مست ڪيهر شاهه

مست ڪيهر شاهه
ٽوڙ ۾ تڏي تي ويٺل ماڻهن سان اوسي جون خبرون وٺندي مست ڪيهر شاهه فقير جو ذڪر آيو. ھي درويش دادو ضلعي ۾ ڪافي مشهور آھي. محمد شريف لغاريءَ ڪيهر شاهه مست فقير جي ڳالهه شروع ڪئي: مست ڪيهر جو ڪٽنب به ميان وال تحريڪ جو تسلسل پيو ڏسجي.
”ڪيهر بادشاهه جو ڏاڏو خاڪي شاهه اُچ ولايت مان آيو هو ۽ اچي راڄي ديري ويٺو، اسان جا ابا ڏاڏا به اتي راڄي ديري جي ڳوٺ جا ويٺل آهن، پوءِ خاڪي شاهه انهن سان اچي ويٺو. جڏهن ميان نصير محمد جي حڪومت آئي ۽ جڏهن زمينون ملڻ جو سلسلو شروع ٿيو، تڏهن ميان هنن کي گهرايو ۽ چيو ته ’اسان زمينون ۽ واهه وغيره ٺاهي ۽ توهان کي ڏيون ٿا.‘ هتي ٽوڙ جي زمين ’ٽوڙي‘ سڏبي آهي. جڏهن اسان جا وڏا هتي لڏي آيا تڏهن خاڪي شاهه کي چيائون ته تون به اسان سان گڏ هل! ان تي خاڪي شاهه چيو ، ’اسان کي الله جو حڪم آهي، ان ڪري اسان هتي ئي رهنداسون‘، ان تي پوءِ وڏن چيو ته ’اسان مقام هِتي ڪنداسون، تون اسان سان گڏ هوڏانهن هل!‘
پوءِ، هو خاڪي شاهه کي هتي وٺي آيا، هِنن کي به زمينون مليون. هتي اسان جي ڳوٺ ۾ حويلي اٿس. پوءِ، ڪُرڪَٽ ۾ بيگن شاهه بادشاهه جي گهراڻي مان هن سيد خاڪي شاهه جي شادي ڪرايائون. ان مان هن کي فرزند ڄائو، هڪڙو پٽ امام شاهه ... جڏهن خاڪي شاهه دنيا ڇڏي ويو ته ان کي ان مقام تي رکيائون، امام شاهه به پنهنجن ناناڻن مان شادي ڪئي، ان بنياد مان سائينءَ کي اولاد نه ٿيو، اها جيجان به تمام زبردست هئي، پر اولاد نه ٿيو. پوءِ امام شاهه کي والد خاڪي شاهه خواب ۾ آيو ته ’ٻي شادي ڪر پر پنهنجي گهر واريءَ کان اجازت وٺ!‘ پوءِ سائينءَ گهرواريءَ کان اجازت ورتي ۽ ٻي شادي هتي لاشارين مان ڪئي. ان مان هن کي ٻه فرزند ٿيا، هڪ حاجي امير شاهه جيڪو حج ڪري آيو ۽ ٻيو ڪيهر شاهه مست. ڪيهر شاهه ننڍي هوندي کان ئي مست هوندو هو. نانگ بلائون هٿ سان جهلي جهوليءَ ۾ وجهي باغ ۾ کڻي ايندو هو، پوءِ هنن کي چوندو هو ’نوڻ کائو ته نوڻ کُئاوي، پاڻي پيئو ته پاڻي پلاوي!‘ِ جڏهن هو ٿورو وڏو ٿيو، اسڪول ويندو هو. حاجي امير علي شاهه سالڪ ۽ سياڻو هو، ان ڀاءُ کي چيو ته اسڪول هل، تنهن تي هن جواب ڏنو، ’آئون اسڪول نه هلندس! ماستر ماري ٿو، ڪن ٿو پٽي!‘ نيٺ هن کي دڙڪا ڏئي اسڪول وٺي ويو. تڏهن ڪيهر شاهه چيو، ’امير شاهه دعا گهر! اڄ ماستر کي ڪاِني ٿو هڻانس،‘ امير شاهه جهليس ته ابا استاد آهي، ايئن نه ڪر! ته چيائين، ’نه ! نه! ٺا ٿي ويس، منهنجي ڪنن کي ايذاءُ ٿو اچي!‘
پوءِ هو اسڪول پهتا، ماستر اتان گهوڙي تي چڙهي ڳوٺ ويندو هو، ماستر شام جو اڃا گهر لاءِ نڪتو ئي مس ته گهوڙي ٽاهه ڪيو ۽ وڃي ڪريو، ماستر جي ڄنگهه ڀڄي پئي، ان کانپوءِ جيڪو به ماستر آيو ، تنهن ڪيهر شاهه کي نه پڙهايو.
