Bootstrap Example
ليهّ پتڻ تي : (ابڙو اڪيڊمي)

2020-06-19
داخلا نمبر 123
عنوان ليهّ پتڻ تي
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 2155
داخلا جو حوالو:

هن داخلا لاءِ تاريخ جا حوالا موجود نه آهن

هن داخلا جون تصويرون نه مليون

ليهّ پتڻ تي جا بنياد
سنڌوءَ جو سفر / بدر ابڙو / ابڙو اڪيڊمي Abro Academy / علمي ادبي پورهيو /

ليهّ پتڻ تي - مان نڪتل ٻيون شاخون-

ليهّ پتڻ تي


شاخ سنڌوءَ جو سفر
ٽوٽل صفحا3
موجودہ صفحو0
اڳلو صفحو-0--1--2-گذريل صفحو

لَيهّ پتڻ تي



ڪروڙ جي ڀرپاسي کان ٻنيون ۽ ساوڪ شروع ٿي ليهّ تائين پهتي. ليهّ چڱو خاصو شهر آهي، پهرين تحصيل هو پر هاڻي ضلعي جو درجو مليو اٿس. سٺو آباد ملڪ آهي، خاص ڪري ڪچي واريون زمينون من موهيندڙ آهن. ليه شهر کان هڪ رستو اوڀر ڏانهن پتڻ طرف وڃي ٿو پر سال ٻه اڳ درياهه وڏي تباهي مچائي آهي. پتڻ تائين پهچندي پهچندي سج اولهه ۾ ٽٻي هڻڻ لاءِ تيار ٿي ويو. ٻيڙيون اڃا نه پهتيون هيون. اسان ڪنڌيءَ تي ڪم ڪندڙ ريڍارن ۽ هارين کان ٻيڙين بابت به پڇا ڪئي هر ڪنهن ڪنڌ ناڪار ۾ ڌوڻيو، ”ناجي مين ڪونه ڏٺيان“.

درياهه جي وهڪري ٻه سال اڳ هن هنڌ اوڀر طرف وڏي کاڌ ڪئي آهي. درياهه جو اڳيون وهڪرو هتان اٽڪل چار ميل اولهه ۾ هو. سرڪار پتڻ تائين پڪو روڊ تعمير ڪرايو هو پر درياهه ان کي به پٽي پاڻ سان کڻي ويو آهي. هن وقت درياهه جو مکيه ۽ تيز وهڪرو اڃا به ڪنڌي پائڻ جي موڊ ۾ هو‏. ٻيٽاريءَ جي هن پار ٻيو وهڪرو ننڍو آهي. ٻيڙيون پڪ سان هن ئي ڪناري کان لنگهنديون. اسان منزل هڻي مقامي ماڻهن سان ڪچهري شروع ڪرڻ جو فيصلو ڪيو. اڄوڪو پنڌ ڊگهو هو ٻيڙين کي پهچڻ ۾ وقت لڳڻ ممڪن هو. پر انهن کي هر صورت ۾ سج ٻڏڻ کان اڳ پهچڻ گهرجي، ٻيءَ صورت ۾ طوطي خان ڪنهن ويراني ۾ پڳهه ٻڌڻ لاءِ چوندو ۽ اڳتي هڪ وک نه وڌندو.

ليه پتڻ ٻه سال اڳ ليه کان ست اَٺ ميل پري اولهه ۾ هو پر هاڻي ڇاڪاڻ ته درياهه ٽي چار ميل اورتي اچي ويو آهي. تنهن ڪري ليه شهر کان پتڻ جو پنڌ چار ساڍا چار ميل وڃي بچيو آهي. درياهه جو پيٽ ڪنڌي کان سندس پنج فٽ هيٺ هو. درياهه ڀلي زمين کي سٺو ريج ڏنو هو ڇو ته هيءُ ڪچو پري پري تائين جهنگلي ڇٻر سان سائو ٿي ويل نظر ٿو اچي. ڪجهه پرتي ٻنيون ٻارا ۽ ڳوٺڙا نظر اچن ٿا. ڌرتيءَ تي ويهڻ لاءِ ڪپڙو وڇائڻ يا ڇنڊڻ جي ضرورت ڪونهي، سڄو ملڪ ڇٻر ٿي ويو آهي.

