لازمي خدمت

لازمي خدمت
ڪلهه سڄو ڏينهن ساهه مٺ ۾ هو. پر اڄ صبح کان گولين جا ڪڙڪا ٻڌڻ ۾ نه آيا هئا. ماحول ۾ ٺاپر هئي، ظاهر ۾ مڪمل چپ ... پر خوف ايڏو جو الامان! سانت به خوف کان ڪنبي رهي هئي. پراڻي پکي جي گهرڙ گهرڙ ۽ جهوني ڪٻٽ جي پويان ڪنهن جاءِ تي جهرڪي ۽ جهرڪ جي چِرچِر. هيڏانهن هوڏانهن پکڙيل تِيلا، گوهيون ۽ ڦڙتيون.
ٻاهر ڪرفيو هو ... پر پتڪڙن پکين جي جوڙي! تنهن کي ڪنهن ڳالهه جي سُڌ نه هئي ... يا وري پرواهه نه ٿي ڪيائون.
راڻيءَ جهرڪيءَ جي چِرڙ چِرڙ ٻڌي ننڍڙي دُعا ڏانهن ڏٺو، هاڻ وڏڙي ٿي وئي هئي. ڊوڙون ٿي پاتائين، ننڍڙا ننڍڙا پير، ننڍڙيون وکون. ڊوڙندي ته محسوس ٿيندو اِجها ڪري! ڪنهن مهل ڌڪو کائيندي ته ماءُ اڳتي وڌي کڻندس، ڇاتيءَ لائي مِٺيون ڏيندس. راڻيءَ جي دنيا هئي دُعا. ... ۽ دُعا جي دنيا هئي راند ۽ شيءِ، ”او اوتي مم ...!“ دُعا کي خبر هئي ته او هُتي گهٽيءَ جي ڪنڊ وٽ مانڊڻِيءَ تان شيءِ ملندي آهي.
دُعا ننڊ ۾ هئي، گھِري ننڊ، شايد خواب ۾ رنگ برنگي پوپٽن سان راند پئي ڪيائين تڏهن ته ڪنهن ڪنهن ويل چپڙن تي مرڪ ٿي اڀري آيس. راڻي مرڪ ڏسي ٽڙي ٿي پئي. دل چيس ته اٿي نراڙ تي چمي ڏيس. نراڙ تي چميءَ سان ڀاڳ ورندو آهي. پر ننڊ نه ڦٽايائين، ڇڏي ڏنائينس ته پئي پوپٽن سان راند ڪري.
راڻي ڪم ۾ لڳي وئي. هفتي ڏيڍ کان الٽيون هئس، علاج به ڇا جو ڪرائي؟ اهي ٿينديون آهن. اهڙن موقعن تي ويجهن جي ويجهو هئڻ تي دل گهرندي آهي ... پر راڻي اڪيلي هئي. رانجهو، ڪرفيو جي صبح واري وقفي ۾ نڪري ويو هو. ههڙي حالت ۾ ٻارن کي اڪيلو نه ڇڏبو آهي پر ڇا ڪجي؟ هاڻي تيل ڪمپنيءَ جي ملازمت به سرڪاري حڪم سان ’لازمي خدمت‘ ٿي وئي هئي. ڊيوٽيءَ تي هر حال ۾ پهچڻو هو. نوڪري هُت ڪندو هو، ساهه هِت اٽڪيل هوندس.
شهر جون حالتون ٺيڪ نه هيون. جن وٽ پاس هئي سي به نڪرڻ کان ڊنا ٿي. ڏسندي ئي گوليءَ جو حڪم هو. چئن ڏينهن ۾ چاليهه مئا هئا. وقفو ملندي ئي ڪو ڀاڄي لاءِ نڪرندو هو، ڪو دوا لاءِ ڊڪندو، ڪو لازمي خدمت لاءِ نڪرندو ته ڪو پگهر ۾ شل وڏا ساهه کڻندو گهر ڀيڙو ٿيندو، وري در بند.
گگهو وڄندو ته راڪاس خاڪي وردين ۾ ”آدم بوءِ! آدم بوءِ!“ ڪندا گهٽين ۾ ڪاهي پوندا. بندوقون هٿن ۾، ڄڀيون آڱر جي اشاري تي ... لوهي ڪاڪڙن مان کنوڻيون اوڳاڇيندا، ڌرتيءَ جو سينو چٿيندا، هلندا ويندا ... شل نه ڪو نظر اچي! بندوق ٽھڪ ڏيندي ۽ ماڻهوءَ کان ... هزارها اڌورين خواهشن جو پلئه هڪ پَل ۾ ڇڏائجي ويندو.
جهيڙا ڇو ٿيا؟ ڪنهن جو مفاد ڪٿي هو؟ هر ماڻهوءَ کي خبر هئي. هر ذهن ۾ ٽانڊو ٻريل هو. هوا جو جهوٽو لڳو ناهي، ڀنڀٽ متو ناهي! پر ماڻهن پنهنجن ٽانڊن مٿان مٽي لٽي ڇڏي هئي. مٽي لٽي هئائون، تاءُ ختم نه ٿيو هو.
ڊپ ۽ ڪاوڙ جا جذبا اڀامي اڀامي دٻجي ٿي ويا ۽ دٻجي دٻجي پئي اڀاميا، جيڏو تاءُ ، تيڏو سخت ڪرفيو!
ٻاهر اڱڻ ۾ ڪارو ٻلو جهرڪين ۾ اک وجهيو ويٺو هو پر پراڻي ڪٻٽ پويان آکيرو ٺاهڻ لاءِ جهرڪي وري وري ٻاهر نڪري چھنب ۾ ڪک کڻي ٿي آئي.
