قديم نقاشي

قديم نقاشي
هاڻي قديم نقاشيءَ جو جهان هو. هي رستو ’ڪلري‘ ڏانهن ٿي ويو. ان کان اڳتي ڪَلري بند، زيني ڍورو ۽ چٽي، ۽ پوءِ ڪلري پاڇل. هتي جيڪي ڪجهه مليو هڪ وڏو موضوع آهي(تفصيل ڏسو ڪتاب : کيرٿر ۾ چٽسالي).هيءَ قديم ٻُڌيا جي دريافت هئي جيڪو ملڪ محمد بن قاسم جي آمد کان اڳ به موجود هو ۽ سمن جي سلطنت وارن ڏينهن ۾ به موجود هو. هن علائقي ۾ تاريخ کان آڳاٽي دور کان وٺي تازي زماني تائين تصويري اڪرن جو وڏو جهان هو.
نئه نريءَ ۾ اڃا به ڪي ماڳ رهجي ويا. اسان شام جو واهي پانڌي پهچي وياسون. موٽر سائيڪلن ڪم سولو ڪري ڇڏيو، اڌ ڏينهن جو پنڌ هڪ ڪلاڪ ۾ کٽائي ڇڏيو هئائون.

19 فيبروري، 2007
صبح جو نائين لڳي جيپ پهچي وئي . عباس جنگواڻي ساٿ نڀائيندو ٿي آيو. حاجي عرس کي مسجد مان کنيوسون، ”ڊڀاني ممانيءَ وارا پٿر ڏسنداسين!“
”هلو!“ عرس انڪار ڪري نه سگهيو.
ڪلاڪ کان پوءِ اسان پٿر ڳولي رهياهئاسون. عرس وڏي ڪوشش ڪئي پر ماڳ هٿ نه آيس.
”جڏهن مون اهي پٿر ڏٺا هئا، تڏهن فلاڻو مون سان گڏ هو، وري ان کان پڇان ... ڏس پڪو ڪري ٻڌائيندس، پوءِ هليا اچجو!“ عرس ڪنهن جهوني جوڙيوال جو نالو کنيو.
”ٺيڪ!“
مون واهيءَ ۾ باقي سنگت ۽ عرس کان موڪلايو. ڪنهن ٿي ڄاتو ته حاجي عرس سان هيءَ منهنجي آخري ملاقات هئي. عرس جلد ئي اپريل جي مهيني ۾ گذاري ويو.
عرس جن پٿرن جو ڏس ڏنو هو، اهي زمين ۾ اڀا کتل ٿي ٻڌايائين. سندس خيال ۾ اهي انسانن جا کوڙيل هئا. هن ڪاغذ تي هڪ نقشو ٺاهي ڏيکاريو هو، جنهن تي ڏهه پندرهن پٿر مستطيل شڪل ۾ هڪ ٻئي کان پري پري ٺاهيا هئائين. هي خلاصو مستطيل ٿي لڳو. جيڪڏهن هو اهي پٿر گولائيءَ ۾ کوڙيل ڏيکاري ها ته آئون انهن کي ڪو ’پٿري دائرو‘ سمجهان ها.
گاج ۽ گورک کان نريءَ جي جابلو سلسلي ۾ بهرحال، پٿري دائرن، تدفيني دڙن ۽ تدفيني دائرن جو آثاري سلسلو موجود آهي، حاجي عرس جي وفات کانپوءِ منڇر گورک گاج دنيا ۾ پٿرن تي قديم نقاشيءَ جو وڏو جهان لڀجي پيو. اها نقاشي منڇر ۾ پوندڙ تقريباً سڀني نئن، ڍورن ۽ ڍورين ۾ موجود آهي. ڪٿي وڌ ته ڪٿي گهٽ. انهن جو تفصيل ڪتاب ” کيرٿر ۾ چٽسالي/ٻڌيه جو سفر“ ۾ پيش ڪيو ويو آهي.