لالان

لالان
نما شام مهل لالان ڊنل ڊنل اکين سان هيڏانهن هوڏانهن نهاريو. سڄي گهر ۾ ڌمچر هو، هر ڪو کل کچڪي ۾ پورو. ڪير ڇا ٿو ڪري، ڇا نٿو ڪري، تنهن جي ڪنهن کي ڪھڙي ڪاڻ! لالان موقعو تاڙي، اک بچائي، ڀت چڙهي هن ڀر کڻي ٽپو ڏنو، بچان جي گهر. ساڻس صلاح ڪري ئي لڪڻ آئي هئي. ”بس، رڳو رات ٽري ۽ ڄڃ موٽي!“ مائٽن زوريءَ مڱايو هئس. اهو لوفر، دانگي منهن ڏٺي نٿي وڻيس. سدائين انڪار ڪيو هئائين. روئي روئي ڪِن ڪيائين، اکيون سڄي ڊوليون ٿي پيس. بس هاڻي اهو ئي رستو سجهي آيو هئس.
رنگ جي سانوري، ڊگهڙي، وار چيلهه تائين ۽ گهاٽا. جڏهن ڇوڙيندي ته رات لهي پوندي. گهڻن ئي سڱ ڇڪائڻ جي ڪئي پر ڪڏهن برادريءَ جي ديوار اڀي ٿيو ٿي پئي ته ڪڏهن ڏي وٺ تي ڀاڻس کي مومل نٿي ملي. نيٺ ڀاڻس جي مراد پُني ۽ ڀيڻ جي ڦِٽي. ڀيڻ جي ڪچڙن ڪچڙن سپنن جي قبرستان تي راڻو ڪاڪ محل جي شهزادي ماڻڻ وارو هو.
ماسي جيئن ئي لالان کي ڳهه پارائڻ اندر آئي ته وائڙي ٿي وئي. هوءَ هئي ئي ڪانه. ڊوڙندي آئي ڀيڻس وٽ. ”ائي! مٺيس ڇوري آهي ئي ڪانه!“ پھچڻ سان ئي دانهن ڪيائين.
”هان!!“ جنت کان ڇرڪ نڪري ويو. هٿن مان ڄڻ ڪو پکي ڀڙڪو ڏيئي اڏري ويس. شاديءَ جون خوشيون هوا ٿي ويون. ماٺ ميٺ ۾ سڄو گهر ڳولهيائون. هِن ڪمري ۾، هُن ڪمري منجهه، رڌڻي ۾، موريءَ منجهه، ڪٿي به نه ملي. وايون بتال ٿي وين.
”اَئي، بچان وٽ ڏسينس .. مئي اتي نه هجي!؟“ جنت ڄڻ خدا کان دُعا پنندي چيو. هٿ پير ٺريل، نڙي خشڪ ٿي ويس. ماسي ڊوڙندي وئي،. بچان مليس پر هوءَ لنوائي وئي. اوڙو پاڙي نهاريائين، هجي ته ملي،! جنت ساڻي ٿي ڪري پئي. منهن جو رنگ ڦِڪو ٿي ويس، صفا ڊهي پئي.
مرد، ڄڃ جي انتظار ۾ هئا. انتظام پورو ٿي ويو هو. مٽيءَ جي ٿلهي تي غاليچا ۽ انهن تي اڇي ڏاڙهي سان مولوي صاحب ڏاڙهي تي هٿ ڦيري رهيو هو ۽ هيٺ وڇايل گِلمن تي خلق پاڻ ۾ حالي حوالي. هڪ پاسي کارڪن جا کارا، ٻئي پاسي باهه تي ديڳون. ڄڃ به اجها اچڻ واري هئي. ٻاهر کِل کيڪرون، اندر قيامت! جنت ڏندڙجي وئي. ڪنهن کي پوتيءَ جو هوش ڪونه هو ... مردن ۾ خبر ڪير ڪري؟
ماسيءَ کي ساڃهه آئي، ڊوڙي وڃي پيروءَ کي ٻڌايائين. ڌيڻس جو ٻڌي وات ڦاٽي ويس. منهن جو پنو لهي ويس، صفا وائڙو! ڄڃ پھچڻ تي، ڪجهه سجهيس ئي ڪونه. ماشا ڦِري ويس. وڃڻو هجيس ٻاهر ته گهڙي پيو اندر، اچڻو هجيس هيڏانهن ته وڃي پيو هوڏانهن، هٿ پيو مهٽي، پير پيو سَٽي. نراڙ تان پگهر لارون ڪري پيو ٽِميس ته هوش ئي ڪونه.
