مر پيا مينھن وسن

و ته چوندا ته ’اڳڙي جهڙو ‘آهي، ’نه ڪم جو نه ڪار جو‘، نه هوند نه شڪر! ماڻهن جي اهڙي سوچ کي مٽائڻ ليڊرن جو ڪم آهي پر افسوس جو اهي پاڻ اهڙي ماحول کي هٿي پيا ڏين، پوءِ رشوت ڪيئن بند ٿيندي؟ برائيءَ کي برو سمجهجي ۽ ان کان پاسو ڪجي. هٿ وٺي بيعزت ٿي ليلڙائٽيون ڪري پئسا به ڏبا ۽ منٿون به ڪبيون ته پوءِ ٻيڙو ٻڏندو ٻيو ڇا ٿيندو؟
مون ته لفظ ’بيعزتي‘ استعمال ڪيو آهي پر حديث شريف آهي ته رشوت ڏيندڙ ۽ رشوت وٺندڙ ٻئي ’لعنتي‘ آهن. انهي لعنت کان ماڻهو پنهجي جند پاڻ ڇڏائن باقي ٻيو ڪو ادارو اهڙو ڪارنامو ڪونه ڪري سگهندو. ياد رکو ته ’رشوت وٺڻ وارو ته ٺهيو رشوت ڏيڻ وارو به لعنتي آهي‘. اهو هڪ غير ذميوار شهري آهي جو پنهنجي ٿوري سک يا فائدي لاءِ سڄي معاشري کي هاڃو رسائي ٿو. ڪجهه غيرت ڌاري ڪجهه برداشت ڪري ته هوند رشوت جي ڪئنسر کان ڇوٽڪارو ملي پوي.
چوندا آهن ته زالون ٿيون مڙس کي رشوتي بڻائين. مان وڏو خوش نصيب آهيان جو منهنجي گهرواري نه رڳو انهيءَ مرض کان پاڪ هئي، پر وڏي صابر ۽ شاڪر هئي، چوڻ ته ٺهيو پر مون کي خبر به پوڻ نه ڏيندي هئي. چپ چاپ ۾ پنهنجو ڪو زيور وڪڻي پورت ڪري ڇڏيندي هئي ته جيئن مان پريشان نه ٿيان! اهڙيون ڇٽيهه لکڻيون زالون به ڪن بختاورن کي ملن. مان بي اونو پنهجي پر ۾ مگن وتان خيراتون ڪندو! خيراتون ڪهڙيون؟ ڪنهن ضرورتمند جي ضرورت ڏسي سؤ، ٻه سؤ، پنج سؤ ڏيئي ڇڏيندس، گهر واريءَ کي جو پگهار گهٽ ملندي ته عجيب نظرن سان نهاري ماٺ ڪري ڇڏيندي. اهو به نه پڇندي ته پگهار اڌو اڌ گهٽ ڇو آهي؟ مون کي اهو به ياد ڪونه ته پگهار گهٽ ڌني اٿمانس. پندرهن ويهن ڏينهن کان پوءِ خرچ لاءِ پئسا گهرندي ته چوندوسانس ته ڇو سڄي پگهار ڪاڏي وئي؟ موٽائي ڪونه چوندي ته هن مهيني ۾ اڌ پگهار ڏني هيؤ. اهڙي هئي بختاور سليقي ۽ ڳڻ ڳوت واري. اهڙي منڌ پاسي ۾ هجي ته شاهه لطيف چواڻي، ”مُر پيا مينهن وسن.“
جهيڙو ۽ تنازع ته پيدا ٿيڻ ڪانه ڏيندي. هيڏو سارو ڪٽنب سوين ڳالهيون ٿينديون هيون پر کيس هڪ به شڪايت ڪانه هئي. ڪنهن اهڙي جهڙي معاملي جي ڳالهه اُٿي ته مون کي اٿاري پنهنجي ڪمري ۾ ويهاري ايندي ۽ چوندي توهان جو ڪو واسطو ناهي؛ زناني ڳالهين ۾ پوڻ جو يا ڪجهه ڪُڇڻ جو. يعني سندس پاسو کڻڻ تي به بندش. اهڙي ڪا مائٽن جي ڪيڙيل هئي يا خدا اهڙي نرالي طبيعت ڏني هئس. امان هئي سخت جهيڙي ڪار! اها جيڪڏهن ڇنڊ ڪڍندي هئس يا گهٽ وڌ ڳالهائيندي هئس ته ڪنڊ ۾ ڳوڙها ڳاڙي اکيون اُگهي هلي ايندي، اکيون ته چغلي هڻن ٿيون. مان سو جتن ڪري پڇانس ته ”ڇا ٿيو؟“ ته سندس هڪ ئي جواب ته ”ڪجهه ڪونه؟“ ٻين جون زالون ائين ڪو نه هيون.