ليه وٽ ڪنڌيءَ تي اجنبي ماڻهن جو قافلو ڏسي ڳوٺاڻن ۽ ٻارڙن جو لشڪر نه مِڙيو. هيءَ عجيب ڳالهه هئي. هنن همراهن اسان کي پري کان ڏٺو ۽ لاتعلق رهيا. اسان کي هيل تائين اهو تجربو رهيو آهي ته قافلو بيهڻ شرط سڀ کان پهرين ٻار ڊوڙندا ايندا آهن پر پوءِ ٻه چار وکون پري بيهي اسان جون ڳالهيون ٻڌي پاڻ ۾ خيال ونڊڻ لڳندا آهن. ان وچ ۾ اسان مان ڪو کين کيڪاري سنگت ڳنڍيندو آهي، ان دوران ٻه چار جوان ۽ ٻڍڙا اچي نڪرندا آهن، پوءِ خبرون چارون ٿينديون آهن ۽ محفل مچندي آهي. پر هتي ائين نه ٿيو. نه ٻار ڊوڙي آيا نه وري ڪنهن جوان يا ٻڍي ويجهو اچي کيڪاريو. ماڳهين اهو همراهه به پنهنجو رڍن جو ڌڻ ڪاهي ڪنارو ڇڏي ويو جيڪو اسان جي پهچڻ کان اڳ اتي رڍن کي جهنگلي ڇٻر چاري رهيو هو. شايد هن ملڪ جي ماڻهن کي اجنبين سان سٺو تجربو نه ٿيو آهي.

اڌ مني ڪلاڪ کانپوءِ هڪ همراهه چڱي پنڌ کان ڪهي ويجهو آيو. پيرن ۾ گهيتلو، گوڏ مٿان ڪڙتو ۽ مٿو اگهاڙو. اچي ’سلام عليڪم‘ ڪيائين. هيءُ همراهه علائقي جو نمبردار هو جيڪو هونئن ته سرڪاري ملازم نه هوندو آهي پر کاتيدارن کان ڍل وغيره اوڳاڙڻ ۾ سرڪار جي مدد ڪندو آهي. سندس گذر سفر بس ائين ئي ٿيندو آهي، اها ٻي ڳالهه آهي ته ان چڪر ۾ کاتيدارن جو مٿو رلائي ڇڏيندو آهي. نمبرداري انگريزن جي زماني کان چڱ مڙسيءَ جو ننڍي ۾ ننڍو اعزاز آهي. جنهن ڪري سماج ۾هن جي ڪجهه نه ڪجهه هلندي پڄندي آهي.

گهڙيءَ کن کانپوءِ تَر جو چيئرمين اچي نڪتو. سندس هٿ ۾ حقو هو، ڪنهن ننڍڙي چوڌريءَ جي ڏِک ٿي ڏنائين، ”ڪير مڙس آهيو ڀائو! ڪٿان ٿا اچو، ڪيڏانهن ٿا وڃو؟ اسان لاءِ ڪا خدمت؟“ همراهه رسمي طرح صلاح ڪئي پر ايتريءَ حُب سان جو اسان سمجهيو ته وڏو ڪو مهمان نواز آهي. رات جو ڏهين ساڍي ڏهين لڳي تائين گهر کان پتڻ ۽ پتڻ کان گهر ايندو ويندو رهيو، پر نه چانهه پياريائين، نه ماني جي صلاح ڪيائين نه وري رات ترسڻ لاءِ ڪا جاءِ آڇيائين. اسان کي هروڀرو سندس مدد جي گهرج ڪونه هئي. اسان کي هونئن ئي رات ڪنڌيءَ تي گذارڻي هئي ۽ ماني ٽڪي لاءِ روڊ واريون هوٽلون هيون. وڌ ۾ وڌ اڌ ڪلاڪ جي نوٽيس تي بندوبست ٿي پئي سگهيو پر اسان کي هن مان چانهه جو اجايو آسرو ٿي پيو هو. اهو به تجربو سهي.