ڪنھن صلاح ڏنس، ”ميان! ڄڃ کي اتي ئي روڪ جتي آهي، هتي پھچي وئي ته ڳالهه ويتر ڏکي ٿي پوندي“ ڳالهه دل سان لڳس.
سوچيائين، ”پاڻ وڃي ٻڌايانِ ... پر ڪھڙي منهن سان؟ ڪيئن سمجهايانِ؟ ڇا چوانِ؟“ ... ”ڌيءَ ڀڄي وئي اٿم ... هٿ ڪيانس، پوءِ اچجو!!“ ڇوريءَ تي جڪ ته ڏاڍا پيا اچنس، پر ڇا ڪري؟
”ڪميڻيءَ ڏچي ۾ وجهي ڇڏيو ... لوڪ آڏو لڄي ڪري ڇڏيائين!“ ڀانئين، ڌرتي ڏري پوي ته منجهس گهڙي وڃي. ماڻهو روانو ڪيائين. ڳالهه ٺاهيائين، ”ڪنوار کي سخت دورو پيو آهي!“
شرنائين جا هوائن کي چيريندڙ آواز پري پري تائين پولارن ۾ پکڙبا ٿي ويا. شيدي ۽ ٻيا ڄاڃي ڄڃ آڏو شرنائين ۽ دهلن جي تال تي نچندا ٿي آيا. هوريان هوريان اڳتي پئي رڙهيا. ريٻارو پھتو، نياپو ڏنائين. گهوٽ جو پيءُ ڳالهه جي تري تائين پھچي ويو. شايد کڙڪ پھرين هئس پر پڪ نه هئس.
تپي ڳاڙهو ٿي ويو، ”اصل اهڙي ڳالهه!“ اڳ وٺي چيائين، ”دورو پيو اٿس يا ڀڄي وئي آهي؟“ چؤٻول ٿي ويو. پيروءَ کي ڏاڍو گهٽ وڌ ڳالهايائين. سڀ پيا ريٻاري جو منهن ڏسن. ڄڃ بيهي وئي. شرنايون بند ٿي ويون. ناچن جي ڦٿڪندڙ بتن ڦٿڪڻ ڇڏي ڏنو. ڄاڃي ٽڙي پکڙجي ويا، هر ڪو وائڙو ۽ شرمسار! گهوٽ جو پيءُ پيروءَ جو دشمن ٿي پيو. چئي، ”هيڏي بيمانائي! هيڏي بيستِي! اصل ايئن؟ هيڏي ڪميڻائي!“ هيڏي خواريءَ کانپوءِ به وات مان گل ڇڻنس ها ڇا؟
پيرو صفا ماٺ هو، ڪڇي جھڙي ڀت. ڏوهه به سندس هو. ڇو ٿي زوري ڪيائين؟ هاڻي پڇتايائين پئي، ههڙي بي عزتي، ڄڻ ڪنهن ڪتن سان کاريو هجيس! سڄو ڏينهن گهران نه نڪتو. ڪھڙو منهن کڻي نڪري ها؟ لالان جي ڳولا پئي هلي، ڀر وارن ڳوٺن ۾ ساهڙين وٽ. مٽن مائٽن وٽ. شهر وارن عزيزن وٽ. هر هنڌ ڳولهيائين.
