قبا ۽ قبرون

قبا ۽ قبرون

هڪڙي وڏي عالم کان جو هميشه گوشه نشين رهيو آهي ۽ جنهن کان معجزن بابت به سوال پڇيو هوم، تنهن کان پڇيم ته ابن سعود جو قبا ڊاٺا آهن، سو ڪيتري قدر گناه جو ڪم ڪيو اٿس. جواب ڏنائين ته شرعي ڏوهه ڪونه ڪيو اٿس، مگر سياسي غلطي ڪئي اٿس.

ٻئي عالم بزرگ کان پڇيم تنهن چيو ته قبا ٺاهڻ مباح آهي ۽ ڊاهڻ حرام آهي. مولوي رحيم بخش مرحوم لاهور واري جي ڪتابن ۾ پڙهيو اٿم ته قبر سر جيڏي هئڻ گهرجي نه وڌيڪ. ”والله اعلم“ مگر اسان هت انهي عالم بزرگ جي جواب تي غور ٿا ڪريون جنهن فرمايو ته قبا ٺاهڻ مباح آهي ۽ ڊاهڻ حرام آهي. مباح جو مطلب اهو ٿيو ته قبن جو ٺاهڻ قرآن ۽ حديث مان ثابت ناهي. اوائلي زماني ۾ قبن ٺاهڻ جو رواج ڪونه هو بلڪ مسجدون به تمام ساديون ٺاهيون وينديون هيون. پوءِ بادشاهن ۽ اميرن پنهنجي واسطي به عاليشان عمارتون ٺهرايون ۽ مسجدون ۽ قبا به عاليشان ٺهرايا. مباح لفظ جي معنيٰ اها آهي ته ان ڪم ۾ گناه ڪونهي نڪي هروڀرو ڪو ثواب ئي آهي، بلڪ چئجي ته چڱيرڙو ڪم آهي، ڇو ته اسان جا بزرگ اهو ڪم ڪري ويا آهن.

منهنجو خيال اهو آهي، ته جيڪڏهن اصحابن سڳورن قبا ڪونه ٺهرايا ته انهيءَ ڪم کي بدعت سمجهڻ گهرجي. ٻيو سٺو دليل هي آهي ته اسلام ۾ اسراف وڏو گناه آهي. قبن تي لکين رپيا خرچ اچي ٿا وڃن. اهي ساڳيا رپيا مسڪينن جي مدد ڪرڻ ۽ علم وڌائڻ ۽ اسلام کي ترقي وٺائڻ لاءِ خرچ ڪجن ته ڪيڏو نه ثواب ٿئي ۽ ڪيترو نه قوم جو فائدو ٿئي.

باقي سوال رهيو قبن جي ڊاهڻ جو. ڊاهڻ وارا دليل ڏين ٿا ته قبن ۾ بدعتن جا ڪم ٿا ٿين، تنهن ڪري ڊاهڻ چڱا آهن. مخالف وري چون ٿا ته جيڪڏهن جاهل بدعتن جا ڪم ٿا ڪن ته انهن کي سمجهائجي. ائين نه ته ”اٽو کاڌو ڪئي مار پئي گابي.“ جيڪڏهن ڪو ماڻهو نماز يا قرآن شريف چڱيءَ طرح نه پڙهي ته ان کي سمجهائجي يا مورڳو ان کي نماز ۽ قرآن کان ئي منع ڪجي؟ جيڪڏهن مسجدن ۾ ڪي ماڻهو جهالت جا ڪم ڪن ته مسجدون ڊاهي ڇڏڻ گهرجن ڇا؟ اهو دليل ته سٺو پر مسجدون ٺاهڻ ۽ قائم رکڻ ۽ نماز ۽ قرآن شريف پڙهڻ بابت الله ۽ الله جي رسول جا حڪم ثابت ٿيل آهن مگر قبن ٺاهڻ بابت ڪو به حڪم ڪونهي. ڪي وري چوندا آهن ته قبن کي ڊاهجي نه مگر انهن جي مرمت نه ڪجي ته پاڻهي نيٺ ڊهي ويندا ۽ نوان قبا نه ٺاهڻ گهرجن. مخالف وري دليل ٿا ڏين ته جيڪڏهن ٺاهڻ گناهه آهن ته ڊاهڻ ثواب آهن ته ڀلي ماڻهو ڏسن ۽ عبرت وٺن ۽ آئينده لاءِ قبا نه ٺاهين. جي ماڻهو قبن جي فائدي ۾ آهن سي هڪ چڱو سهڻو دليل ٿا ڏين ته ڪنهن پياري دوست فوت ٿيل جي ڪا نشاني پاڻ وٽ موجود هوندي آهي ته ان کي ڪيترو نه سانڍبو آهي ۽ عزت سان رکبو آهي. پوءِ قبا جي وڏن وڏن بزرگن جي پاڪ جسم جي مٿان آهن تن کي ڊاهڻ ڪيڏي نه بيحرمتي آهي. هي دليل بيشڪ چڱو آهي. مگر ناظرين هنن سڀني ڳالهين تي غور ڪري پاڻ انصاف ڪن ڇو ته هي نهايت نازڪ مسئله آهي. ڪن جو چوڻ آهي ته قبن ڊاهڻ جي ڪري اهل قبر کي پاڻ خوشي حاصل ٿيندي جو سندس مٿان بدعت جي نشاني هلي ويندي.