مر پيا مينھن وسن

و بند دروازن ۾ رهن ٿا ۽ ايئن ئي رهڻ پسند ڪن ٿا. باقي ڳالهه ته چٽي پئي آهي.
نه رڳو مرڻ کان پوءِ جيئڻ ثابت آهي. پر ’ڄمڻ کان اڳ جيئڻ‘ به ثابت آهي. قرآن شريف ۾ آهي ته ”توهان مئل هيو، پوءِ توهان کي جياريوسين، پوءِ توهان کي مارينداسين ۽ وري جيارينداسين!“ معنيٰ ته ڄمڻ کان اڳ ڪنهن مئل صورت ۾ هئاسون. هاڻ سائنسدانن ثابت ڪيو آهي ته موجوده انسان جا ائٽم ڪروڙن سالن کان نباتات، حيوانات ۽ جنسيات جي صورت ۾ موجود هئا ۽ مرڻ کان پوءِ به موجود هوندا. حق تي بلهي شاهه چيو ته:
اسان آدم ڪنون اڳي هياسون
آدم ڪنهن دا ڄايا؟
حيرت آهي ته سائنسدانن کان اڳ بلهي شاهه کي ڪيئن اهڙي خبر پئي؟ خبر کي عربي ۾ ’نبا‘ چوندا آهن ۽ خبر ڏيندڙ کي ’نبي‘ ته نبين سڳورن کي اڳواٽ اهڙيون خبرون هيون. هي نبا ۽ نبي جو معاملو به هڪ راز آهي.
پوءِ حضرت عيسيٰ عليھ السلام جو دنيا ۾ ٻيهر ظهور پذير ٿيڻ به ڪا عجب جهڙي ڳالهه ناهي. ڪلون ڪرڻ جا طريقا به سڌري سگهن ٿا. حضرت عيسيٰ عليھ السلام ته رڳو قبر مٿان بيهي چوندو هو، ”قم باذن الله“ (اُٿ الله جي حڪم سان!)ته مڙدو ڏاڙهي ڇنڊي اُٿي کڙو ٿيندو هو. ممڪن آهي ته سائنسدان ان تي پهچي يا ويجهو وڃي پوي.
”قم باذن الله“ چوڻ، آواز آهي ۽ آواز (sound) علم طبعيات موجب هڪ قوت آهي. ڪن لفظن جو خاص ترتيب سان اچارڻ جي پنهنجي frequency آهي ۽ اها هڪ خاص قوت آهي. ان frequency ۽ wave length کي پنهنجي قوت ۽ پنهنجو اثر آهي. وري چوڻ واري جي جسماني ۽ روحاني قوت به ان آواز جهڙي اثرائتي هجي ته پنهنجو اثر ڏيکاري ٿي.
مون لطيف آباد حيدرآباد ۾ پنهنجو گهر ساڍن ستن لکن ۾ وڪيو. ساڍا ست لک حاصل ڪري مان ستين آسمان تي پهچي ويس ۽ پاڻ کي وڏو شاهوڪار سمجهڻ لڳس. هڪ پراپرٽي ايجنٽ شرافت حسين کي خبر پئجي وئي ته مون وٽ پئسا آهن. هو اصل حيدرآباد ۾ هئو ۽ وڪيل جو منشي هئو سو خبر جيئن تيئن هن وٽ پهچي وئي. هن ڪلفٽن تي هڪ 2400 گزن جو پلاٽ ڏيکاريو جو ساڍن ستن لکن ۾ مليو ٿي. منهنجي به دل هرکي جو پئسا نقد رکڻ خطري کان خالي نه هئو. مون ڪاغذ پٽ وڪيلن ۽ روينيو آفيسرن کي ڏيکاريا جن چيو ته ملڪيت صاف آهي ۽ وٺڻ ۾ ڪو حرج ناهي. ملڪيت اصل هندو ڌرمائو ٽرسٽ جي هئي جن کان هڪ وڪيل خليل احمد خريد ڪئي هئي. خليل احمد کي ان ملڪيت تي بئنڪ قرض به ڏنو هئو جا ثابتي هئي ته ملڪيت جي مالڪيءَ تي بئنڪ به مطمئن هئي. مون الله توهار ڪري اهو پلاٽ خليل احمد وڪيل کان ورتو ۽ بئنڪ جو قرض به پاڻ تي کنيم. مان تن ڏينهين اسلام آباد ۾ رهندو هئس ۽ مطمئن ٿي ويهي رهيس ته مون پئسا صحيح طريقي سان سيڙايا آهن. ۽ بچت ڪئي اٿم. موڪلن ۾ ڪراچي آيس ته هاءِ ڪورٽ مان نوٽس مليم ته بئنڪ خليل احمد خان تي ڪيس ڪيو آهي. ان ۾ ڌر بڻبو.