ادا وڏو، شمس نهايت سمجهدار ۽ داناءُ! هڪ لڱا مون کي سڏي چيائين ته ”جمال! زال جي معاملي ۾ تون سڀني کي ماري وئين.“
ٻيا ته ٺهيو، مون سان ڪاوڙجي ته مون کي خبر ڪانه پوي. هڪ دفعي منهنجي نياڻي شاهده ڳالهه ڪئي ته ”امان ٻن ڏينهن کان ماني ڪانه کاڌي آهي.“ ويچار ۾ پئجي ويس ته ”ڇو !“ ياد آيم ٽيون ڏينهن رات جو دير سان هڪ ڏيڍ بجي موٽيس. ماني رکيو ويٺي هئي. ماني هميشھ گڏجي کائيندا هئاسين. مون چيومانس ”ماني کائي آيو آهيان!“ ۽ ڪپڙا مٽائي سمهي پيس. کيس ڏک پهتو ۽ پاڻ به ڪانه کاڌائين. ٻئي ڏينهن ٽئين ڏينهن ڪو نه ڪو بهانو ڪري مون اڪيلي کي ماني کارائي ڇڏيندي هئي. مثلاََ چوندي ”مان پوءِ ٿي کانوان!“ ائين اڍائي ڏينهن گذري ويا. مون کي جَن نه ڪَن، اها ئي مرڪ ۽ مشڪ ڪهڙي خبر تي رٺي هوندي. اٺن ٻارن جي ماءُ ۽ اهڙو رسامو. مان اچي منجهيس ته ڪيان ڇا؟ نيٺ سُجهي آئي، ماني آئي ۽ مون نه کاڌي. پڇيائين ”ڇو؟“ چيم ”ڪاوڙيو آهيان؟“، ”ڇا تي؟“ چيم ”اڄ ٽيون ڏينهن ٿيو آهي، توهان مون کي نوڪرن وانگر اڪيلو ماني پيا کارايو. مون ڏوهه ڪهڙو ڪيو آ. مان ماني ڪو نه کائيندس!“ اچي ششدر ٿي، اکين ۾ پاڻي ڀرجي آيس. مون گرهه ٺاهي کارايومانس ته کائي ويئي. ائين خدا خدا ڪري اٽڪل سٽڪل سان رٺل کي پرچائي ويس. خوش ٿي وئي. منهنجو پنهنجو تجربو آهي ته سالن گذرڻ کان پوءِ پيار گهٽجي نٿو. پاڻ وڌي ٿو، سو اٺن ٻارن جا ماءُ پيءُ ڪيئن رُٺا ۽ پرچيا.
اسان جو هني مون ٿيو. شاديءَ کان اٺاويهه سال پوءِ، جڏهن ٻار به اچي جوان ٿيا هئا. ٿيو هئين جو منهنجي بدلي ٿي اسلام آباد. مون اڪيلي وڃڻ جو پروگرام ٺاهيو. کيس به سمجهايم ته ”پاڻ غريب آهيون. ڀاڙا ڀري ڪونه سگهنداسون. ٻار به رُلي ويندا، مان مهيني ماسي سرڪاري ڪم سان پيو ايندس.“ منهنجي ڳالهه کي رد ڪد ڪونه ڏنائين. پر سڄي تياري ڪري مون کان لڪائي پنهنجي لاءِ به هوائي ٽڪيٽ گهرائي ڇڏيائين. مون کي هلڻ مهل پتو پيو ته هيءُ به هلي ٿي. شاهده ۽ بدر ته کڻي وڏڙا هئا پر شبني ۽ ساجد ته معصوم هئا. انهن کي به ڇڏي ڏنائين، ڀائرن ڀينرن حوالي. سندس اهڙي حرڪت تي مون کي هڪ قسم جي خوشي ۽ آٿت به ٿيو.
