لياري ۽ ملير ڊيولپمينٽ اٿارٽيز

19 آگسٽ 1995ع
لياري ۽ ملير ڊيولپمينٽ اٿارٽيز

لياري ۽ ملير لاءِ نيون ڊيولپمينٽ اختياريون قائم ڪرڻ جو قانون هڪ سال اڳ پاس ٿي چڪو هو پر ان جو نوٽيفڪيشن ٽي هفتا اڳ جاري ٿيو آهي. نوٽيفڪيشن جاري ٿيڻ ۾ ايڏي دير ڇو لڳي؟ ان جي ڪا به سرڪاري وضاحت موجود نه آهي سواءِ ان جي ته ايم ڪيو ايم انهن نين اختيارين کي پنهنجن مفادن جي خلاف سمجهي ٿي. جيڪڏهن لياقت آباد ۽ ناظم آباد ڊيولپمينٽ اختياريون قائم ڪيون وڃن ها ته کين خوشي ٿئي ها پر جڏهن لياري ۽ ملير جا نالا آيا ته کين تڪليف پهتي.
هن مهل تائين سڄي ڪراچيءَ جي ترقيءَ جو ذمو ڪي ڊي اي پنهنجي سڄي ساري تاريخ ۾ لياري ۽ ملير ۾ ڪهڙا ترقياتي ڪم ڪيا؟ اهو به اکين سان پيو ڏسجي. لياري ته خاص طور تي سڄي شهر جو سڀ کان پوئتي پيل ۽ شهري سهولتن کان وانجهيل اهڙو علائقو آهي جتي زندگي ۽ موت جي وچ واري ڇڪيل ليڪ ڊٺل آهي. حيرت ته ان اڙدو ميڊيا تي آهي جيڪا ”ڪراچي جي محرومين“ جي ڳالهه ته ڪري ٿي پر جڏهن سڀ کان محروم علائقن لياري ۽ ملير جي ترقي لاءِ جدا اختياريون ٺهن ٿيون ته ان خلاف زهريلي پرچار ۾ لڳي وڃي ٿي.
لياري ۽ ملير کي ڪي ڊي اي مان ڪڍي جڏهن جدا اٿارٽيون بڻايو ويو ته اڙدو اخبارن ان کي ”ڪراچي پئڪيج“ يا ڪراچيءَ جي ڪن وساريل علائقن جي ترقي قرار ڏيڻ بدران عوام جي ذهن ۾ اهو چئي زهر ڀرڻ جي ڪوشش ڪئي ته ”ڪراچيءَ جو ورهاڱو شروع ٿي ويو!“ اڙدو اخبارن بي ڌڙڪ لکيو ته حڪومت لياري ۽ ملير ڊيولپمينٽ اختياريون قائم ڪري ايم ڪيو ايم جي 18 نڪتن مان هڪ بنيادي نڪتو رد ڪري ڇڏيو.
ايم ڪيو ايم جو اهو بنيادي نڪتو ڇا هو؟ ايم ڪيو ايم فرمائش ڪئي ته ملير ضلعو ختم ڪيو وڃي ۽ ملير ۽ لياري جي ترقيءَ لاءِ جدا ادارا نه ٺاهيا وڃن. پر بنيادي سوال اهو آهي ته ڇا نه ٺاهيا وڃن؟ ڇا لياري ۽ ملير کي ترقيءَ جو حق نه آهي؟ جواب پڌري پٽ آهي ته ايم ڪيو ايم ڪراچيءَ کي پنهنجي جاگير سمجهي ٿي ۽ ان جاگير ۾ ڪنهن به ٻئي کي برداشت نه ٿي ڪري. لياري ۽ ملير کي ڪي ڊي اي پنهنجي سڄي ڄمار ۾ محض آسرا ڏنا آهن ۽ ڪي ڊي اي جا ترقياتي رٿائن وارا فنڊ ڪن ٻين مفادن تي خرچ ڪيا ويا.
ڪي ڊي اي لياري ۽ ملير جي علائقن جون زمينون مختلف بلڊرز ۽ سيڙپڪارن کي وڪڻي اتان جمع ڪيل رقمون ڪراچيءَ جي ٻين پاسن تي خرچ ڪيون يا وري اهي خفيه طور تي ايم ڪيو ايم جي فنڊ ۾ داخل ٿي ويون. جن جن جو به ڪي ڊي اي ۽ ڪي ايم سي تي قبضو آهي، اهي ئي عملي طور تي ڪراچيءَ تي قابض ۽ ان جا سوداگر آهن. ڪي ايم سي جو مثال اسان جي آڏو آهي. ڪو وقت هو جو ڪراچيءَ جا رستا روزانو ميونسپل جي خرچ تي ڌوپجندا هئا پر جڏهن ڪي ايم سيءَ تي ايم ڪيو ايم جو راڄ ٿيو ته ڪي ايم سي جو ڏيوالو نڪري ويو. واٽر بورڊ ۽ ڪي ڊي اي به ان ئي قسم جا ادارا آهن. جن کي ادارا چوڻ بدران ڪراچيءَ جو ماس پٽيندڙ مافيائون چئجي ته وڌاءُ ڪو نه ٿيندو. پر بدقسمتي سان اهي اهڙيون مافيائون آهن جن کي قانون جي پاڇي ۾ هلايو وڃي ٿو. ٿيڻ ته ايئن گهرجي ته جيتريون وڌيڪ ممڪن هجن جدا جدا ترقياتي اختياريون قائم ڪجن ته جيئن انهن کي ترقيءَ لاءِ ڏنل يا مقرر ڪيل دائري جي نه رڳو خبر هجي پر ان ڪم تي واقعي گرفت به رکي سگهن. ڪي ڊي اي پنهنجي بنيادي مقصدن کي پورو ڪري نه سگهي هئي. حڪومت اهو تمام چڱو ۽ جرئت وارو قدم کنيو آهي. جيڪو هن کي ڪنهن به قسم جي دٻاءُ هيٺ پوئتي نه ڪرڻ گهرجي. سياسي معاملن کي فقط ”اڄ“ جي پسمنظر ۾ نه ڏسڻ گهرجي، ۽ ماضي ۽ مستقبل به هن ئي زمين ۽ هتي رهندڙ ماڻهن سان تعلق رکن ٿا.
