قيامت کان اڳ ۾ قيامت جي ڳالهه!

24 نومبر 1995ع
قيامت کان اڳ ۾ قيامت جي ڳالهه!

جيئن جيئن ڪابل جو گهيرو تنگ ٿيندو ٿو وڃي، تيئن تيئن پاڪستان ۾ ساڳي نوعيت جو ماحول زور وٺندو ٿو وڃي، مولانا فضل الرحمان جنهن جو هڪ پير حڪومت ۾ ۽ ٻيو ٻاهر آهي، چوي ٿو ته، ” جيڪڏهن حڪومت مذهبي جماعتن ۽ مدرسن کي هٿ هنيو ته حڪومت جو به اهو ئي حشر ڪنداسين. جيڪو طالبان ربانيءَ جو ڪري رهيا آهن!... اسان هاڻوڪين اسيمبلين کي ڇڏي گهٽين ۾ نڪري آياسين ته حڪومت کي هيٺ مٿي ڪري ڇڏينداسين ۽ پوءِ حڪومت کي ٻانهون ٻڌڻيون پونديون.“
ان کان اڳ جو حڪومت ٻانهون ٻڌي، خدا جي خلق کي گهرجي ته ان قيامت کان هوشيار ٿين جيڪا قيامت کان اڳ اچڻ جي تياري ڪري رهي آهي. ايئن ٿو لڳي ته اهو ڪجهه ٿيڻو آهي جو ايم ڪيو ايم جي خونريزي ۽ دهشتگردي ماڻهن کان وسري وينديون! ڪجهه به چوڻ آکڻ جي ضرورت نه آهي صرف تاريخ جا ڪتاب پڙهڻ جي ضرورت آهي. جڏهن جڏهن به مذهبي ماڻهن طاقت جي زور تي عقيدا نافذ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي تڏهن تڏهن آسمان مان رت اٺو ۽ زمين مان بڙڪا ڏيئي نڪتو آهي. ايئن ان وقت به ٿيو جڏهن روم جي بادشاهن يورپ ۾ عيسائيت رائج ڪرڻ گهري ۽ ايئن تڏهن به ٿيو جڏهن افغانستان ۾ اسلامي حڪومت قائم ڪرڻ جي ڪوشش ٿي.
پاڪستان ۾ ڳالهه ڇا ٿي آهي جو پاڪستان جي مقدس ماڻهن جي اکين ۾ رت لهي آيو آهي؟ چار ڏينهن اڳ مصري سفارتخاني ۾ آپگهات ڪار بم ذريعي 17 ماڻهو ماريا ويا. اهو بم مصر جي ”سيڪولر“ حڪومت کي ڪمزور ڪرڻ لاءِ ڦاڙيو ويو. مصر جي ٽن مذهبي تنظيمن جو ساٿ ۽ هٿي آهي. ان کانپوءِ سڄي ملڪ ۾ وڏي پئماني تي مذهبي جماعتن جي انهن حصن خلاف وٺ پڪڙ شروع ٿي آهي، جن کي ڪنهن نه ڪنهن ريت تشدد ۾ ملوث سمجهيو وڃي ٿو.
