مر پيا مينھن وسن

ائين ته ”ابڙي صاحب کي مون ٽانگي ۾ ويندي ڏٺو!“ غلام النبي به هئو مزيدار ۽ عجيب طبيعت جو ماڻهو سو چيائينس ته ”ڪار خراب ٿي پئي اٿس، سا گئراج ۾ بيٺي اٿس!“ منهنجي بنگلي ۽ رهائش جو ڏهڪاءُ ايڏو وڏو هئو.
منهنجي گهر واري مرحومه به ڇا ڪيو جو سستا پلاسٽڪ جا صوفا وٺي ڊرائنگ روم ۾ سجائي ڇڏيائين. پڇيومانس ته، ”پئسا ڪٿان آندائين؟“ ته عجب مرڪ مرڪندي چيائين، ”مون کان ڪيترو لڪائيندا جڏهن به توهان جي ڪوٽ جي تلاشي وٺندي آهيان ته پنجاهه سٺ نه ته به ويهه روپيا ملي ويندا آهن!“ ٿيندو ائين هو جو دوائن جا بل يا ٽي اي ڊي اي جا پئسا جيڪي ملندا هئا سي مان پنهنجي کيسي ۾ رکندو هئس. منهنجي گهر واري ليکي ته پگهار مان ڪجهه پئسا لڪائي مان پاڻ وٺ ٿو رکان. ڀرسان لڳو لڳ هئو ڪمال جو بنگلو. ٻئي ڀائر ائين وڏي شان مان رهيا پيا هئاسين. ٺٽي وارو مرحوم، رسول بخش عباسي وڪيل منهنجو دوست بلڪ دوستن جو دوست هئو. ان چيو ته ”هڪ فرنيچر وارو سندس دوست آهي، جنهن وٽ هڪ وڏي کاڌي جي ميز سيڪنڊ هئنڊ وڪائو آهي، سا کڻائي ٿو اچان!“ ٽيهه چاليهه روپين ۾ کاڌي جي ميز به اچي وئي. بنان ڪرسين جي. بيهي ماني کائڻ ته رواج آهي سو اسان جو ڪم ٿي ويو ۽ ڊرائينگ توڙي ڊائننگ روم ٺهي ويا يعني سجائجي ويا. غلام رسول شيخ سيشن جج بدلي ٿيو ته جج صاحبن هوٽل جا پئسا بچائڻ خاطر الوداعي دعوت منهنجي بنگلي تي ڪئي؛ سٺي رهجي آئي.
غلام النبي سومرو، شفيع محمد آخوند ۽ نور محمد ٻگهئي جهڙا بهترين دوست ته حيدرآباد ۾ هئم. غلام النبي سومرو جي معرفت سرڪار مير علي مدد خان ٽالپر جي مصاحبي نصيب ٿيم. روز ڪار در تي اچي. ان ۾ گهمڻ وڃون. مير صاحب جي مصاحبي مان ته ايترو پرايم جو نه ڪتابن مان، نه ماءُ پي ءُ مان، نه نوڪريءَ مان نه خاڪساري تحريڪ مان. هر ڪو مير صاحب پنهنجي ذات ۾ا نجمن ٿئي ٿو. مون کي ته ائين لڳو. مٿان ڀاڳ ڀلا جو عبدالله ميمڻ نئون سي ايس پي آفيسر مقرر ٿي آيو، تربيت لاءِ حيدرآباد ۾ . اهو به عجيب بلڪ غير معمولي ماڻهو! غريب جو ٻار پر ڇا ته سندس اٿڻي ويهڻي، گفتگوءَ جو انداز ۽ باغ و بهار شخصيت. الائي ڪٿان مون کي ڳولهي لڌائين. روزانو محفل ٿيندي هئي ۽ رات جا هڪ ٻه وڄي ويندا هئا. ڇا بحث مباحثو، ڇا مسئلن جي ڇنڊڇاڻ، ڇا دوستن جي تور ماپ، ڇا مذاق ڇا مزاح ڇا شعرو شاعري ۽ ادبيات. بلڪل هڪ گهڻ پاسائين شخصيت. راڳ جو به ڄاڻو. راڳ ناچ، طبلي جي ٿاڦ جو زندگيءَ ۾ پهريون دفعو مون چشڪو ورتو.
