ماڻهو هيڏانهن هوڏانهن ڇو پيا ڏسن؟

22 نومبر 1995ع
ماڻهو هيڏانهن هوڏانهن ڇو پيا ڏسن؟

سائين قائم علي شاهه چوي ٿو، ”جن ماڻهن پيپلز پارٽي ڇڏي آهي، انهن سدائين شڪست کاڌي آهي.“ شاهه صاحب غلط ڪو نه ٿو چوي پر مقبوليت جو نشو هاڻي لهي وڃڻ گهرجي ڇو ته گهڻو وقت ٿي ويو آهي جو مئه خاني جا مٽ خالي ٿي ويا اهن. ماڻهو آهن، جيڪي محبت جي مئخاني ۾ وڏي سڪ سان اچي اچي ٿڪجي پيا آهن۽ بي مانا ٿي موٽي وڃن ٿا. ايئن آخر ڪيستائين ٿيندو؟ ٿي سگهي ٿو ته شاهه صاحب جي دعوا اڃا به سچي هجي پر عوام جي پر خلوص صلاح اها ئي آهي ته جناب هڪ ڀيرو ٻيهر ڏاڍي خاموشيءَ سان، چپ چپات ۾ پنهنجن ئي ڀروسي جوڳن ۽ سچار ماڻهن کان سروي ڪرائي وٺو، ڪٿي ايئن نه ٿئي جو وقت دوکو ڏئي وجهي!
پيپلز پارٽيءَ کي اهو نه وسارڻ گهرجي ته هي اهڙو زمانو آهي جو ”ڪو به ماڻهو مفت ۾ ڪنهن کي پنهنجو بخار به ڪو نه ڏيندو آهي.“ سنڌ جي ماڻهن مفت ۾ بار بار ووٽ ڏنو آهي پر اهو پيار جو هڪ طرفو سلسلو ڪيستائين هلندو؟ جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ وزيراعظم جي اباڻي ڳوٺ ڳڙهي خدا بخش ۾ وزيراعظم هائوس جي در تي لڳل هڪ کليل ڪچهريءَ ۾ پيپلز پارٽيءَ جي ئي هڪ ”جان نثار ڪارڪن“ ايئن ڇو دانهون ڪيون ته ”اسان سزا ان ڳالهه جي ڀوڳي رهيا آهيون جو اصل پ پ جا آهيون... پيپلز پارٽيءَ اسان وٽان 600 ووٽ کنيا پر هاني ڪو اڳواڻ سڃاڻي به نٿو.... نياڻيءَ جي امداد لاءِ وزيراعظم هائوس ويس پر لٺيون کائي موٽيس.“
سنڌ جا ماڻهو اهڙا ئي ”چريا کريا“ آهن جو سمجهن ٿا ته ”پنهنجي حڪومت“ اچي وئي آهي ان ڪري اسان جي ڏکن سورن جي دوا ٿيڻ گهرجي. هن همراهه کي به سمجهڻ گهربو هو ته دوا وزيراعظم هائوس ۾ ڪو نه ملندي آهي، دوا ان ئي دريءَ تان وٺڻ گهرجي جتان نواز شريف جي دور ۾ ۽ ضياءَ الحق جي دور ۾ ملندي هئي. بس! سنڌي ماڻهو ”چريا کريا“ جو ٿيا، اجايو اميدون رکي ويهي رهيا ته هاڻي حجت هلندي! ڳالهه رڳو ان هڪ همراهه جي نه آهي. سڄي سنڌ جي حالت اها آهي، شايد سڄي ملڪ جي اها ئي صورتحال هجي! ماڻهن جا ڪم کريل گهڙيال جي ڪانٽن وانگر بيهجي ويا آهن، ڪو به ڪم ڪو نه ٿو ٿئي! ڪم رڳو انهن جا پيا ٿين جن جا ”چئنل“ ٺهيل آهن. سچي ڳالهه ڪؤڙي لڳندي آهي پر سچ ڳالهائاڻ بلڪ زور سان ڳالهائڻ ان ڪري ضروري ٿي پيو آهي ته ٻڌو وڃي ۽ پنهنجيون ڪوتاهيون دور ڪيون وڃن. مشڪل اها آهي ته اڄڪلهه ٻڌڻ جي ڳالهه هلي پئي آهي. جنهنڪري مخالف ڌر ۾ ڀرتيون به وڌڻ لڳيون آهن.