ڪيهر شاهه مست جڏهن وڏو ٿيو تڏهن هتي ويٺو هوندو هو. وٽس سوالي به گهڻا ايندا هئا، مريد خادمي به تمام گهڻي هوندي هئي، تمام مست سيد هوندو هو. مريد هن کان سوال ڪندا هئا، هن مست جا معجزا ته هزارين آهن ... لغاري بريءَ جي ڳوٺ جي هڪ مائي ڦَتِي هئي ان کي اولاد نه ٿيندو هو، ان جا ڏند ڀڄي پيا هئا، وار اڇا ٿي ويا هئس، ڪيهر شاهه جو ويو بَريءَ ۾ ته هوءَ ڏينهن تَتي جو منجهند مهل هن وٽ وئي، ’بادشاهه مون کي دعا ڪر ته مون کي اولاد ٿئي!‘
مست چيو،”مائي ڦَتِي! تون ته هاڻي پوڙهي ٿي وئي آهين تنهنجا وار اڇا ٿي ويا آهن، تون مٿي جي ٽڪيٽ وٺي چُپڙي ڪري بي پرواهه ٿي هلي وڃ!“
مائي ڦَتِيءَ وري عرض ڪيو ” اسان جي واسطي دعا ڪر! آئون در نه ڇڏينديس، مون کي الله جي درٻار مان پُٽ جو اولاد وٺي ڏي!“ پوءِ مست فقير ٻاهر نڪري ويو ۽ مٿي آسمان ۾ ڏسڻ لڳو، هيڏانهن، هوڏانهن نهاري نيٺ چيائين ”مائي ڦَتِي ان ڳالهه کي ڇڏ! هاڻي توکي الله جي طرف کان اولاد آهي ئي ڪونه!“
”مائي ڦتي پوءِ به نه مڙي، نيٺ مست چيو ” چڱو ڀلا ڏاند ڪاهي اچ.“
”مائي مڙس وٽ وئي ۽ هڪ ڏاند ڪاهي آئي، ڪيهر شاهه جو مائيءَ کي ايندو ڏٺو ته ڪچهري ۾ چيو، ”ڦتيءَ نه مڙي! هاڻي هن کي پُٽ ڪٿان ملي!“ پوءِ وري ٻاهر نڪري هيڏانهن هوڏانهن نهاري چيائين، ”ڦتي! توکي پٽ گهري وٺي ٿو ڏيان! نالو رکجانءِ صالح ۽ ٿيندو به صالح!“ ان صالح کي ست پٽ ڄاوا ... ٻيا به چون ٿا ته هزارين معجزا ٿيندا آهن، هتان ڪوبه سوالي خالي نه ويندو آ، زبان مان جيڪا ڳالهه ڪڍندا اها ٿي ويندي پر جيڪڏهن ڪو ڍڳو ڏاند باسيل هوندو يا ڪاهي ايندو ته ... سائينءَ جو مقام راڄي ديري جي مٿان آهي، راڄي ديري جي ڏکڻ ۽ اوڀر جي ڪنڊ تي آهي، توهان وڃو ۽ وڃي اها درگاهه ڏسو!“ همراهه هي سڄو قصو سرائيڪيءَ ۾ پئي ڪيو.