ناراض هئي ته رڳي هڪ شخصيت، منهنجي گهر واري. رات جو ٻي بجي تائين اوسيئڙي ۾ بيٺي هوندي هئي. پر کيس ڪاوڙ ٻئي سبب ڪري هئي. چي ”اڳي ڪچهريءَ جو محور اوهان هوندا هئا، هر ڪو توهان وٽ ايندو هئو. محفل توهان وٽ ٿيندي هئي. هاڻي ڪهڙو اهڙو وڏو ماڻهو ساماڻو آهي جو محفل وٽس ٿي ٿئي ۽ توهان به وٽس ٿا وڃو!“ مون سندس ئي جملو کيس آڏو ڏنو ته ”هر گل جي پنهنجي خوشبوءِ، هر ماڻهوءَ جو پنهنجو ورتاءُ“ ماٺ ٿي ويندي هئي، پر خار هوندي هئس ته سندس مڙس کان وڌ ڪهڙو خاص وکر هوندو هن ٻئي ماڻهوءَ ۾. مطلب ته منهنجي گهٽتائي برداشت نٿي ٿيس. حقيقت ۾ عبدالله ميمڻ آڏو مان ڄامڙو هئس. ڀيٽ ئي ڪا نه هئي.
نيٺ عبدالله جي بدلي صوبي سرحد نوشهره ٿي ته وري ماحول مٽيو ۽ شامون مون وٽ آباد ٿيڻ لڳيون. ايتري قدر جو هڪ رات لطيف آباد جي ايس ايڇ او فون ڪري چيو ته، ”صاحب توهان جي گهر وٽ آڌي رات جو گهڻيون ڪارون بيٺيون آهن!“ مون به سڙندي پڄرندي چيومانس ته ”سمگلر آهن، اچي تلاشي وٺ!“ چپ ٿي ويو. مون وٽ هئا سڀ آفيسر ۽ سٺا خانداني ماڻهو سو مون کي سندس سوال تي ڪاوڙ لڳي. مهمانن جي خاطرداري وري ڪهڙي ٿيندي هئي. منهنجي گهر واري ڇا ڪندي هئي جو وڏي گوشت جو قيمو ڪرائي ڍير سارو قيمون ريفريجريٽر ۾ رکي ڇڏيندي هئي. وڏو گوشت ملندو هئو ڏيڍ روپئي ۾ هڪ سير. سو جڏهن به مهمان ايندا هئا ته طعام تيار ٿي ويندا هئا. منهنجن مهمانن کي ملندو هئو قيمي جو ٻوڙ ۽ چانورن جي ماني. چانورن جي ماني شهري ماڻهن لاءِ نئين ايجاد هئي سو فرمائش ڪري گهرندا هئا. گهڻن سالن کان پوءِ شفيع محمد آخوند ڪراچي ۾ سيشن جج ٿي آيو ته، چيائين ته ”تنهنجي گهرجو قيمو ۽ چانورن جي ماني وسري ئي نٿي!“ ڪنگڻي چانورن جو اٽو ڪڻڪ کان سستو هوندو هو. اٺين روپئي مڻ. الله کڻي عزت رکي. سگهڙائپ گهر واريءَ جي جا آڌي رات جو تازي ماني ٺاهي ڏيندي هئي.
