0000-00-00
داخلا نمبر 1566
عنوان ماڻهو ۽ ماڻهپو
شاخ هِيءَ سَئِنَ
پڙهيو ويو 6733
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
ڪالهه فقير کي هڪ جوڳي مليو. عجب جهڙيون ڳالهيون هئس پيٽ ۾.
فقير رڳو پڇيس ته، ”ادا جوڳي ڪر خبر جهان ۾ ڪٿي ڪو ماڻهو ۽ ماڻهپو مليئه؟“ جوڳيءَ جا ڳالهه ڪئي، ڪياٽ کولي ڇڏيائينس.
چيائين، ”ٻڌ!“
”ٻڌاءِ“ فقير ڌيان ڏيئي سنڀري ويٺو ته جوڳي چيو،
”ٻڌ، معنيٰ ڏاهو، ذهين، عقل ۽ سمجهه وارو.“
”ڪير گوتم ٻڌ؟“ فقير پڇيو.
”گوتم به ٻڌ هو ۽ جيڪو به ٻڌي ٿو، سو ”ٻڌ“ ٿئي ٿو. ٻڌڻ معنيٰ عقل ۽ ڄاڻ وٺڻ“. جوڳيءَ سمجهايو.
”ٻڌءِ؟“ جوڳيءَ گهڙي رکي پڇيو.
”هائو! ٻڌم ۽ ڄاڻ ورتم ۽ ڳالهه سمجهيم ته سنڌي لفظ ”ٻڌڻ“ جي معنيٰ آهي ڄاڻ حاصل ڪرڻ.“ فقير جي ذهن ۾ اها نئين ڳالهه کنوڻ وانگرکجي هئي.
”جوڳي سائين مون کي ٻڌاءِ ته توکي ڪٿي ڪو ماڻهو ۽ ماڻهپو مليو؟“
فقير وري پڇيو.
”هائو! هيءُ ستين مانوءَ جو دور آهي.“
”مانو يا ماڻهو؟“
”ويدن ۽ سنسڪرت ۾ مانو ۽ سنڌيءَ ۾ ماڻهو ساڳي ڳالهه آهي.“
”پهريان ڇهه ماڻهو ڪاڏي ويا؟“ فقير پڇيو.
”اهي وڏي ٻوڏ کان اڳ هئا، پوءِ رڳو هڪ بچيو.“
”جوڳي سائين مون کي ٻڌاءِ ته ماڻهو ڇاهي، ماڻهو ڪير آهي، ماڻهپو ڇا آهي ۽ ڪٿي آهي؟؟“
”مانو معنيٰ سوچڻ يا سوچيندڙ، چئه من سان لڳئه؟“ جوڳيءَ مرڪي پڇيو.
”برابر! ماڻهو آهي من سان ۽ من جو ڪم سوچڻ.“
”۽ ماڻهو معنيٰ سوچ ۽ عقل واري ڳالهه“ جوڳيءَ چيو، ”جنهن وٽ ماڻهپو ناهي تنهن وٽ عقل ئي ناهي.“
”سچو آهين! گورن وارو ”مين“ به ساڳيو ته ناهي؟“
”هائو! اهو ساڳيو آهي جنهن کي هنديءَ ۾ منش يا مانس چون. جنهن ۾ عقل ۽ چڱائي هجي، تنهن کي ڀلومانس چون ۽ جنهن ۾ نه هجي سو بن مانس.“
جوڳيءَ وري مرڪي چيو.
جوڳيءَ چيو، ”ستين مانوءَ جو دور ويدن واري زماني کان پوءِ ٿيو ۽ ”مانوءَ جا قاعدا“ عيسوي سن کان 5 صديون اڳ لکيا ويا. اهي اصول انساني قدرن جو بنياد رکندا آهن.“
جوڳيءَ ٻڌايو، ”ستين مانوءَ جو نالو ”سج ڄائو“ آهي روشنين سان منسوب هيءُ اهو مانو آهي جيڪو وڏي ٻوڏ ۾ ٻڏڻ کان بچيو.“
ستو ماڻهو وڏي ٻوڏ کان ڪيئن بچيو؟ فقير ٽٻيءَ ۾ پئجي ويو. ”ستون ماڻهو صرف پنهنجي سمجهه ۽ سٺي دل سبب بچيو هو.“ جوڳيءَ ڳالهه جاري رکي.
”ڪيئن؟“ فقير، جوڳيءَ جي اکين ۾ ڏٺو ۽ جوڳيءَ ڪٿا شروع ڪئي.هڪ ڏينهن مانوءَ کي هٿ ڌوئڻ لاءِ پاڻي ڏنو ويو جنهن مان هن هڪ مڇي جهلي. مڇيءَ مانوءَ کي آواز ڏنو ۽ ڳالهايو، ”منهنجو خيال رک آئون توکي بچائينديس.“
”ڇاکان؟“ مانوءَ پڇيو.
”هڪ وڏي ٻوڏ ايندي سڀ جيو لڙهي مري ويندا، آئون توکي ان کان بچائيندس.“
مڇيءَ جي خواهش تي مانوءَ مڇيءَ کي هڪ ٺڪر جي برتن ۾ جيئرو رکيو. جتي هوءَ وڏي ٿيندي وئي تان جو سمنڊ ۾ جيئڻ جهڙي ٿي ۽ ٻين جو کاڄ ٿيڻ کان بچي وئي. مڇي جلد وڏي ٿي ۽ هڪ ڏينهن مانوءَ کي چيائين، ” هيترن ڪه هيترن سالن ۾ طوفاني ٻوڏ ايندي ۽ منهنجي ڳالهه ٻڌ هڪ ٻيڙو تيار ڪر ۽ جڏهن پاڻي چڙهي تون ٻيڙي ۾ چڙهي وڃ، مان توکي بچائينديس.“
مانوءَ ايئن ئي ڪيو جيئن مڇيءَ کيس چيو ۽ مڇيءَ کي سمنڊ ۾ ڇڏي ڏنو. ٻوڏ آئي، مانوءَ ٻيڙيءَ جا رسا ڇڪي مڇيءَ جي سڱ سان ٻڌا ۽ ايئن هو اتر وارا جبل اڪري ويو. پوءَ مڇيءَ خواهش ڪئي ته مانو ٻيڙيءَ کي وڻ سان ٻڌي لهندڙ پاڻيءَ ۾ هيٺ وڃي. هن ايئن ئي ڪيو ۽ ڏٺو ته ٻوڏ هر جاندار کي ختم ڪري ڇڏيو آهي، هو اڪيلو بچيو هو. پوءِ هڪ عورت مانو پيدا ڪئي وئي.“
”مون کي ٻڌاءِ ته جهان ۾ توکي ڪٿي ماڻهو ۽ ماڻهپو مليو؟“ فقير وري پهريون سوال ورجايو.
”هائو! گهڻيئي مليا. جنهن به عقل جي ڳالهه ڪئي ۽ جنهن ڪجهه سمجهڻ چاهيو، سو ماڻهو آهي. مون کي گهڻيئي ماڻهو گڏيا. اڳي فقط هڪ مانو بچيو هو پر هاڻي جهنگ جبل ۽ شهرن ۾ ماڻهو وڌڻ لڳا آهن.“ جوڳيءَ فقير کي مرڪي ٻڌايو.
جوڳيءَ جي پيٽ ۾ اڃا به گهڻيون ڳالهيون آهن
(هيءَ سين خميس پهرين سيپٽمبر 1988ع، هلال پاڪستان ڪراچي)