مبارڪيءَ ۾ ڇا ڏجي؟

14 آگسٽ 2004عآئينو روزاني خبرونڪراچي

مبارڪيءَ ۾ ڇا ڏجي؟

شاھہ سائينءَ جو پيغام

پھرين ڪاتي پاءِ، پُڇج پوءِ پِريتَڻونُ،

ڏک پريان جي ڏيلَ ۾، واڄَٽَ جيئن وڄاءِ،

سيخن ماهُ پڇاءِ، جي نالو ڳيڙُءِ نينھن جو.

********

پھرين ڪاري نانگ جي، ڪو ڇِرڪيل ڇيڙَ ڪَري،

جي هڻي ڏنگُ ڏسائِيو، تہ ويجهو تان نہ وري،

جيڪي ٽَپَ مَري، جيڪي سِڪي صحت کي.



اتفاق سان اڄ چوڏهين آگسٽ آهي. اهو اتفاق هر سال ٿيندو آهي. ”اتفاق“ لاءِ ٻيو هم معنيٰ لفظ اتحاد ۽ هم خيالي بہ آهي. چوڏهين آگسٽ 1947ع ڪھڙي قسم جو ”اتفاق“ هئي؟ آئون اڄ تائين سمجهي نہ سگهيو آهيان. هونئن بہ پاڻ کي گهڻيون ڳالهيون نانگ لنگهي وڃڻ کانپوءِ سمجھہ ۾ اينديون آهن ۽ پوءِ ليڪو پيا ڪٽيندا آهيون.

سو، چوڏهين آگسٽ وري اچي وئي، نہ آئي، تہ اها شيءَ نہ آهي جنھن جو واعدو پاڪستان جي آزادي جي حوالي سان ”پاڪستان جي ٺھراءَ“ ۾ ڪيو ويو هو. اها آزادي اسان جي وڏي ڀاءُ کي مبارڪ! آخر اهو ئي ان آزادي جو حقيقي مالڪ ۽ (آزادي کانپوءِ) واڳ ڌڻي آهي. ننڍن ڀائرن کي بہ آزادي مبارڪ ڇاڪاڻ تہ هاڻي سندن ڪنڌ تي انگريز بہادر ۽ ”واڻيو“ حاڪم نہ آهي. اها ٻي ڳالھہ آهي تہ ننڍا ڀائر اڃا تائين پنھنجي قسمت جا ڌڻي ڪو نہ ٿيا آهن.

درسي ڪتابن ۾ لکيل آهي تہ پاڪستان جي آزاديءَ جو خواب علامه اقبال ڏٺو. علامه اقبال سان خواب ۾ ٻيو ڪير ڪير گڏ هو؟ ان باري ۾ درسي ڪتاب خاموش آهن. البتہ جهونا جوڳي چون ٿا تہ پاڪستان جي تعبير ۾ سنڌ جو خاص ڪردار هو. ان سڄي (هاڻي بي اثر) ڪهاڻيءَ ۾ ڇا ٿيو ۽ ڇا نہ ٿيو؟ واري سوال کي ڇڏي پاڻ اسلام آباد، راولپنڊي ۽ لاهور وارن صاحبن کي مبارڪيءَ ۾ ڪجھہ ڏيڻ ٿا چاهيون... پر ڇا ڏجي؟ اسان وٽ هاڻي اهڙي ڪا بہ فضيلت ڀري شيءَ نہ بچي آهي جيڪا ڏجي! جيڪا هئي، سا کڄي وئي يا لڏي وئي، ٻيو تہ ٺھيو، هاڻي اميد جو پوپٽ بہ اکين کان اوجهل ٿيندو ٿو وڃي.