نوجوانن تنبو کوڙيو، خالد سمون ليهّ شهر مان ڀوڄن پاڻيءَ جو بندوبست ڪرڻ لاءِ نڪتو ۽ مون نمبردار ۽ چيئرمين سان ڪچهري جاري رکي. سج لهڻ کانپوءِ اسان ٻيڙيءَ وارن همراهن جو آسرو لاهي ڇڏيو هو. خبر ناهي ته همراهن کي رڻ ۾ ڪٿي رات پئي. هو اڃا بکيا سو رهندا، باقي رات گذارڻ جو سامان وٽن آهي. پڪ سان ڪنهن ڪنڌيءَ تي خيمو کوڙي ان ۾ گهڙي پئجي ويا هوندا ... سج اڀرڻ جي انتظار ۾.

ڪنڌيءَ تي درياهه جي پائيندڙ جا آواز ڌماڪن وانگر ٿي گونجيا. درياهه جون ڇوليون خوفائتيون ڪونه هيون پر اهي ڪنڌيءَ سان وڙهي رهيون هيون. مٽيءَ ڪوري ڪڍڻ لاءِ وري وري ٿي وريون. ڪنڌيءَ تي بيٺل وڻن ۽ ٻوڙن جو پاڙون مٽيءَ کي سوگهو جهلي ٿي بيٺيون پر پاڻي پاڙن مان واري ۽ مٽي ائين ڪڍي ٿي ويو جيئن هٿن مان واري نڪرندي آهي ۽ پوءِ اوچتو ئي اوچتو ڪا وڏي ڀڪ بارود جي ضد ۾ بيٺل قلعي جي ڪنهن ديوار وانگر وڃي درياهه ۾ ڦهڪو ٿي ڪيو. ان ڦهڪي جا پڙاڏا پاڻيءَ جي سطح تي ڊوڙندا ۽ هوائن ۾ اڏامندا پري پري تائين پهچي خاموشيءَ کي ڏاريندا ٿي ويا.

”اهي ٺڪاءَ پائيندڙ جا آهن ... جيئن جيئن رات گهري ٿيندي ويندي ۽ ماحول سانت ٿيندو ويندو، تئين تئين ٺڪاءَ وڏا ٿيندا ويندا.“ چيئرمين چيو. چيئرمين جو نالو حق نواز آهي. اڳي فوج جي آءِ-ايس-آءِ محڪمي ۾ هو ۽ هاڻي وقت کان اڳ رٽائرمينٽ وٺي زمينون سنڀالي ٿو، نوجوان آهي. مون کي سندس تعارف تي ويساهه ڪونه آيو. مون کي ائين محسوس ٿيو ته هو اڃا تائين حاضر سروس آهي. پر هتي پنهنجي ئي علائقي ۾ بدلي ڪرائي اٿائين، ههڙن حساس ادارن جا ملازم پاڻ کي حاضر سروس ظاهر ڪندا ئي ناهن.

ليّه جي ڀرپاسي ۾ رهندڙ قبيلا اهي ئي آهن جيڪي سنڌ ۾ رهن ٿا. مثال طور ميراڻي، سامٽيا، لُهاچ ۽ مهاڻا. هتان جي مهاڻن کي ’ڀَڏا مهاڻا‘ ٿي چيائون. سڀني جي ٻولي سرائيڪي آهي. مهاڻن جي ڪرت اُها ئي آهي، يعني ٻيڙيون هلائڻ.

اسان جنهن پتڻ کي ليهّ پتڻ سڏي رهيا آهيون ان جو هاڻوڪو نالو جکڙ (Jakhar) والا پتڻ آهي. اڳي ان جو نالو ڀيڏان (Bhedan) والا پتڻ هو. مور جهنگي پتڻ جو نئون نالو چانديان والا پتڻ آهي. اصل ۾ جکڙ هڪ قديم ۽ وڏو قبيلو آهي جيڪي سماٽ آهن. هن علائقي مان ڪامياب ٿيل قومي اسيمبلي جو ميمبر ملڪ نياز حسين به جکڙ قبيلي مان آهي. اڳوڻو پرڏيهي وزير به جکڙ هو، مَلڪ قادر بخش جکڙ به هن ئي علائقي جو آهي. سندن بنگلا ۽ ماڙيون ته شهر ۾ آهن پر پيدائش هتان جي اٿن.