نصيرالله بابر چوي ٿو ته، ”اصل ڏوهارين جي ملڻ تائين عالم سڳورا حفاظتي حراست ۾ رهندا، اسان وٽ اسلامي يونيورسٽي جي خلاف ثبوت آهي.“ صدر پاڪستان کي اڃا تائين اهڙي ڪا به رپورٽ نه ملي آهي ته اسلامي يونيورسٽيءَ جا ماڻهو ڌماڪي ۾ ملوث آهن. ميان نواز شريف واضح انڪار ڪندي چوي ٿو ته ”اسلامي يونيورسٽي دهشتگردن جو مرڪز نه آهي ۽ اها اسلام جي نشاط ثانيه جو نشان آهي!“ ٻن چئن ڏينهن جي گرفتارين ۾ سپاهه صاحبه، سپاهه مهمد ۽ تحريڪ جعفريه جا 300 کن ڪارڪن گرفتار ٿيا آهن ۽ گهڻئي مولوي صاحب لوڪ ۾ لڪي ويا آهن. مولانا فضل الرحمان جو موقف آهي ته ديني مدرسن جي خلاف مهم جو اصل مقصد آمريڪا کي خوش ڪرڻ آهي ان ڪري مسلمان حڪمران ۽ عالم متحد ٿي مغربي يلغار جو مقابلو ڪن. آمريڪي ارادن کان مولانا ته هاڻي ٽهيو آهي، پاڪستان جو ترقي پسند عوام جنهن کي مولوي صاحب ڪافر سمجهندا آهن گهڻو اڳ کان جيلن ۾ آمريڪا جي خلاف ڳيت ڳائيندو آيو آهي پر ان وقت مولانا صاحب سايد ان ڪري خاموش هو جو آمريڪي سرڪار افغانستان ۾ مولوي صاحبن جي مدد ڪري رهي هئي. مصري انتهاپسندن سان وڌ ۾ وڌ همدردي رکندڙ جماعت اسلامي جي اڳواڻ مولانا جان محمد عباسيءَ چتاءُ ڏنو آهي ته ”آپريشن بند نه ڪيو ويو ته تحريڪ هلائي ويندي ۽ عالمن جو رد عمل گڏيل حڪمت عمليءَ سان جوڙيو ويندو“ پر جمعيت علماءَ اسلام ان کان اڳ ئي مذهبي رهنمائن جي گرفتاريءَ جي خلاف اڄ احتجاج جو ڏينهن ملهائڻ جو اعلان ڪري چڪي آهي، شايد ان ڪري جو جن مصرين خلاف وٺ وٺان شروع ٿي آهي، اهي افغان ويڙهه ۾ به ملوث هئا. تعجب آهي ته انهن ماڻهن جو پاسو کنيو ٿو وڃي جن ٻين بيگناهه انسانن جون (جيڪي مسلمان) به آهن، هيڏي بيدرديءَ سان زندگيون ورتيون. تعجب آهي ته امن ۽ سلامتيءَ ۽ خدا جي خلق نه آزارڻ جون ڳالهيون ڪندڙ روحاني پيشوا ۽ پاڻ ئي پنهنجي درس تي نٿا بيهن!
اهو درست آهي ته مولوي صاحبن جون وڏي پئماني تي گرفتاريون هڪ وڏي ڪاوڙ پکيڙڻ جو سبب بڻجي رهيون آهن ۽ گهڻو ممڪن آهي ته اها ڪاوڙ جلد ئي هڪ اهڙي صورتحال ڏانهن ڌڪڻ لڳي جو قيامت کان پهرين قيامت واري ڳالهه آکين آڏو اچي بيهي. اهو به درست آهي ته مذهب جي نالي ۾ پاڪستان ۾ ڪيئي گروهه هٿياربند ٿي چڪا آهن ۽ وقت به وقت هڪٻئي سان جنگيون به ڪرڻ لڳا آهن. صورتحال ڳڻتيءَ کان وڌيڪ ڳڻتيءَ جهڙي آهي پر وزارت داخله بي شمار مولوي صاحبن کي گرفتا ڪري هڪ تمام وڏو، جوکم وارو ۽ اٻهرو قدم کنيو آهي. ڪنهن به قسم جي تشدد، اٻهرائي ۽ مرڻ مارڻ جي ڳالهه جي حمايت قطعي نٿي ڪري سگهجي پوءِ کڻي اها حڪومت ڪري يا مذهبي جماعتون ڪن، ڪا سياسي تنظيم ڪري يا ڪو ٻيو.