لياري ۽ ملير ڊيولپمينٽ اختيارين جي مخالفت ڪي ڊي اي ۾ ويٺل ڪراچي قبضه مافيا ئي ڪري سگهي ٿي. ان جي دليل ۾ ڪي ڊي اي پاران لياري ۽ ملير جي زمينن جي وڪري ۾ تيزيءَ آڻڻ وارو پهلو پيش ڪري سگهجي ٿو. ڪي ڊي اي نين اٿارٽين جو نوٽيفڪيشن جاري ٿيڻ کانپوءِ انهن جي علائقي ۾ پوندڙ زمينن کي نين ۽ پراڻين تاريخن ۾ وڪڻڻ شروع ڪيو آهي. ايئن ڇو پيوٿئي؟ ڇا ڪي ڊي اي سنڌ حڪومت جي حڪمن خلاف بغاوت ڪري رهي آهي؟ زمين ڪي ڊي اي وڪڻي يا ايل ڊي اي ۽ ايم ڊي اي جيڪڏهن اهي سڀ وصوليون سرڪاري هونديون ته پوءِ ڪي ڊي اي کي ڪهڙي تڪليف پهتي آهي؟ ڳالهه صاف آهي ته ڪي ڊي اي ۾ ويٺل قبضه مافيا جنهن جون همدرديون نسلي تنظيم سان آهن، حڪومت جي فيصلي کي هيرا ڦيرين ذريعي غير موثر ڪرڻ ۾ مصروف ٿي وئي آهي.
ملير ۽ لياري ڪراچيءَ جون قديم ترين آباديون آهن ۽ سڀ کان پوئتي پيل آهن. انهن کانپوءِ ڪراچي ۾ قبضه گروپن جي علائقن تي قبضا ڪيا، اهي به ترقي جي ڊوڙ م اڳتي نڪري ويا. ڇا لياري ۽ ملير جي پوئتي پيل صورتحال ڪافي دليل نه آهي ڪي ڊي اي اهن ٻن علائقن کي شعوري طور تي نظر انداز ڪندي رهي آهي؟
جڏهن اسان ڪراچي پئڪيج جي ڳالهه ڪيون ٿا ته اسان کي اهو به ياد رکڻ گهرجي ته ڪراچيءَ جون قديم آباديون ۽ ڳوٺ به ڪراچيءَ جا آهن. ڪراچي فقط اها نه جتي ايم ڪيو ايم جا ووٽر هن ٿا. اها به ڪراچي آهي جتي ٻين سياسي پارٽين جا ووٽر رهن ٿا. صاف سٿرو ماحول فقط ڊفينس، ڪلفٽن، ناظم آباد، نئين ڪراچي ۽ گلشن اقبال جي ماڻهن جو ئي نه، لياري جي ماڻهن جو به حق آهي. ايم ڪيو ايم جڏهن لياري ۽ ملير جي ترقي لاءِ ٺهيل نين اختيارين جي مخالفت ڪري ٿي ته ايئن محسوس ٿئي ٿو ڄڻ ڏکڻ آفريڪا جي گوري مخلوق تان جي ڪاري رنگ واري آباديءَ جو ووٽ ۽ ترقي وارو حق تسليم نٿي ڪري
حيرت آهي ته ڏينهن کي ڏينهن چوڻ لاءِ به دليل ڏيڻا پون ٿا ۽ چڱو ڪم ڪرڻ کان اڳ وضاحتون ڪرڻيون پون ٿيون. بڇڙايون ڪرڻ وارو ته پڇندو ئي ڪونهي، هن جي هٿ ۾ موجود بندوق ئي سڀ کان وڏو دليل سمجهيو وڃي ٿو.
حڪومت کي پنهنجي موقف تي مضبوطي سان ڄمي بيهڻ گهرجي نه رڳو بيهڻ گهرجي پر قائم ڪيل نين اٿارٽين کي هڪدم فعال بنائي، گهربل فنڊ ڏيئي لياري ۽ ملير جي ترقي لاءِ ڪم ۾ جنبي وڃڻ گهرجي ته جيئن اهو ثابت ڪرڻ م دير نه پوي ته اختياريون قائم ڪرڻ سان ڪيترو جلد ۽ بهتر نتيجا نڪري آيا. هن مهل تائين اهي اختياريون ڪاغذن ۾ ٺهيون آهن ۽ انهن کي 500-50 لک رپيا ڏنا ويا آهن ۽ ٻن عملدارن کي انهن اختيارين جي اضافي چارج ڏني وئي آهي ۽ پر اهو ضروري آهي ته ڪم کي تيز ڪرڻ لاءِ کين مڪمل ذميواريون ڏنيون وڃن ۽ انهن ئي علائقن مان ميرٽ تي ماڻهو ڀرتي ڪيا وڃن. ڪي ڊي اي کي انهن علائقن ۾ زمينن جي وڪري کان روڪيو وڃي. ويجهڙائي ۾ وڪاڻل زمينون رد ڪيون وڃن ۽ انهن زمينن جو حساب ورتو وڃي، جيڪي الاٽ ته ٿيون پر اتي ترقي نه ٿي.