هن علائقي ۾ انڌي ٻلهڻ (Indus Dolfin) آهي جنهن سڄي دنيا ۾ شهرت ماڻي آهي. کيس اکيون ته آهن پر انڌي ٿي چڪي آهي ڇاڪاڻ ته لڙاٺيل پاڻيءَ ۾ اکين جو استعمال بيڪار ٿيو وڃي. ٻلهڻ کاڌي ڪونه وڃي، هتان جا ماڻهو به ڪونه کائين. پر هتي


ٽوٽل صفحا3
موجودہ صفحو0
اڳيون صفحو-0--1--2-گذريل صفحو

ليهّ پتڻ تي ھنن داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
سنڌوءَ جو سفر
سنڌوءَ جو سفر - موضوع جون ٻيون داخلائون-
پبلشر پاران
ليکڪ پاران : سنڌوءَ جو سفر
سنڌوءَ جي زندگي ۽ موت جو سُوال
اسڪائي ليڪس جي نقش قدم تي
سنڌوءَ جي جاگرافيائي تاريخ
سنڌو ندي شروع ڪٿان ٿئي ٿي؟
سنڌو طاس
سنڌو طاس ٺاهه
رگ ويِد ۾ سنڌو
سنڌو مهم ۾ شرڪت
آديسي اڄ مر سڀان مرندو سڀڪو
ٽيڪسيلا
سڪندر اعظم
ڪئمپ ڏانهن
ڪابل نديءَ جي ڪنڌيءَ تي
گليشئر جي هاڃا
اٽڪ وٽ سنڌو
اٽڪ قلعو
اٽڪ پُل
نيرن نيڻن واري ۽ چانديءَ روپ مست
پوٺوهار
غازي گهڙيالا پروجيڪٽ
پاور ڪامپليڪس
پوٺو هار جا ڪجهه درويش
خوشحال ڳڙهه
سنڌوءَ جا خوفناڪ لنگهه
جبلن ۾ ڦاٿل سنڌو
نوري پِير ۽ جوڳي
گهوڙا تڙپ
سوڪڙيان
طوطي خان کان انٽرويو
خوشحال ڳڙهه کان اڳتي
عزيز شڪاريءَ جي قبر
ست سهيليون
ٻيو وڏو وڪڙ
مکڊ شريف
سنڌوءَ ۾ سون
سوان ندي
ڪالاباغ ڏانهن
ڪالاباغ بند
ڪالاباغ بند- ڪجهه تفصيل
ڪالاباغ بند ٺاهڻ جا مقصد
فني جوڙجڪ
بند ڪيئن ٺهندو؟
جبلن جي صورتحال
پٺاڻن کي اعتراض جا سبب
ڪالاباغ شهر
جناح بئراج
ڪالاباغ کان چشمه تائين
ڪيل
دراوڙ
ڪيل بستيءَ کان اڳتي
بوٽ لاڪ
بلوٽ شريف
بلوٽ جي اصل ڪهاڻي
چشمه بئراج ۽ چشمه جهلم لنڪ ڪئنال
بئراج تي
ڪلور ڪوٽ
درياخان ڏانهن
دريا خان ۾
ديرو اسماعيل خان
آلودگي
طوطي خان سان ڪچهري
رحمان ٺيڙهي
رولاڪ افغان قبيلو
ڊي-آءِ خان شهر جو چڪر
ڪروڙ شريف ڏانهن
هڪ ڳوٺ-نوتڪ
ڪروڙ شريف
ليهّ پتڻ تي
نئون ڏينهن
تونسه بئراج
تونسه شريف پير پٺاڻ
بئراج ڏانهن واپسي
زندهه پير
ديري غازي خان ڏانهن
ديرو غازي خان شهر
تاريخ جاگرافي
موسم
قديم علاج
شهر جو ماضي
قديم مندر ۽ مسجدون
سياسي ڇڪتاڻ
نئون سج
ٻيڙي ناهي ته به پرواهه ناهي
ٻار لنگهيائون ٻاجهه سين