مسلم ليگ سنڌ ۾ وڏيون ڀرتيون ڪري رهي آهي. سچي ڳالهه اها آهي ته ”پنهنجي حڪومت“ کان مايوس ٿي موٽيل ماڻهو هاڻي هيڏانهن هوڏانهن ڏسي رهيا آهن. يقيناً نواز شريف ڪو متبادل ڪونهي پر خود پيپلز پارٽيءَ جا رهنما ٻڌائين ته ماڻهو ڪيڏانهن وڃن؟ ماڻهوءَ کي منزل تائين ته پهچڻو ئي پهچڻو آهي ڇاڪاڻ ته ان کانسواءِ زندگيءَ جي گاڏي نٿي هلي! منزل تائين ڪا سواري موجود نه هوندي ته ماڻهو پنڌ ئي نڪري پوندو، پيپلز پارٽي جنهن جنهن عوامي قافلي سان اسلام آباد رواني ٿي هئي اهو هتي ئي رهجي ويو آهي، چند ماڻهو ”باءِ ايئر“ اسلام آباد پهچي ويا. اهو عوامي خواهشن جي ”هاءِ جيڪ“ ٿيڻ واري ڪٿا جو هڪ اهڙو باب آهي. جنهن تي ايندڙ وقت ۾ ڪيئي ڪتاب ايندا.
ماڻهو اڄ به ان ڳالهه تي بيٺا آهن ته پيپلز پارٽيءَ کان بهتر ڪا ٻي چونڊ ڪو نه آهي پر سندن سوال اهو به آهي ته چونڊ کانپوءِ ڇا مليو آهي ۽ ڪنهن کي مليو آهي؟ حڪومت ڀلي ته ايئن چوي ته ”هي ۽ هو“ مليو آهي، سچ اهو آهي ته اهو عوام کي نه، ”خواص“ کي، بلڪه ڪجهه وڌيڪ ئي ”خواص“ کي مليو آهي. ان ڪري جڏهن عوامي حمايت موجود هجڻ جي دعوا ڪئي وڃي ته پهرين ماحول ۽ عوامي نظرن کي پرکيو وڃي. نواز شريف جون سنڌ ۾ پنهنجي مقبوليت بابت دعوائون سئو سيڪڙو غلط آهن پر اهو سچ آهي ته ماڻهو پنهنجن مسئلن جي حل لاءِ هاڻي هيڏانهن هوڏانهن نهاري رهيا آهن. سنڌ ۾ مقبول قيادت هجي ها ته شايد اها هن موقعي تي مان گهڻو فائدو حاصل ڪري وٺي ها پر وري به سامهون نواز شريف اچي بيٺو آهي.
ماڻهن جا مسئلا پنهنجو حل گهرن ٿا ۽ ماڻهن کي عزت نفس به آهي. ماڻهو مجبور ٿي پنهنجو پٽڪو لاهي پراون تي به رکندا آهن پر جڏهن ان کي به ٿڏيو وڃي ته پوءِ ” پٽڪو ۽ پٽڪا“ سڀ هڪ ٿي ويندا آهن. سنڌ جا عام ماڻهو هن وقت بالڪل ايئن ئي سوچي رهيا آهن ۽ هنن کي پنهنجي عزت نفس رهڙيل محسوس ٿي رهي آهي، وڏي ڳالهه ته سندن زخمن تي پهو رکڻ وارو به ڪوئي ناهي. پاڪستان جو اهو ڳوٺاڻو ماڻهو جيڪو ڪالهه تائين هڪ لالٽين، چئن جريبن ۽ چئن ڍورن تي مست ڦرندو هو، جڏهن کان بجلي ۽ پئٽرول جي چڪر ۾ وڪوڙجي ويو آهي، ڄڻڪ گهاڻي جو ڏاند بڻجي ويو آهي. گهاڻو به اهڙو جنهن ۾ نه جٽبو ته اهو کيس ئي پيڙي ڇڏيندو! پيپلز پارٽي جي اڳواڻن کي اها تنقيد ڪو نه وڻندي ته انهن عوام کي حقيقي عزت ڪو نه ڏني آهي، سياسي بيانن ۾ عوام لاءِ داخل ڪيل لفظن جي ڳالهه اسان ڪو نه ٿا ڪيون. اهي لفظ ته نواز شريف به ڏيندو آهي!