هن ”عظيم مبارڪ“ ڏينھن تي ننڍن ڀائرن جو حق آهي، بلڪه فرض آهي تہ وڏي ڀاءُ سان ويھي دل جون ڳالهيون ڪن ۽ ڪجھہ نہ ڪجھہ نذرانو، هديو پيش ڪري عقيدت جو اظهار ڪن، ڪجھہ نہ ڪجھہ تہ وڏي ڀاءُ جي سرڪار آڏو پيش ٿيڻ گهرجي. دل چوي ٿي تہ سرڪار کي ڪي تجويزون ڏجن، ڏکن جي ڏيھہ تي سکن جا مينھن ڪيئن وسن؟ ان بابت ڪي ننڍيون ننڍيون پر ٺوس تجويزون رکجن. پر ”هن ديس سڄي کي سائي آهي!“ واري ڳالھہ آهي. ڪو بہ سرڪاري روح اجرو نہ ٿو لڳي، جنھن بہ ڪاموري کي ڪا تجويز ڏجي ٿي، هو پنھنجي دردن جو داستان ۽ انھن تجويزن جا ڍير کڻي آڏو ٿو رکي جيڪي هن پنھنجن وڏن ۽ وزارتن کي لکت ۾ پيش ڪيون. پوءِ انھن تجويزن جو ڇا ٿيو؟ اهي ڪامورا ٻڌائين ٿا، ”اسان تي انڪوائريون ڪرايون ويون...“

آئون پنھنجيون تجويزون نٿو ڏيان. آئون پنھنجن خوابن کي بي آبرو ٿيڻ ڇو ڏيان؟ آئون علامه اقبال تہ نہ آهيان جو منھنجن خوابن جو قدر ٿئي! اصول جي تقاضا آهي تہ آئون عزت نفس جي حفاظت جنھن حد تائين ڪري سگهان. ضرور ڪريان! اميدن کي هرو ڀرو بہ لاوارث لاشن وانگر اس ۾ ڇو اڇلائجي؟ جڏهن فضيلتن جو راڄ آيو، جڏهن چڱا ماڻهو آيا ۽ چڱي سرڪار آئي، تڏهن ڏٺو ويندو. هر ايندڙ ويندڙ ۽ نٿو خيري سان چڱائين جي ڳالھہ اورڻ مان ڇا حاصل ٿيندو؟

آئون ”نٿو خيرو“ انھن کي ٿو چوان جيڪي اهم منصبن تي ويھاريا ويا آهن پر انھن منصبن جي لائق نہ آهن، جنرل ايوب خان جي دور ۾ جڏهن شاعر چيو:

هر شاخ پي اُلو بيٺا هئي، انجام گلستان ڪيا هوگا.

تڏهن هن ڪجھہ بہ غلط ڪو نہ چيو هو. گلستان جو انجام اجهو اهو ٿيو آهي تہ ملڪ ۾ ڪا بہ فضيلت باقي ڪو نہ بچي آهي. اڳي وڏا ڌاڙيل ئي وڏا بادشاھہ ۽ پوءِ انھن جو نسل شاهي نسل ٿي ويندو هو. هاڻي وڏا قانون شڪن زوران زوري لٺ سردار بڻجي وڃن ٿا ۽ پوءِ انھن قانون شڪنن جو اولاد پڳ ٻڌي ٿو. جڏهن ملڪ جا سردار ئي بي ڪردار هجن تڏهن باقي خلق ڪھڙي ضابطي ۾ هوندي؟ هن وقت ملڪ ۾ جنھن قسم جي حڪومت هلي رهي آهي، ان کي حڪومت چوندي افسوس ٿو ٿئي ۽ جھڙي معاشي حالت آهي ان کي فقط ”جٺ“ ئي چئي سگهجي ٿو!