ڄام پور وٽ ٻيڙين جي پُل
ڄام پور
ڄام پور جي تاريخ
ڄام جادم جکرو
دلوراءِ جي ٺيڙهه
هرڻاڪس يا هَڙند؟
سنڌو ماٿريءَ ۾ ديوتائن سان جنگ
ورتر اَسر ۽ اِندر جي جنگ
ڪارو پاڻي
ڄام پور جي سياسي ۽ سماجي حالت
مولانا عبيدالله سنڌي رحه
گهاڙِي والا
مٺڻ ڪوٽ ڏانهن
ڌٻڻ ۾
پتڻ تي حال احوال
درگاهه بابا فريد
شهر مٺڻ ڪوٽ
عمرڪوٽ کان اوڀر ۾ هُن پار
ڪشمور
گرنٿ صاحب جو درشن
سک مت
گرونانڪ
گرونانڪ - هڪ فنڪار
گڊو بئراج
سنڌ جي گم ٿيل ندي
ستلج جو وهڪرو
سنڌوءَ جا قديم وهڪرا
گهاڙ
مهراڻ
وهڪرا ۽ انهن جا زمانا
سنڌوءَ جي لاهِي
درياهه ۽ زمين جي سطح
گڊو بئراج تي حادثو
ماڇڪو - سنڌ ۾ پنجاب جو ٻيٽ
ڪنڌڪوٽ ۾
ٽوڙي بنگلي ۾
دنيا جو ڊگهي ۾ ڊگهو ماڻهو
ماٿيلو
مومل ۽ ڀينرون
شڪارپور
عجيب اطلاع
سکر
عجيب ٽڪريون
لب مهراڻ تي آجيان
اسوريا جي راڻي
ڏهاڳڻ سهاڳڻ
اروڙ
ڪالڪان غار
اروڙ ۾ هڪ ٻي غار
نَينهن ٽڪر
سکر ۽ بکر جي تاريخ
خواجه خضر جو آستانو
ساڌ ٻيلو
سَتين جو آستان
روهڙي
وار مبارڪ
پتن جي ماڙي
معصوم شاهه جو منارو
آدم شاهه جو مقبرو
سکر پتڻ
مسجد منزل گاهه
لئنسڊائون پُل
ايوب پُل
سکر بئراج
ٽالپر
نوشهرو فيروز
ڪوٽ ڏيجي
مٿي جو سور لاهيندڙ پير - شادي شهيد
راڪاس جو روڻو
خيرپور ضلعي ۾ درگاهن پويان ڏندڪٿائون
ابراهيم اڌم جي ڏند ڪٿا
آستانو ابراهيم اڌم بلخي
هرڻيءَ جو کير
هنو
شيطان
خيرپور ضلعي ۾ موجود اولهه - اوڀر قبرون
ٻيا پير ۽ قبرون
سيد حسين شاهه بخاري
سيد ڇتن شاهه
لونگ فقير
پير مشائخ مهيسر يا مهيسر مشائخ
سلطان اڌم ڪٿا جو ٻيو حصو
خيرپور ۾ کجي
کجيءَ جو پرڏيهي واپار
فيصلي جي گهڙي
سکر کان لاڙڪاڻي ڏانهن
لاڙڪاڻي ۾
قُبو ڀانڊو ۽ ٿهيمن جا قُبا
شاهه بهارو
ميان الياس ۽ ميان شاهه علي (شاهل) ڪلهوڙي جا مقبرا
اڍاٽ، ڪانڌڙا، جهڪڙ ۽ خيرپور جُوسو
ڌاڙيلن جو خوني حملو
مُهين جو دڙو
مُهين جي دڙي وٽ سنڌو
مهين جي تباهي
ڌرتي ماتا
اينڪي ۽ نِن مهه جي ڪهاڻي
بهشت دلمون ڪيئن ٺهيو؟
مُهين جي دڙي بابت ڏند ڪٿائون
مُهين جي دڙي جا ڪنڀار
ويهڙ ڏانهن
مهاڻا درياهه تان لڏي ويا
ميان گاجي ديرو
وِيهڙ
اولهه وارا پراسرار جبل
لڪل خزاني جي واٽ