مرحومه جون ڪهڙيون ڳالهيون ڪري ڪهڙيون ڪجن. ڇهه ٻار، ڇهه ئي اسڪول ويندڙ. حيدرآباد جهڙو وڏو شهر، پگهار هزار روپيا. ڪِرڪِر ۽ ڪُرڪو يا شڪوو شڪايت. سندس طبيعت ۾ ڪانه هئي. مٿان وري گرميءَ جي موسم ۾ جڏهن لاڙڪاڻي جا مهمان ايندا هئا ته سندس نرڙ ۾ گهنج نه پوندو. مهمان ڏسي باغ و بهار پئي ٿيندي. الائي ڪيئن کلي کلي خوش ٿي پورت ڪندي هئي. مهمان اڄ ياد ڪنس ٿا. کانئس پوءِ اچڻ ئي ڇڏي ڏنائون. وڏي برڪت هئي. چوندا آهن ’ڪنهنجي آئي ڪنهنجي وئي!‘
اختلاف ۽ جهيڙو پيدا ٿيڻ ئي نه ڏيندي هئي. ڪا اهڙي جهڙي ڳالهه ٿي ته مون کي اٿاري ڪمري ۾ بند ڪري ڇڏيندي هئي. چوندي هئي توهان جو واسطو ناهي زناني ڳالهين ۾ پوڻ جو. معاملو پاڻ به سلجهائي پوءِ مون کي ٻڌائيندي هئي ته هينئن ٿي ويو هو. هونئن ٿي ويو هو. ڳالهه ڳالهين ۾ ٺيڪ ٿي وئي. جيڪڏهن مان ڪو اعتراض اٿاريندو هئس ته ناراض ٿي چوندي هئي ته ”اڳتي توهان سان ڪا به ڳالهه نه ڪبي ٻيو ڇا!“ مان چپ ٿي ويندو هئس.
غلط فهميون دور ڪرڻ جي به ماهر هئي. هڪ دفعي ٽنڊي الهيار ۾ سندس هڪ عزيز آيو. مونکي چيائين ته ڪوٽڙيءَ ڀرسان ٻارهن ڪي پندرهن ايڪڙ زمين ٿي ملي سو پندرهن سؤ روپيا ڏي ته تنهنجي نالي ٻه ٽي ايڪڙ زمين وٺون. مون گهڻو ئي لهرايو پر اصل ڳٽ ٿي پيو. نيٺ حاجي اڪرم پاٽولي کان پندرهن سؤ اڌار وٺي ڏنامانس. نه زمين منهنجي نالي ورتائين نه پئسا موٽايائين. پاڻ زمين ورتائين ۽ پيدائش به کڻندو رهيو. ورهيه گذري ويا. منهنجي گهر واريءَ کي خبر ئي نه هجي. نه ته هوند مونکي منع ڪري ها. ورهيه لنگهي ويا. اسان ڪراچي بدلي ٿي آياسين. گهر واريءَ سان ڳالهه ڪيم، هڪدم چيائين ته پندرهن سؤ مون کي ڏنا هئائين. ائين جهڳڙو ئي ختم! الائي ورتا هئائين الائي بعد ۾ اوڳاڙيائينس، خدا ٿو ڄاڻي؛ باقي اختلاف کي اڀرڻ ئي ڪو نه ڏنائين.
حيدرآباد جي بنگلي ۾ ئي مون کي هارٽ اٽيڪ ٿيو ۽ مان وڃي اسپتال ۾ داخل ٿيس. اهو سربستو احوال پنهنجن اڳين ڪتابن ۾ لکي آيو آهيان. ان ڪري ورجايان نٿو، سڄا سارا ٻه مهينا اسپتال جي ڪمري ۾ پٽ تي ستي پئي هوندي هئي. پئي دعائون پڙهندي هئي. ۽ باسون باسيندي هئي. ٻن مهينن کان پوءِ گهر آيس ته پوءِ به ڊاڪٽر ڪريم عباسيءَ ٻه مهينا آفيس جو ڪم ڪرڻ کان منع ڪيم. کٽ تي ليٽيو ئي ليٽيو پيو هوندو هئس. ان �