اهي خبرون غلط ڪو نه آهن ته ميان صاحب سنڌ مان مسلم ليگ لاءِ ”چونڊ ماڻهن“ جي ڀرتي ڪري رهيو آهي. حقيقت ته اها آهي ته اهي چونڊ ماڻهو پاڻ مسلم ليگ ۾ وڃڻ لاءِ آتا هئا پر سياسي مصلحتن خاطر ايئن چيو ٿو وڃي ته ”ڳالهيون هلي رهيون آهن“ ڳالهه اتي ختم ٿي وڃي ٿي ته ملڪ ۾ جمهوريت آهي ۽ جمهوريت جي تقاضا آهي ته هر ڪو جنهن ڌر کي چڱو سمجهي، اوڏانهن هليو وڃي. پر، ڳالهه اتان شروع به ٿئي ٿي. معروضي حالتن جي بنياد تي سماجي ترقي جا انقلابي رستا ڳوليندڙ ڪافي ڄاتل سڃاتل ڪامريڊ ساڄي ڌر ڏانهن لڙي پيا آهن. سرمائيدارن، جاگيردارن ۽ عالمي ڪارپوريشنن جي خلاف دونهين دار تقريرون ڪندڙ ۽ ڳاڙها پمفليٽ ڪڍندڙ اڳواڻ ميان صاحب ۾ ڪهڙي انقلابي جمهوريت ڏسي رهيا آهن؟ اها ڳالهه ”چرين کرين“ سنڌين کي سمجهه ۾ نه ٿي اچي.
هڪ ٻيو به سوال آهي ته ڇا پيپلز پارٽيءَ کان ماڻهن کي اوچتو ئي اوچتو ڪا چڙ ٿي آهي؟ جيڪڏهن ٿي آهي ته ڇو ٿي آهي؟ بهتر هو ته پيپلز پارٽي پاڻ ئي انهن سوالن جا جواب ڳولي ها ڇاڪاڻ ته ”اندروني معاملن، ۾ ٻين کي ڳالهائڻ جو حق ڪو نه ڏنو ويندو آهي پر، جيئن ته چرين کرين کي ڪالهه تائين اهو ٻڌايو ويو هو ته پارٽيون ”عوامي ملڪيت“ هونديون آهن تنهنڪري هو (نجڪاريءَ جي هن دور ۾) ڳالهائڻ کانسواءِ رهي به نٿا سگهن. ملڪ ۾ سياسي مخالفن تي ڪيئي ڪيس داخل ڪيا ويا آهن. يقينن جيڪو ڏوهه ڪري ٿو هن کي سزا ملڻ گهرجي پر ملڪ ۾ ”وڏي دانهن“ آهي ته نواز شريف کان وٺي گمنام شخص شمس الدين جوڻيجي تائين وڏو قهر پيو ٿئي! تفصيل ۾ وڃڻ سان ڪجهه به حاصل نه ٿيندو، غلام هسين انڙ جهڙو ماڻهو جنهن جو نالو سندس تر ۾ ”ٻيلي مان آيل چٺيءَ“ کان گهٽ ڪو نه آهي، ايمنسٽي انٽرنيشنل طرفان ضمير جو قيدي بڻجي سامهون اچي ٿو ۽ ماڻهو هن جي آزاديءَ لاءِ پاڻ ساڙي مارڻ جي ڪوشش ڪن ٿا. سچ پچهڪ وڏي حيرت جي ڳالهه آهي! ايئن هر گز ڪو نه ٿئي ها جيڪڏهن �