محمد بن قاسم جو خزانو

محمد بن قاسم جو خزانو
ڳالهه جو رخ بدليو. هاڻي سردار نوحاڻي محمد بن قاسم جي خزاني تي ڳالهائڻ شروع ڪيو،
”... ان (خزاني جي کوج واري ڳالهه) ۾ هنن (کوجين) کي ڪنهن ڪتاب تي نشان مليل آهن ته (جتي خزانو موجود آهي، اتي) ههڙي نموني جا پٿر آهن، ۽ ان جي هيٺان هيڏو خچر خزانو پوريل هو. چڱا چڱا پڙهيل ڪڙهيل ماڻهو نشان پتا پار کڻي ٿا اچن ته ههڙي رنگ جا پٿر آهن!“
”ڪهڙي رنگ جا؟“ مون پڇيو.
”هَري رنگ جا پٿر، جبل جا ... انهيءَ (کوجيءَ) کي اُتي اسانجا پنهنجا عزيز وٺي ويا آهن. انهن سان گڏ وڃي اتي مهينن جا مهينا کوٽائي ڪئي اٿائون. اھي ماڻهو لاڙڪاڻي جي طرف کان ايندا ھئا، هنن وٽ هڪڙو ڪتاب هو جيڪو الائي ڪهڙي زبان ۾ هو لکيل، تمام پراڻو!“
محمد خان نوحاڻي گهڙيءَ کن خاموش ٿيو ته ڪچهريءَ ۾ ويٺل ھڪ ھمراھه اٿي اڳڀر ٿيو ،
”غلام شبير وڃي ٿو ٽنڊي ڄام، موڪلائي ٿو، دعا ڪجوس! همراهه پنهنجي نينگر کي دعا لاءِ سردار نوحاڻي فقير وٽ آندو هو.
سردار کيس دعا ڪئي، ” الله ڪامياب ڪندس، الله خوش ڪريس!“
” ... ته ٻروچڪيءَ ۾ چوندا هئا ته هيترا خچر ’ گر بُنا ‘ گَـرُ هڪ جبل جو نالو آهي“ سردار وضاحت ڪئي، پوءِ ان گَرن جي نالي سان هيڏانهن لڪ آ، اهو ڳولهائون آ، هتي ڳولهائون آ، پوءِ نيٺ هنن کيرٿر ۾ وڃي اهو نيشان پڪو ڪيو. اسانکي اهي نشان ان ڪتاب يا ان نقشي مطابق هتي ملن ٿا، پر مان سمجهان ٿو مليو انهن کي به ڪجهه ڪونه !“
”خزانو ته خبر ناھي ھو به يا نه، جيڪڏهن هو ته اهي کوجي ماڻهو پڪ سان کڻي ويا هوندا، پر ان جاءِ تي ڪو قديم زماني جو ٺڪر ڀٿر به آهي؟“ مون کي خيال آيو ته متان اتي ڪا پراڻي سائٽ هجي!
”ٺڪر ڀٿر جو مان توهان کي يقين ڪونه ٿو ڏيان، جو توهان کي تڪليف ڏيان، ڏکي جاءِ آهي. ماڻهو توهانکي ڏيکاريندا. ماڻهو توهان کي ڏيئي سگهان ٿو جيڪي توهان کي اتي وٺي وڃن پر ڪنهن چڱيءَ موسم سان، هينئر ته گرمي به آهي ۽ اتي گاڏي به وڃي ڪونه سگهندي. ڪافي مفاصلو جبل ئي جبل آ. رستو به ڪونهي، باقي جڳهه توهانکي ڏسي سگهندا، جتي کوٽائي ٿي آ.“ سردار محمد خان واعدو ڪيو.
”اهڙو ڪو ماڻهو، جيڪو انهن کوٽائي ڪندڙن ۾ شامل هو، ڪو حال احوال ڏيئي سگهندو؟“ انور پڇيو.