مان بي ڌڙڪ وڃي هاءِ ڪورٽ پهتس. اتي معلوم ٿيو ته مسٽر پي ڪي شهاڻي اعتراض ڪيو هو ته اها ملڪيت سندس پيءُ ڪيولرام جي آهي. منهنجون ته ’ٻه به ويون ڇهه به ويون‘. موٽي اچي ڪاغذ کوليم ته ڏٺم ته ڪيولرام 1946ع ۾ عام مختارنامو لکي ڏنو هئو. هڪ ٻائي کي. ٻائي وري وڪڻي ڏنو سيد خورشيد کي، جنهن کان خريد ڪيو خليل احمد وڪيل جنهن مون کي وڪيو. مان مطمئن ٿيس پر اخلاقي طرح پي ڪي شهاڻي سان رابطو ضروري سمجهيم. ويس علي احمد بروهي وٽ جو شهاڻيءَ جو جهڙوڪر گهر ڀاتي هئو. ان کي ڪيولرام جو لکيل مختارنامو ڏنم ۽ چيومانس ته ”کانئس پڇي ڏئي ته واقعي مختارنامو سندس ڏنل آهي ۽ مٿس سندس تصحيح ٿيل آهي!“ علي احمد بروهي موٽي جواب ڏنو ته ”ڪيولرام جي عمر نوي سالن کان مٿي آهي ۽ هو چوي ٿو ته ’کيس ڪجهه ياد ناهي پر سڀ خبر پريم (پي ڪي شهاڻي) کي آهي“.
مون پريم سان ڳالهايو بلڪ هو منهنجي فليٽ تي آيو. مون کيس ٻڌايو. مون کان رڳوا يترو پڇيائين ته ’گهڻا پئسا ڏنا اٿئي؟“ چيم ”ساڍا ست لک!“ چيائين ته ”مناسب قيمت آهي!“ ۽ هليو ويو. پوءِ ته مون ٺاهه جون ڪوششون ڪيون. مئڊم حميده کهڙو کي دانهن ڏنم. ان شهاڻيءَ کي گهرايو پر شهاڻي صاحب راضي نامي ڪرڻ کان صاف انڪار ڪيو. ايتري ۾ سول ڪورٽ مان ڪيس مون کٽيا ۽ قبضو مون کي مليو. شهاڻي هاءِ ڪورٽ ۾ ويو پر اتي به هارايائين. مون ڏٺو ته سڀني دوستن جون همدرديون شهاڻيءَ سان هيون. نورالدين سرڪي ۽ سراج الحق ميمڻ به مون کي صاف جواب ڏنو. جڏهن هاءِ ڪورٽ به قبضو مون کي ڏياريو ته شهاڻي ڊاڪٽر قمر صديقيءَ کي دانهن ڏني. مون ڊاڪٽر صاحب کي چيو ته ”تون امين آهين فيصلو ڪر!“ ڊاڪٽر صاحب ڪجهه ڏينهن کان پوءِ چيو ته ”شهاڻي فيصلي لاءِ تيار ناهي!“ وري مون وٽ برسات جو ايڊيٽر يوسف شاهين آيو ۽ شهاڻي پاران ميار ڏنائين. مون چيومانس ته ”تون امين آهين، فيصلو ڪر!“ ان به بعد ۾ جواب ڏنو ته شهاڻي امانت قبول نٿو ڪري.