دانا ٽاورز
کيرٿر جو ن چوٽيون
مخدوم بلاول
درگاهه مخدوم بلاول
ميان يار محمد ڪلهوڙي جو مقبرو
آبپاشي لاءِ هٿرادو واهه
گاجي شاهه - قديم واهيون
ڪافر ڪوٽ
سڪندر جو پڙاڏو
سيوهڻ
مي رقصم قلندر شهباز
ڇُٽو اُمراڻي
بودلو بهار ۽ هُنود ڪاسائي
يڪ ٿنڀي
لال باغ
نه ملاح نه مڪڙي
کيرٿر ۽ ان جي ڀرپاسي ۾ گبر بند
نُڪو بٺي آثار
ڪائي ماٿري
جِنن جا گهر
نئگ ڏانهن
شاهه روهي
لنگم تي رت ڀيٽا
لکمير جي ماڙي
هتي نالو لکڻ سان بخار لهي ٿو
سنڌو کيرٿر ماٿري تهذيب
سيوهڻ کان اڳتي
لڪي
بهشت جي دري
تيرٿ ڌارا
بِزن جهڏو
آمري
سن
رني ڪوٽ
رني ڪوٽ بابت ڪجهه تجويزون
سنڌ: پنڊ پهڻن جي دنيا
سنڌ جا ٻيلا
هُڙيون
ڪچي جا ٻيلا
پڪي جا ٻيلا
وڏن ماڻهن سان سنڌوءَ جي جُٺ
حيدرآباد
حيدرآباد ۾ ٽالپرن جي دلچسپي
شهر جون چاڙهيون
قديم آثار
گنجو ڏونگر گام
سياسي ماضي
مرسون مرسون سنڌ نه ڏيسون
مياڻيءَ واري جنگ کانپوءِ
ڪوٽڙي
جِهرڪَ
ميل ـ101
ماجيران جي ماڙي
ڪينجهر
ڪينجهر لڳ ٻيا قديم آثار
هيم ڪوٽ
سونڊا
سونڊا پتڻ
کبڙ پاتڻيءَ جون خبرون
ميربحر ڪير آهن؟
جهنڊو پاتڻي
ٺٽو
دبگير مسجد
مسجد خضري
شاهجهاني مسجد
ٺٽي جا پراڻا پاڙا
سريچند درٻار - فقير جو ڳوٺ
مڪلي
قديم مسجد
پير پٺي ۽ شاهه ڏاتار جي ڪٿا
پير پٺو ماڳ
ٻيڙيءَ جي مرمت ٿي وئي
خدا آباد
ڪلان ڪوٽ
سنڌ ۾ تيل ۽ گئس
قديم غارون
سنياسيءَ جي غار
جَت ۽ وَڳ
اُڏيرو مندر
جنگي سرڏانهن
درياهه ۽ کاريون
جنگي سر پتڻ جي اهميت
مانگر مڇ يا ويسر
ڊيلٽا ۾ ڦيرڦار
ڪيٽي بندر
ڳاڙهن چانورن جي پوک
ٻيا فصل
شڪارين جون تياريون
گهاتو ڪيئن گهارين؟
پورٽ قاسم ڏانهن
تِمر جا ٻيلا
ڊيلٽا ۾ فطرت جي دهشتگردي
بئراجن جي تعمير کان اڳ
جاکي بندر
رتوڪوٽ
ملاڪي ڪوٽ
درياهه پير ماڳ
ٿنڀن واري مسجد
وڏا هڏا
گُجو
سنڌ ۾ قديم ترين لکت
ٿرون ٽڪري
هاليجي
پکين جا رستا
ڀنڀور
موکي متارا
اوچتو ڦاٽ
سمنڊ ۽ ويرون
مهم جي پڄاڻي
چوکنڊي
سانڊي تان جنگ
بلوچ ٽومبس
ملير ماٿري
ڪراچيءَ جا ڪجهه ٻيا آثار
ريڙهي مياڻ
کديجي
منگهو پير
مورڙيو مانگر مڇ
پڄاڻي
حوالا
بُلهو کوسو ۽ بُـلهي جي بُـٺي


.....سنڌوءَ جو سفر موضوع جون وڌيڪ داخلائون