”اهڙو هتي ته ڪونهي، نيئنگ جا ماڻهو انهن سان هئا. گهڻا ته پوڙها ٿي مري ويا آهن ، پراڃا به ڪي هوندا!“
”ان جبل جو نالو ’گُـر‘ آهي؟“
”نالو آهي گابار جي گُري!“

خزاني جي ڳالهه اتي کٽي ته ست گهرين جو ذڪر شروع ٿيو،
”توهان جي خيال ۾ اهي ست گهريون ڇا آهن؟“ انور پڇيو.
”اسان جي خيال ۾ آهي ته اهي گهر ٺهيل آهن، کوٽي تراشي، باقاعدي گهرن جو نقشو آ. رھائش جون قديم زماني جون ڪوٺيون ٺهيل آهن، هاڻي ته اڃا ڦِٽي ويون آهن. ٻيو ته نڪو گورنمينٽ کي توجهه هو، نڪو اسانکي، اسان انهن ۾ مال ويهاري ڀاڻ ڪري پوري ڇڏيا آهن . اهي وڏيون هونديون هيون. ماڻهو انهن مان ڪن ڪن ۾ آزادانه گهمي سگهندو هو (ھاڻي انهن ۾ جهڪي يا گوڏن ڀر ھلي سگهجي ٿو) ۽ پوءِ انهن جي سنڀال ڪانه ٿي، جڏهن مينهن وسندا هئا ته مال انهن ۾ وڃي پناهه ۾ اندر ويهاريندا هئاسين ۽ سياري ۾ جن ماڻهن جا گهر ويجها هوندا هئا اهي پنهنجو مال انهن ۾ پوري ڇڏيندا هئا. ھاڻي اهي ويچاريون (غارون) پورجي ويون آھن ۽ ڪي هاڻي گهڻو عرصو گذرڻ ۽ مينهن جي ڪري مٿان کان ٽٽي ويون آهن. پٿر ٿورو نرم هيو، گهر ٽٽي ويا.“

”ھتي ڪي فلنٽ يا چقمقي پٿرن جون ڇريون مليون آھن؟“ مون پڇيو، ”جابلو ماڻهو flint کي ڳارِي چوندا آهن!“ مون کي ياد آيو.
”هائو ڳاري چوندا آهن“ محمد خان به چيو، ”اسان ... گندرف سان ۽ گهڻو ڪري اَڪ جي ڦلي يا ڪپهه يا ڪک پن ملائي ٺاهيندا آهيون، ان کي پُرس چوندا آهيون. پوءِ اهو ٻن پٿرن جي وچ ۾ ڏيئي هينئن ڌڪ هڻندا آهيون ته هن پُرز (پرس) کي باهه لڳي ويندي هئي، ايئن باهه ٻاريندا هئاسين.“ سردار محمد خان ٻڌايو. ”اها ڪا اسان جي ٻڌل ڳالهه ناهي، ڏٺل ۽ ڪيل ڳالهه آهي.“
”اهو پٿر هتي ويجهڙ ۾ ڪنهن بٺيءَ تي ملي ٿو؟“ مون پڇيو .
”اهو لڀي ٿو ڪٿي ڪٿي، عام نه. ايئن ٻاهر جبلن تي ، هن طرف ڪاري (جبل) جي پاسي ۾ لڀندو آ، هتي بڊي جي مٿان لڀندو آهي، ٽڪرن ٽڪرن ۾، ڪٿي ڪٿي، ڪو ڪو! ‘
”هتي ڪائيءَ ۾؟“
”ڪائيءَ جي ايريا ۾ ... ڪائيءَ ۾ خاص ڪونهي! پر جي ٻاهرين حصن ۾ ڳولجي ٿو ته اهو لڀي ٿو.“
ٿوري دير ۾ ڪچهريءَ جو رخ جهنگلي جيوت ڏانهن بدلجي ويو.