بخاريءَ صاحب سندس ڳالهيون غور سان ٻڌيون ۽ سرائيڪيءَ ۾ ئي پڇيو، ”ان درگاهه ويجهو جيڪي ٻيون ڇَٽيون ٺهيل آهن، اهي ڪنهن جون ٺهيل آهن؟“
”انهن مان هڪڙو اسان جو ڏاڏو آهي ۽ ٻيو اسان جو چاچو آهي، اهي اسان جو ئي بڻياد آهن. توهان ان مقام ۾ قبن جي ڳالهه ٿا ڪيو نه! انهن مان هڪڙو لشڪر خان ۽ ٻيو بلوچ خان! بلوچ خان ۽ سندس پٽ اوڀر واري قبي ۾ آهن ۽ ٻيو لشڪر خان ۽ سندس گهرواريءَ جو، ڪيهر شاهه جي درگاهه واري واٽ کان اتر پاسي وارو مقام اسان جي ابي ڏاڏي جو آهي، اھو راڄي ديري جي اوڀر پاسي مقام آهي، وانر شاهه آهي.“
”توهان جو سرائيڪي ٿا ڳالهايو ته ڇا سائين به سرائيڪي ڳالهائيندو هو؟“ بخاري صاحب سوال ڪيو.
”ها، سائين ڪيهر شاهه بادشاهه سرائيڪي ڳالهائيندو هو!“
جيڪڏهن مينهن پوي ته.......
”هن ڳوٺ کي ’ٽوڙ‘ ڇو ٿا چون، ٽوڙ يا ٽوڙيءَ جي معنيٰ ڇا آهي؟“ اسان پڇيو.
”اڳي ان کي ’ٽوڙي‘ چوندا هئا، ڪنهن زماني ۾ هي پَٽ هوندو هو، پر جڏهن ميان (نصير محمد) زمينون ڏنيون ۽ ماڻهو لڏي آيا، پوءِ هن کي ’ٽوڙ‘ چيائون، اهو ’ٽوڙ‘ هوندو هو، معنيٰ پَٽ، ’ٽوڙو‘ معنيٰ پٽ، جيئن عنايت شاهه وارو پَٽ! ماڻهو اوڏانهن ويندو ته چوندا، ’آئون اوڏانهن ويس پر آبادي ڪونهي ٽوڙ لڳو پيو آهي!‘ معنيٰ رڃ لڳي پئي آهي، ايئن لفظ بدلجن ٿا، جيئن هاڻي هن علائقي کي چون ٿا ’ڪاڇو!‘ پر وڏڙا چون ٿا ته اڳي هن کي ’ڪَڇ‘ چوندا هئا، ڇاڪاڻ ته اها جبل جي ڪَڇَ آهي. ان ريت اسان وٽ ٽوڙ، ٽوڙي يا پٽوڙو، ٽوڙو هڪ ئي معنيٰ ۾ استعمال ٿيندو آھي، يعني پَٽ ئي پَٽ!“
”هتي جڏهن مِينهن پوندا آهن تڏهن ساوڪ ٿيندي آهي؟“ انور پڇيو.
” زبردست گاهه ٿيندا آهن، اهڙيون ٻُوٽيون ٿينديون آهن، جو وڏا وڏا جوڳي سناسي ايندا آهن ۽ اچي پٽي ويندا آهن. اسان جو مال تمام خوش هوندو آهي؛ مال، غريب غربو سڀ پهلوان ٿي ويندو ... لُلُر ٿي وڃي، لوڻڪ ٿي وڃي، چڀڙ ٿي وڃن، مريڙا ٿي وڃن، ميها، کنڀيون ٿي وڃن، ڇَنهان ٿي وڃن، گدرا ٿي وڃن!“ تڏي تي ويٺل ھڪ ھمراھه بي اختيار چيو.
”ابول!“ انور جي اکين ۾ خوشي اڀري آئي.
”گريب ماڻهو چانورن جو اڌ سير وٺي وين