وري شهاڻي صاحب سوڀي گيانچنداڻيءَ کي دانهن ڏني. اهو لاڙڪاڻي مان هلي مون وٽ آيو. اهو وڪيل آهي. هندو ماڻهو آهي. مون ان کي ڪاغذ ڏيکاريا ۽ چيومانس ته ”تون امين آهين جيڪو وڻيئي سو فيصلو ڪر!“ ان به ٻڌايو ته شهاڻي فيصلي يا امانت لاءِ تيار ناهي. هاءِ ڪورٽ مان هارائڻ کان پوءِ شهاڻي هڪڙو نئون ڪيس هاءِ ڪورٽ ۾ داخل ڪيو. مون ان ۾ مشهور وڪيل مسٽر شريف مقرر ڪيو. ان مون کان في ڪانه ورتي. پر وقت تي ڪيس ڇڏي مون کي موٽائي ڏنائين. مون کي شڪ آهي ته شهاڻيءَ سان ٺهي ويو يا پئسا ورتائين. مون وري شيخ عبدالستار ميرپور خاص وارو، جو منهنجو هم ڪلاسي هو ۽ دوست هئو. اهو وڪيل ڪيو. اهو به خريد ٿي ويو. وڏي ڳالهه ته رحمت الله جهڙو مشهور ۽ سينئر وڪيل به وڪامجي ويو. هي ڪهڙو زمانو آيو آهي جو وڪيل وڪامجن پيا. نيٺ مون شرافت حسين بوهري وڪيل ڪيو. جو هن مهل تائين ايماندار ثابت ٿيو آهي. اڳتي به الله ايمان ڏيندس.
مون ڳالهه پئي ڪئي لفظن جي جادوءَ جي آواز جي تاثير جي. مون جو ساڍا ست لک ٻوڙيا هئا سو ڏاڍو پريشان ۽ ملول هئس. منهنجي گهر واري به تمام پريشان هئي ته سِڪي سِڪي گهر ٺهرايو هئوسين. اهو به ويو، رقم به وئي. اسين لاهور ۾ هئاسون ته خبر پئي ته حضرت منظور حسين مدني رحمة الله عليھ لاهور جي ميئر ميان شجاع الدين جي بنگلي تي ٽڪيل آهي. مون کي درويش بزرگن وٽ وڃڻ جو شوق هوندو آهي. سو ڪورٽ ڇڏي صبح جو يارهين بجي کن ٽئڪسي ڪري ميان صاحب جي بنگلي تي پهتاسون. منهنجي گهر واري به ضد ڪري مون سان ساڻ هلي. ميان صاحب جو وڏو شاهي بنگلو ان جي لان تي سؤ سوا ملاقاتي اڳواٽ ئي انتظار ۾ ويٺا هئا. مان پڇا ڪري وڃي ميان شجاع سان مليس ۽ مدعا بيان ڪيم. ان لاچاريءَ مان چيو ته ”هي سڀ انتظار ۾ ويٺا آهن، تون به ويهي رهه!“ مون چيو: ”بزرگ کي اطلاع ڪيو ته فلاڻو آيو آهي!“ انڪار ڪيائين. البت چيائين ”نالي جي چٺي ڏي، جيڪڏهن بزرگ پاڻمرادو نوڪر کي سڏيو ته ان کي تنهنجي چٺي ڏئي ڇڏينداسين!“ اهو به معجزو هو جو هيترن ماڻهن ۾ منهنجي چٺي موڪلڻ جو ار