اسلام آباد ۾ رهياسون ايم اين اي هاسٽل ۾. سٺو ايئرڪنڊيشنڊ ڪمرو: قالين، صوفا، پلنگ، ٽيليفون، نوڪر چاڪر گهنٽيءَ تي اچن. ماني ٺهي ٺڪي ملي، سچو پچو هني مون ٿي ويو. شاديءَ دوران اهڙا خوشگوار ٻه سال لاڳيتو مون اڳ ۾ ڪونه گذاريا. هاڻ چوان ٿو ته انگريزن واري اها هني مون جي رسم ڏاڍي چڱي ۽ ضروري آهي . خلاصا زال مڙس پنهنجو پاڻ ۾ هجن تصور ئي ڪري سگهجي ٿو ته ڪهڙا نه چڱا گذريا هوندا. مهيني ٻئي ڪراچي سرڪاري طرح سان ايندا هئاسون. وري واپس گڏ. سندس مون تي وڏا ٿورا آهن. البت ٻارن جي تانگهه رهندي هئس. هڪ دفعي چيائين ته ”ساجد مون کي گهرائي ڏيو!“ ساجد به اچي ويو. معصوم ٻار به وڏي وندر آهي. منهنجي عمر 55 سال ۽ سندس عمر 45 سال ڏاڍو ڪامياب هني مون گذاريوسون. ڪوهه مري به وياسين ته سوات به وياسين. پشاور ۽ لاهور ته سرڪاري دورا ٿيندا هئا. خوب گهميا سون سو به وڏي شان مانَ سان. شالامار ۾ ته اسان لاءِ چانهه وغيره جو بندوبست ڪيو ويو پر شاهي قلعي جي شيش محل ۾ اسان لاءِ ٽيبل ڪرسيون لڳائي چانهه پاڻي ڪرايو ويو. ان وقت منهنجا سمورا گهر ڀاتي موجود هئا ۽ اڄ تائين ياد ڪندا آهن ته هنن مغلن جي شيش محل ۾ ٽيبل ڪرسين تي ويهي چانهه پيتي. شاهي قلعي جا تهه خانا به اسان لاءِ کولي ڏيکاريا ويا.
آفيسري جا اهي مزا آهن. ٻيو ته ڪجهه ڪونهي سڪي پگهار مان پُورت ئي ڪانه پوي. ٻارن لاءِ ته ٺهيو. پر مون لاءِ به اهي يادگار گهڙيون آهن. خاص ڪري جڏهن رفيقه حيات ساڻ هجي.
مون کيس ائين سڄو پاڪستان ته وڏي شان مان سان گهمايو پر لنڊن ۽ آمريڪا به گڏ وٺي ويس. جتي ڪٿي عزت آبرو ۽ شان مان سان رهياسون. آمريڪا ۾ ته منهنجو ننڍو ڀاڻيجو بابر ڪارکڻي آيو ۽ سمورو وقت اسان سان ساڻ رهيو. سندس دوستن دعوتون به ڪيون. وڏي ڳالهه ته پنهنجي ڪار ۾ ناياگرا فالس (آبشار) تي به وٺي هليو جو هڪ عجوبو آهي. سڄو درياهه پهاڙ تان ڪري ٿو. پهاڙن جي دامن ۾ جهاز وٺي وڃن ٿا ۽ هڪ نه وسرندڙ منظر ڏسجي ٿو. نياگرا فالس جو اڌ آمريڪا ۾ آهي ته اڌ ڪئناڊا ۾، اتي هوٽلون ۽ شاپنگ سينٽر جا