هر ڪو ڳولهڻ ۾ به پيو لڄي ٿئي. پڇڻ به خواري! ”لالان اتي ته ڪونه آئي آهي؟“ جنهن کان پڇن سو پيو تڪين. لڄ کان سڀڪو پاڻي پاڻي ٿيو وڃي. هر ڪو چوي، ”ڇوريءَ خوار ڪري ڇڏيو. پڻس جي اڇي ڏاڙهيءَ جو به خيال نه ٿيس. نه ڪرڻي هئس ته پھرين ٻڌائي ها؟“
ڇوري به ڇا ڪري؟ دهل کڻي گهٽي گهٽيءَ پڙهو ڏيڻ کان ته رهي. ماسيءَ کي چيائين، ماءُ کي منٿون ڪيون هئائين. اڃا ڪھڙو ڪارو منهن ڪري ها!؟ سڀني کي خبر هئي ته ڇوري نٿي مڃي. هوءَ رڙي به هئي، ٻارن وانگر ڇڙيون هڻي به رني هئي. ڪنهن ڪونه ٻڌس. هر ڪو پيو ٿڪ بجو ڪريس. چون، ”نڀاڳيءَ جو ڀاڳ کليو آهي ته به ويٺي ڪروڌ ڪري!“ ڀاڻس اکيون ڏيکاريس. پيروءَ ته ڪِل ڪِل کان ڪڪ ٿي ڪاتي کڻي ڏيکاري هئس. چيو هئائين، ”ماٺ ڪر ته ڪُـھي نه ڇڏيانءِ!“ ماڻس به ماريو هئس ان ڳالهه تان.
ڊڄندي به سڀني کان هئي. شڪ پوندو هئس ته سڀ ماٽيلا آهن. ماڻس به ٿوري ٿوري ڳالهه تي پٽ جو پاسو کڻي چوندي ”اڙِي ڀاءُ سان وات تي هڻين؟“ چوٽيءَ کان جهلي جو ٿڦڙون هڻندي هئي ته اڌ مئو ڪري ڇڏيندي هئس. دل چوندي هئس ته ڀڄي وڃي! ڏاڍو سڙندي هئي ڀاءُ سان. هن کي جيئن وڻندو هو تيئن پيو ڪندو هو ۽ هوءَ پاڻ! رڳو بچان وٽ وڃڻو هوندو هئس ته ماڻس کان ڊڄي ڊڄي موڪل وٺندي هئي، سو به ٻين جي سامهون نه! متان چڙي پوي ۽ سڀني جي آڏو جُتيءَ ۾ هٿ وجهي!
بچان دل گهري ساهڙي هئس، رازدار به. هر ڪا ڳالهه وڃي ڪندي هئس. صلاح مشورو به هن کان وٺندي هئي. هيءَ لڪڻ جي صلاح به هن ئي ڏني هئس. سڀني کي شڪ به بچان ۾ هو. ايتري جهٽَ ۾ ڀلا هوءَ وڃي به ڪاڏي ٿي سگهي!؟ ٿورو دير اڳ ئي ته ماسي تيار ڪري وئي هئس! ويتر جو ڀِت وٽ لالان جي جُتي ڏٺائون ته هيڪاري پڪ ٿين. بچان جي مائٽن کي ميڙ منٿ ڪري، دڙڪا دهمان ڏيئي نيٺ ٻانهن هٿ ڪيائون.
گهر ۾ اڃا گهڙي مس ته ماڻس جو هٿ ڄنڊن ۾ پئجي ويس. ڊنل ته اڳ ئي هئي، صفا هيسجي وئي. گھِلي گھِلي موچڙا هنيائينس. پِٽي پِٽي قيامت ڪاري ڪري وڌائينس. هٿ پيا هلنس، زبان پئي هليس، هانءُ پيو سڙيس. چوي، ”اڄ پورو ڪري دم وٺنديَس!“ پيرو ماٺ. باهه ته ڏاڍي ٿي آيس پر پاڻ سنڀالي بيٺو رهيو. جهليائين ڪنهن کي به نه. ويچاري لالان مار کائيندي رهي. ٺاهوڪي مار مليس. ڌڪ، لتون، جُتيون ۽ پِٽڻا کائيندي رهي. ليٿڙيون پئي پاتائين. سڄو بت ڳوڙهيون ڳوڙهيون ٿي پيس. لڙڪ هڪ نه ڪريس. نيٺ هوءَ ماري ماري ٿڪي، نيٺ ڪيترو ماري ها؟ پوءِ روئي ڏنائين.
سڀني هڪ ٻئي پٺيان مهڻا ڏنس، ننديس، ڪنهن سخت اکرن ۾ ته ڪن