محمد بن قاسم جو خزانو

� اسان جي ڀر ۾ اچي ويهه! ... پوءِ، هن (بلهي) پنهنجي دليريءَ جا وڏا نخرا ڪيا آهن ته ماڻهو مون تي کلندا، آئون ڪيئن لڏيان؟ پهرين چيائين ته منهنجو مال ڪاهيو، ... ڀاڻ کڻو، مُنيون کڻو! ... پڇاڙيءَ ضد ڪري بيهي رهيو ته ’بُٺي کڻو ته پوءِ بُلهو هلي!‘ آخرڪار، سائينداد جيڪو هن جو يار هو ۽ دائود خان جيڪو پاڙي جو چڱو مڙس هو، بلهي جي ڀائرن وٽ ويا ۽ اچي چيائون ته هاڻي بلهي کي هدايت ڪيو ۽ لڏي منهنجي پاسي ويهاريوس ... ايڏانهن جيڪڏهن دشمن هن کي ماري ويا ته پاڙي جي گلا ٿيندي. ان ڏينهن اتفاق سان دائود خان به ويو ته اوچتو هنن (جمالين) جو لشڪر به پهچي ويو ... پهچڻ کان پوءِ ٻروچڪو رواج آهي ته ميدان ڇڏي ڀڄڻ ڪونهي ... پوءِ، اهو (دائود خان) به اتي جنگ ۾ جوٽجي ويو. سائينداد آيو اهو به مارجي ويو ڇو ته هي هئا ئي ڪل ست اٺ ڄڻا ۽ هوڏانهن ڪي 50-100 ماڻهو آيا هئا ... پنج کوسا ڀائر به مارجي ويا، اسانجا ٻه نوحاڻي به مارجي ويا“. محمد خان نوحاڻيءَ کوسن ۽ جمالين جي وچ ۾ تڪرار جي اصل سبب جو ڪو به اشارو نه ڏنو ۽ ڳالهه نتيجي تي کٽائي ڇڏي.
ھاڻي ڳالهين جو رخ لاھوتين ڏانهن ڦري ويو جن جي ھڪ منزل ڪائي آھي، ”لاهوتي جڏهن ڪائيءَ پهچندا آهن ته ڪٿي ٽِڪندا آهن؟“ مون نوحاڻين جي سردار کان پڇيو جيڪو پاڻ کي فقرائي روايتن سبب ’نوحاڻي فقير‘ به چوندو آهي. پڇيو.
”لاهوتي گهڻو ڪري انهن ٻن باغن ۾ ٽڪندا آهن، هنن جي منزل هتي ئي هوندي آھي. ھي سيوهڻ کان نڪري جهانگاري ٽڪندا آهن، ڪي ٿورا گهڻا (لاهوتي) باجاري به ٽڪندا آهن. اڳي باجاري جي منزل گاهه ڪونه هئي پر هاڻي ڪي ٽڪن ٿا، نه ته سيوهڻ مان نڪرڻ کان پوءِ هنن جي منزل جهانگارن ۾ لازمي هوندي هئي ۽ پوءِ سندن ٻي منزل هتي هن باغ ۾ آهي. اهي هتي هڪ رات يا ٻه ٻه راتيون به رهندا آهن. انهن کانپوءِ هن جون منزلون آهن نئيگ، ان کان اڳتي (بگا) شير درگاهه آهي، اُتي، پنڌ ويندا آهن، ويچارن جو وڏو جابلو سفر آهي ... عقيدو آهي، انهن جو!“ نوحاڻي سردار لاھوتين جون ابتدائي منزلون ٻڌايون.
”ڇا هاڻي هن پاسي ڏانهن رستو ٺهي ويو آهي (ڀت جي هن پاسي)؟“
”رستو ڀت (جبل) تي کڻي ويا آهن، ھاڻي فور وهيل گاڏيون ڀت جبل جي ھن پاسي وڃي سگهن ٿيون.“
”ڪيستائين؟“ مون پڇيو.
”بهلول (ديوانه)تائين (پوءِ ته مُلڪ بالڪل کليو پيو آهي) جتان وڻيوَ توهان لاهوت وڃو، يا دريجي وڃو!“
”يعني هاڻي لاهوتي فقراءَ پنڌ کان بچي پوندا؟“
(نوحاڻي کي وڏي کنگهه اٿي، هو لڳ ڀڳ 70 ورهن جو هوندو) جڏهن کنگهه بند ٿي چيائين ،
”هو گهڻو ڪري پنڌ ويندا آهن. فور ويل گاڏي غريبن وٽ آهي ئي ڪونه! باقي، امير نواب ۽ وڏين وڏين درگاهن جا گادي نشين ته ... انهن جو ته اهڙو (ڪشالو ڪڍڻ جو)عقيدو ڪونهي!“
”ڇا اهو رستو چُنگڻ (کيرٿر جي هڪ چوٽي) کان ٺهيو آهي؟“
” چُنگڻ کان هيڏانهن لڳ رستو ٺهيو آهي. في الحال رستو ڪچو آهي ۽ جبل بلڊوزرن سان ٿورو ڪاٽيو اٿن ته جيئن گاڏي اچي وڃي سگهي ... سو به ڪا سَگهِي فور وهيل گاڏي هجي، عام فور وهيل ڪونه هلندي.“
”هيءَ گاڏي هلي ويندي؟“ مون ڊبل ڪئبن ڏانهن اشارو ڪيو.
”ها! ڇو ته ههڙيون گاڏيون هاڻي به اتان مَٽي آيون آهن ... هاڻي (تازو) هوڏانهن ڀوتاڻين ڏانهن هڪ ختمو ٿيو، منهنجو هن سان رستو (آهي)، مان ته هينئر وڃڻ جهڙو به ڪونه آهيان، مان ٻن ٽن سالن کان ويهي رهيو آهيان ، مونکي چيلهه جو عارضو ٿيو، مون آپريشن ڪرايوآهي پر دائود خان (سندس پٽ) ويل هو، هوڏانهن يار محمد جو پٽ مارجي ويو هو، ان جي فاتحه تي، ٻيو ماڻهو ڪونه هو، انهن سان ڀائپي هئڻ ڪري ڪراچيءَ کان ڦري ويو هئس ... پر هتان اسانجا ڪي دوست آيا، انهن ٻڌايو ته اسان سڌا اتان آيا آهيون ... اسٽِيل باڊي سوزوڪي جيپن تي. جمالي آيا هئا، ٻه ٽي دوست ٻيا به هئا، سڌا آيا هئا.“ سردار لاهوتين جي روايتي پنڌ واري واٽ تي هڪ ترقيءَ جي خبر ڏني، اڄ نه ته سڀاڻي اها واٽ سولي ٿيندي، ’چنگڻ‘ لاهوتين جي پنڌ ۾ سڀ کان ڏکي چوٽي آهي. ڪي ويچارا ته بيمار ٿي مري پوندا آهن.
”سوزوڪي ته ٽينڪ آ سائين جيپ ته آهي ڪونه!“ انور سوزوڪي جيپ جي تعريف ڪئي .... ”ڀلا! جبل جي حوالي سان ٻيون ڪهڙيون نشانيون آهن؟ جيڪي توهان جيڪر اسان کي ٻڌايو.“ انور وڌيڪ کوٽيو.