فقير محمد لاشاري

ا سرڪار عام رواجي قانونن کانسواءِ MLR-4 به هڻي ڇڏيو هو، جنهن تحت حڪومت جي خلاف ڪو به پمفليٽ، ڪتاب پڙهڻ، ڇاپڻ، رکڻ، تحرير ۽ تقرير ڪرڻ ممڪن ڪو نه هو. اهو آرڊيننس ”الامان ۽ الحفيظ“ چوڻ جي برابر هو. ٿورڙي ڳالهه تي ڦاهي، جنم ٽيپ ۽ ڦٽڪن جو سزائون ملي ٿي سگهيون. اهو ئي سبب هو جو اخبارون حڪومت خلاف ڪو به مضمون ڇاپي ڪو نه سگهنديون هيون. سمورا مضمون ۽ ڪالم ۽ تبصرا ڏاڍي علامتي انداز ۾ ڏنا ويندا هئا، انڪري، ان زماني ۾ سخت مزاحمتي ۽ علامتي ادب تمام وڏي تعداد ۾ تخليق ٿيو، پر ان جو تمام وڏو حصو ڇپجڻ کان رهجي ويو.
مارشل لا ريگوليشن (4) MLR-4 ڇا هو؟ قانون جي اکرن کي ڇڏي ان جو آزاد شاعريءَ ۾ ملطب ڪجهه هن ريت هو:
هي زمين، آسمان ...
سڀ حرام ٿو ڪجي، تو مٿان، اي عوام!
جو ڪُڇي سو گناهه، جو پُڇي سو گناهه!
جو لِکي سو گناهه، جو پڙهي سو گناهه!
چپ رهو بد زبان !
هر قلم، هر ڪتاب،
هر هڪ رنگ، هر ڪا بُوءِ،
هر ڪو خواب، هر هڪ خيال
تو مٿان سڀ حرام!
هيءَ ڏسين ٿو ٽِڪٽڪي؟
پاڙ مان ڇِڪي وٺانءِ، جي ڪُڇين، ته مان زبان!
نه زمين، نه آسمان!
سڀ وِسار، سڀ وسار!
نه هِي نه هُو، نه تون،
ڪو به نه آهي هتي انسان!
مان مارشل لا ريگيوليشن چار ...
نه زمين، نه آسمان، الامان! الامان!
هي هو اهو دور، جنهن ۾ فقير محمد لاشاريءَ جرئت سان ويڙهه کاڌي ۽ سنڌ جي ماڻهن موٽ ۾ هن کي سنڌ جي سورمن ۾ شامل ڪري ڇڏيو.