”هتي هرڻ ۽ گڊ هو .... هرڻ ته ايتري قدر هو جو اسين پنهنجي هن اوطاق تي ويٺا هوندا هئاسين ته سامهون جيڪي ڪنڊيون ٿا ڏسو، اتي پيا چرندا هئا، ان ڪري اسان گوار جو فصل ته پوکي ڪونه سگهندا هئاسون ... تڏھن، اسلحو هئو ئي ڪونه، منهن ڀرڻي بندوق به ڪانه هئي، دارون (بارود) وجهي ان سان ٺڪاءَ ڪرائبو ھو ... اسان جابلو ماڻهو! ليسن هئا ئي ڪونه. پوءِ ليسن به مليا ته چڱن چڱن ماڻهن کي! پوءِ اهي ٻارهين بور جون ريفلون بندوقون نڪتيون، پوءِ عام جهنگلي ماڻهن کي ليسن مليا يا بنا ليسن وٽن بندوقون آيون. پوءِ هنن ان (هرڻ) جي نسل کي ختم ڪري ڇڏيو. هي جيڪو جبل آ، ڪاري جي قطار ٿا ڏسو، اها گلن سان ڀريل هوندي هئي. اسان هتان گهوڙن تي چڙهي ويندا هئاسين ته پنج (هرڻ) هيڏهون مٽيندا هئا، پنج هوڏهون! ... اسان جهانگارن ويندا هئاسون ته هرڻ رستي ۾ ولر ڪري ملندا هئا، پنج پنج ... ڏهه ڏهه!“
”سرھه ته جبل ۾ رھي ٿو!“
”ها! هيڏانهن نئنگ کان مٿان وڏي جبل ۾ سرھه جام ھئا. ھاڻي وري ڌنارن ٻڌايو آھي ته ايڏانهن ڀت جبل ۾ ٽيھه چاليھه سرھه وري آيا آھن!“ ماضيءَ ۾ جهنگلي جيوت جي گهڻائيءَ جو ذڪر ڪندي، سردار جي اکين ۾ چمڪ اڀري ۽ گم ٿي وئي. پوءِ، هو چپ ٿي ويو.
گهڙي کن خاموشي ٿي وئي. وڻ تي ويٺل ڪانءُ لنوڻ لڳو ته خاموشي ٽٽي پئي.
”هِتي بلهي جي بٺيءَ وٽ چون ٿا ته ھڪ نوحاڻيءَ جي قبر آھي ... اسان اهي قبرون ڏٺيون ...“ انور ڳالهه اڳتي وڌائي، ”... پر اها خبر نه پئي پوي ته انهن مان بلهي جي بٺي (قبر) ڪهڙي هئي؟“
”نوحاڻي منهنجي ڏاڏنگ مان آھي، اتي ان جهيڙي ۾ ٻه نوحاڻي آهن، هڪڙو دائود خان ۽ ٻيو سائينداد. بلهي جي قبر جو ڏس اهي ئي ڏئي سگهندا جيڪي هن جي ذات جا آهن. اسانکي پنهنجن نوحاڻين جي قبرن جي به خبر ناهي ته انهن جي ڪهڙي قبر آهي، باقي ٻڌون ٿا ته اتي ٻه نوحاڻي رکيل آهن“.
”قصو ڇا هو؟“ انور نوحاڻين جو مؤقف وٺڻ جي ڪوشش ڪئي.
”کوسن ۽ جمالين جي دشمني ٿي پئي ...“ سردار ٻڌائڻ شوع ڪيو، ”... بلهو کوسو هو. ان وقت ۾ هتي کوسو ٿورو هو، گهر ئي ڪو هڪڙو هو، جنهن جا چار، پنج يا ڇهه ڀائر هئا، ھو دلير ماڻهو هو. نوحاڻين (ٻنهي ڌرين ۾ خوني جهڙي جو خطرو ڏسي) پاڙي جي لحاظ کان پهرين بلهي کي منٿون ڪيون ته تون اتان لڏ ڇو ته تو تي جمالين جو لشڪر پيو سنڀري! تو