راڻيءَ دُعا ڏانهن ڏٺو، هوءَ ننڊ ۾ بي چين هئي. خبر ناهي خواب ۾ اڪيلي ٿي پئي هئي يا واقعي بک لڳي هئس. ماءُ جهٽ ۾ سمجهي وئي. کٽ ۾ منگهڻ هئا. ٽپو ڏيئي ڌيءَ کي کنيائين، جيسين فراڪ لاهي، ڇنڊي نه پارايائينس تيسين اطمينان نه ٿيس. هڪ گرڀ وتي، ٻيو اٻهرايون، صفا ٿڪجي پئي. نبض تيز، هانءُ پيو ٻڏيس، مس وڃي نارمل ٿي.
گهٽيءَ ۾ ڳرن بوٽن جو ويجهو ايندڙ آواز سڄي پاڙي ٻڌو هوندو. آواز ويجهو اچي پري ٿيا ته راڻيءَ به دريءَ جو طاق کولي آواز جو پيڇو ڪيو. آوازن جي پٺ ڏيڻ سان ڪيئي درين جا طاق کليا. ”هو ڪيڏانهن ٿا وڃ؟“ سڀ اکيون ۽ چھرا سوال پڇي رهيا هئا. هر دريءَ ۾ لوهي سيخون ۽ سيخن پويان هيسيل اکيون ۽ چھرا ... اندر ۾ خوف، گهٽي ۾ راڪاس گهمي رهيو هو ۽ گهرن ۾ آدم ڇپ هڻي پيو هو.
راڪاس، ظفر جي گهر تي بيٺا. هڪ پل بيهي اندر گهڙي ويا. ٻاهر نڪتا ته ظفر سندن ٻانهن ۾ ڦٿڪي رهيو هو. ٻه گهر ڇڏي. اسلم جي گهر تي حملو ڪيائون. ٽيون ڇاپو مجيد ميوي واري جي ڪوارٽر تي لڳو. ٽنهي کي ڏاڍي مار ڪڍيائون. اڌ مئا ٿيا ته ڇڏي ڏنائون.
راڻيءَ ڇرڪ ڀريو ”خدايا خير! خبر ناهي ڇا پيو ٿئي؟ ڇا ٿيندو؟“ گهٻراهٽ ۾ جهرڪيءَ تي نظر پيس. جهرڪ روشندان مان ڀڙڪو ڏئي ٻاهر نڪتو ته راڻيءَ دعا جي هنڌ ڏانهن نهاريو. هوءَ ننڊ مان اٿي اکيون مهٽي رهي هئي. راڻيءَ جي هيڻي منهن تي ممتا جو سمنڊ اٿلي پيو. اولاد! ڪنهن به طبيب جي ڦَڪيءَ کان وڌيڪ! ڏکن جي سمنڊ ۾ خوشين جو اڪيلو ترهو ۽ محور.
راڻيءَ پراڻي پينڊوليم تي اک وڌي. ڪرفيو جي پوئين وقفي ۾ اڃا سال پيا هئا. رانجهي جي موٽ ۾ اڃا دير هئي. لازمي خدمت! اڄ راڻيءَ کي لازمي خدمت واري ڳالهه نه وڻي هئي. اڪيلي زال. گهٽيءَ ۾ پيرن جي هر چاپ تي هانءَ ڏڪي ٿي ويس. ڇا ڪري؟
دُعا کي کٽ تان لاهي مٺي ڏنائين. پکي جي گهرڙ گهرڙ رڌڻي ۾ چلهه تي رکيل دال جي چھري بوءِ ڪمري ۾ آندي ته ننڍڙيءَ ماءُ ڏانهن ڏٺو، ”مَمُ!“
راڻيءَ ڦولدار ٿالهيءَ ۾ ڏوئي دال ۽ ڦُلڪو کڻي آئي ته ننڍڙي ڪمري ۾ ڪو نه هئي. گهٽيءَ جو در کليل ۽ دُعا ٻاهر! جهرڪيءَ جا هيڏانهن هوڏانهن ٽپا، دانهون، ”چِرڙ چِرڙ ... چِرڙ چِرڙ!“ راڻيءَ جي هانءُ ۾ چڪ پئجي ويو. سڏيائينس، پر ننڍڙو ٻار! ڪھڙي خبر ته ڪيڏيءَ مهل ويٺي ويٺي پُور ٿو پويس. وٺي ڊڪ پاتائين، ”او ... اتي ... مَمُ!!“
راڻيءَ جي هٿ مان ٿالهي ڇڏائجي وئي. ڇال ڏيئي ٻاهر ڊوڙي ته راڪاس جي اک پئجي ويس. رڙ ڪيائين، ”آدم بوءِ!“ لوهي ڪاڪڙي مان باهه جو اُلو نڪتو. راڻي بولاٽي کائي وڃي پرتي ڪري. دُعا ڇرڪ ڀري ٿاٻڙجي ڪري، مڙي ڏٺائين پر ڪجهه سمجهه ۾ نه آيس، اٿي اڃا اڳتي ڊوڙ وڌائين. ماءُ پريشان ۽ پورجندڙ اکين سان دُعا کي گهٽيءَ ۾ ڊوڙندي ڏٺو ۽ ... ڪرفيو وڌيڪ سخت ٿي ويو...
ڪارو ٻلو اڃا به اکيون وجهيو ويٺو هو پر جهرڪيءَ تيلا چونڊڻ نه ڇڏيا. رانجهو، راڻي ۽ جهرڪي سڀ لازمي خدمت تي مامور!