اسان جو مذهب آهي قرآن ۽ حديث. البت پهرين ٽن خليفن ۽ اصحابن سڳورن کي گهٽ وڌ چوڻ جو تعلق؟ اڻ سڌيءَ طرح سان وڏو اثر ٿو رکي. سڌيءَ طرح سان ته اسان جو واسطو انهن عقيدن ۽ احڪامن سان آهي جيڪي قرآن شريف ۽ رسول الله ﷺ پنهنجن قولن ۽ فعلن جي وسيلي اسان جي رهنمائي ۽ تعميل لاءِ سيکاريا آهن. مگر قرآن شريف ۽ صحيح روايتون ڏيکارين ٿيون ته رسول الله ﷺ اهڙي قوم پيدا ڪري ويا جنهن کي خير الامم سڏجي ٿو. شيعا جيڪڏهن سمجهن ٿا ته اصحاب منافق ۽ ڪوڙا هئا ته نه رڳو الله ۽ سندس رسول ﷺ ڪوڙا ٿي ٿا پون، پر هي ڳالهه به ثابت ٿي ٿئي ته رسول الله ﷺ جن پنهنجي مقصد ۾ ڪامياب ڪونه ٿيا، يعني جاهل ۽ وحشي عربن ۾ سڌارو ڪونه ڪري سگهيا. حالانڪه غير مسلمان به قبول ٿا ڪن ته رسول ﷺ وحشين کي مهذب قوم بڻائي ويا. سچي ڳالهه آهي ته ڪن اڳوڻن پيغمبرن کي به پوري ڪاميابي حاصل نه ٿي. انهيءَ ڪري ڪو هنن جو شان گهٽ نه چئبو. پر جن جن ماڻهن مٿن ايمان نه آندو سي تباه ٿي ويا. ازان سواءِ هو آخري پيغمبر نه هئا. آخري پيغمبر اهو ئي هئڻ گهرجي جو ڪامياب ٿئي ۽ سندس قوم سندس تعليمات کي عملي جامون پهرائي. ان جو نتيجو حاصل ڪري پوين لاءِ ڪافي مثال ثابت ٿئي. مون کي يقين آهي ته جن شيعن صاحبن کي چڱو علم آهي سي اصحاب ثلاثه کي گهٽ وڌ چوڻ بدران سندن تعريف ئي تعريف ڪن. مثلن آنربل سيد امير علي هڪ شيعو هو مگر اصحابن سڳورن کي نهايت سچو ۽ اعليٰ اخلاق وارو ٿو سمجهي.

ٻي ڳالهه ضروري هي آهي ته قرآن شريف جي عبارت گهڻي قدر مجمل آهي. رسول الله ﷺ جا قول ۽ فعل ان جو تفسير آهن. تاهم اصحابن سڳورن جا قول ۽ فعل موجود نه هجن ها ته اسان پوين جي لاءِ گهڻي قدر مونجهارو ٿئي ها. اهو ئي سبب آهي جو رسول الله ﷺ جن پاڻ فرمايو ته منهنجا اصحاب هدايت جا ڏيئا آهن.

پر شيعا چون ٿا ته حضرت علي رضي الله ۽ ٻيا يارهن امام هدايت لاءِ ڪافي آهن. م