هر شريف ماڻهوءَ کي وقت جو انتظار آهي. جڏهن جهنگ ۾ چيتا پيا ڦرن، تڏهن ٻيا سها سي ساھہ روڪي بيھندا آهن. ڌاڙيلن جي راڄ ۾ هر شريف ماڻهو پنھنجي عزت ۽ کل بچائي پاسيرو ٿيو ويٺو هوندو آهي. سچ پچ تہ بد فضيلت ماحول ۾ خدا جي وڏي خلق جيڪا بي هٿيار ۽ گونگي آهي، وڏي ٽاھہ ۾ ۽ سياست کان لاتعلق ٿي وئي آهي. ماڻهو بہ ڪيڏانھن وڃن؟ هر سرڪار ۽ غير سرڪار پاڻ ۾ جٽ ٿي عوام سان جٺيون ڪيون آهن. خدا جي خلق جا بگهڙن وانگر ٻوٽ ٻٽيا آهن ۽ پٽڪا لاٿا آهن. ان جٽ سرڪار ۾ ڇا ٿيو؟ ڪنھن ماڻهو جو پٽڪو لٿو، ڪنھن ماڻهوءَ پلئه ڪرڻ لاءِ پٽڪو ڇوڙي ڇڏيو ۽ ڪن ماڻهن پٽڪي کي ٻٽ ڪري ڳنڍي ڇوڙ جو ڌنڌو ڪيو، ماڻهو اغوا ڪرڻ ۽ ڀنگ وٺڻ ڳنڍڻ ڇوڙڻ نہ آهي، تہ ڇا ڪو بہادري جو ڪم آهي؟ هٿيارن جي زور تي بي هٿيار ماڻهن کي کڻي وڃڻ، وحشت جو مظاهرو ڪرڻ، ماڻهپي ۽ رشتن جو احترام نہ ڪرڻ ۽ ماڻهوءَ جي حياتيءَ جي قيمت طلب ڪرڻ ڪنھن شانائتي ماڻهو جو نہ بلڪه ٽڪي جي ماڻهوءَ جو ڪم ٿي سگهي ٿو. بندوق بردار همراھہ جيڪڏهن پاڻ کي سچ پچ وڏي دل گردي وارا سورهيہ مڙس ٿا سمجهن تہ سڀ کان پھرين بندوق ڦٽي ڪن ۽ چنبو اٽڪائڻو اٿن تہ پاڻ کان ڏاڍي سان يا گهٽ ۾ گهٽ پاڻ جھڙي سان اٽڪائين.

شير شاھہ جو شڪرو گهر جا ڪڪڙ ماريندو آهي. آئون رڳو ڌاڙيلن جي ڳالھہ نٿو ڪريان، آئون انھن سڀني جي ڳالھہ ٿو ڪريان، جن جي هٿ ۾ بندوق آهي ۽ جن جي بندوق جي نوڪ تي عام شهري آهن. ڌاڙيلن جي ٿَمَ ۾ ڪير واڙيل آهن؟ عام ماڻهو، ٿاڻن ۾ ڪير واڙيل آهن؟ عام ماڻهو، ٽارچر ڪئمپن ۾ ڪنھن کي ايذائيو وڃي ٿو؟ عام ماڻهن کي ڪامورو رشوت ڪنھن کان ٿو وٺي؟ عام ماڻهن کان، مهانگائي ۾ ڪير ٿو پيڙجي؟ عام ماڻهو! ڇا مون غلط چيو تہ شير ساھہ جو شڪرو گهر جا ڪڪڙ ماريندو آهي. هي سڀ شير شاھہ جا شڪرا آهن.

هلندڙ مهيني بلوچستان ۾ جيڪو ٿيو يا ٿي رهيو آهي ان تي حسن مجتبيٰ جو تبصرو بلوچستان جي نوحي کان گهٽ نہ آهي ”اڄ بہ بلوچستان ۾ اهڙا قومپرست ڪارڪن موجود آهن جن پھريون ڀيرو پاڪستان جو جهنڊو جيل جي چوديواريءَ اندر ڏٺو هو. اهي نہ اسلامي انتہاپسند آهن ۽ نہ ئي دهشتگرد پر پوءِ بہ پاڪستان جي رياست....!“

14 آگسٽ 1947ع کي هاڻي 57 سال گذري ويا آهن پر سنڌ ۽ بلوچستان سان گڏ سرحد ۽ قبائلي علائقن مان مزاحمت! مزاحمت! جا پڙاڏا برابر ٻڌڻ ۾ پيا اچن. يقين ڄاڻو تہ اها بغاوت ”پاڪستان ٺھراءَ“ يا ان کانپوءِ ”ٺھيل پاڪستان“ خلاف نہ آهي، بلڪه ان پاڪستان ۾ ننڍن صوبن جي خلق جي سياسي شرڪت کان محرومي، ۽ مقامي آبادين کي ديوار سان هڻڻ واري ”شير شاهي“ حڪمت عملي خلاف آهي، جنھن ۾ ان جو شڪرو گهر جا ڪڪڙ ماريندو ٿو وتي!