حڪومت جي اٻهرائي، چاهي اها مجبوريءَ سبب هئي، حالتن کي هڪ نئين ڇڪتاڻ واري مرحلي ڏانهن ڌڪڻ لڳي آهي. نواز شريف چوي ٿو، ”پاڪستان جي بانين جي اولاد کي اڪيلو نه ڇڏبو“ هوڏانهن مسلم ليگ جيڪا زماني کان مذهبي جماعت نه رهي آهي، ٻين ديني ۽ مذهبي جماعتن سان گڏجي وئي آهي. مذهبي جماعتن به ايم ڪيو ايم سان رابطا ڪري ورتا آهن ۽ حڪومت خلاف گڏيل تحريڪ هلائڻ جي ڳالهه ڪئي آهي. ڪالهه تائين ايئن سمجهيو ٿي ويو ته پي ڊي ايف حڪومت جي اها وڏي ڪاميابي آهي جو اها مذهبي جماعتن کي پنهنجي خلاف وڃڻ کان روڪي سگهي آهي پر هاڻي ته ايئن به ڪو نه رهيو آهي. بلڪه خود اهي ئي مذهبي جماعتون سڀ کان سخت مخالفت تي لهنديون نظر پيون اچن!
حڪومت اڃا پنهنجن معاشي ڌماڪن ۽ ايم ڪيو ايم جي دهشتگرديءَ کي ئي منهن ڏيئي ڪو نه سگهي هئي ته مٿان مصري سفارتخاني جي ڌماڪي کانپوءِ ديني جماعت جي شديد مخالفت جو ڌماڪو سامهون آيو آهي. ايئن ٿيندو آهي ته هڪڙا ڌماڪا ٻين ڌماڪن جي اهميت گهٽائي ڇڏيندا آهن پر هيءَ صورتحال ڪجهه مختلف آهي، هي پنهنجين غلطين ۽ دشمنن جي مربوط ڌماڪن جو سلسلو آهي.
سياست ۾ عام ڪارڪنن جي گرفتاري ئي وڏو ممڻ مچائيندي آهي، هيءَ ته ”عالم سڳورن“ جي پويان پوليس جي ڊوڙ آهي. نه رڳو عالم سڳورا پر مسلم ليگ جا به ڪي مکيه اڳواڻ اندر آهن. ظاهري طرح ته بقول مولانا فضل الرحمان جي، ”پيپلز پارٽي ۽ مسلم ليگ“ هڪ ئي ڳالهه آهي پر ههڙن موقعن تي دشمن جو دشمن ”دوست“ بڻجي ويندو آهي. خود نواز شريف جيڪو سٺو حڪمران ته ٺهيو سٺو سياست به ثابت نه ٿيو، هن موقعي تي تي وڏي واڪ اها دعوا ضرور ڪندو ته هو اسلام جو ايڏو وڏو مجاهد آهي جو مولانا فضل الرحمان ۽ قاضي حسين صاحب به ڪو نه هوندا.
مولوي صاحبن جي خلاف وٺ پڪڙ هڪ عجيب صورتحال پيدا ڪري وڌي آهي. خود مولوي صاحب اها دعوا ڪن ٿا ته هو بنياد پرست آهن. ”سجدو“ ڪرڻ بنياد پرستي ته ڪو نه آهي! دنيا جي هر قوم سجدو ڪري ٿي ۽ بنيادي حقن جي بنيادي ڳالهه اها آهي ته هر قوم پنهنجي عقيدي تي هلي سگهي. جيڪڏهن سجدي تي دنيا متفق آهي ته پوءِ بندوق ڇو؟ بنياد پرستيءَ جي ڪو ڀلي ته ڪهڙي به تشريح ڪري، اصل ڳالهه اها آهي ته زور ۽ زبردستيءَ سان ڪنهن کي به ڍور وانگر هڪلي نٿو سگهجي. گن پوائنٽ تي ڪو به دين اڳتي ڪو نه هلندو! بنياد پرستي شايد اتان ئي شروع ٿئي ٿي جڏهن گن پوائنٽ تي پنهنجي مرضيءَ جو دين نافذ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وڃي ٿي. اها به ڪيڏي نه عجيب ڳال