مست ڪيهر شاهه

�و ته ٻه سير ميهن جا وجهي سڀ ڪو کايون پيئون ڏَڪار ڏيون ٺٺ سان ويٺو هوندو آهي، بس ! مِينهن وسي وڃي ته اسان لاءِ ملڪ امير آهي، گاهه ڏاڍا ٿيندا آهن پر ٻوٽيون هزارين، ڪا هڪ قسم جي نه ! ...
... اسان جو ڏاڏو ڳالهه ڪندو هو ته هتي هرڻ تمام گهڻا هئا، هرڻ ۽ گڊ هن ڳوٺ جي ٻاهر تائين ايندا هئا، اڳي (بندوق جا) ليسن ڪونه هوندا هئا ته مال تمام گهڻو هوندو هو. سو، اسان جو هڪ وڏڙو ذيابطيس جو مريض هو پر شڪار تي ويندو هو، ان سال وڏي وسَ ٿي هئي، هُو شڪار تي ويو. ڪنهن هنڌ هڪ ڇانوَ هيٺ ويهي رهيو، چوڌاري ٻوٽيون جام بيٺيون هيون، هو به بس ايئن ٻوٽين مان پن پٽيندو بي سبب کائيندو ويو. ڳپل وقت ويٺو کائيندو ۽ ڪچهري ڪندو ويو، صبح ٿيو ته ذيابطيس ختم، حڪيم پڇيس ڇا ٿيو؟ ڇا کاڌئي، پوءِ هو اتي ويا پيرا ڳوليائون پر ٻوٽيون نه لڌن ... اهڙيون ٻوٽيون به هن جهنگ ملڪ ۾ آهن، جڏهن ڪو سڃاڻي!
... هي زمين ايڏي ڀلي آهي، جو مينهن پوي ته ٻن ٽن ڏينهن ۾ گاهه ڦٽي ٿو پوي، وڏو مينهن پيو ته ڏهن ٻارنهن ڏينهن ۾ گوڏي کان مٿي گاهه پٺو ٿي پوندو. هاڻي ته برساتون ئي ناهن، غريب ته غريب ٿي ويا آهن پر امير به غريب ٿي ويا آهن ... پاڻي ڪونهي، مال بکايل آهي، اسان وٽ هتي مال جو ئي سهارو آهي، تمام گهڻو مال، رڍون، ٻڪريون، ڍڳيون، اٺ، ڏاچيون آهن پر وَسَ (برسات) جو ناهي ته مال به هيڻا ٿي ڪي مري ويا ته ڪي غريبن کپائي کائي ڇڏيا. علاج ڪونهي، ڊاڪٽر ڪونهي، بس! هن رڻ پٽ ۾ الله جي آسري ويٺا آهيون.“
”جر مٺو آهي يا نه ؟“ انور پڇيو.
”اسان جي ڳوٺ کان ٻه ميل مٿي(ڳوٺ) تي جر مٺو آهي، راڄي ديري جو جر مٺو آهي، ڏکڻ طرف جيئن جيئن ويندو جر مٺو آهي، اتر طرف گهٽ ۽ ٻاڙو آهي، اسان جا ٻنا وڏا آهن، سئو سئو جريب، ڏيڍ ڏيڍ سئو جريب پر جيڪڏهن بور به ڪرايون، ته اسان ۾ طاقت نه رهي آهي، ڪا شئ ڪانهي، هيٺيون پاڻي به الائي سچو نڪري يا نه نڪري!“ محمد شريف چيو.
”بورنگ سان هيٺيان پٿر نڪري ٿو؟“
”ها! پٿر نڪري ٿو، هتي جتي اسان ويٺا آهيون، 60-50 فٽن کانپوءِ هيٺ پٿر آهي، هونئن واٽر سپلاءِ لاءِ 96 فٽن جو بور ٿيل آهي، جنهن جو پاڻي مٺو آهي، گورنمينٽ واري وڏي رِگ مشين جي کوٽائي هيٺيون پٿر ڀڃي سگهي ٿي، باقي عام خانگي مشينن جي جاءِ ناهي.“
هڪ همراهه حال احوال جي پڇاڙي ۾ درد ڀريو جملو چيو، ”اسان ان کائون سنڌ جو، پاڻي پيئون سُم جو، ويٺا ٽوڙ تي هون، هجن پئسا ته لڏي وڃي ڪنهن شهر جو پاسو وٺون!“
ٽوڙ ۾ چانهه ڍڪ پي اسان اڳتي نڪتاسون، جيتوڻيڪ ماڻهو ڪچهري ۾ قريب ٿي ويا هئا، تڏهن به سوڳوار ڳوٺ تي بار وجهڻ مناسب نه هو. ٽوڙ ڳوٺ مان ڪيهر مست لاءِ ٻاهر نڪتاسون ته سُڪل تلاءُ تي ٻيهر نظر پئي.
”ڪاڇي جي ڳوٺن جو اهو به هڪ خاص فيچر آهي ته زمين تي هر ڳوٺ جي ڪنهن نه ڪنهن پاسي ۾ هڪ وڏو تلاءُ هوندو آهي. اهڙو تلاءُ ميان نصير تي به ڏٺوسون، هي به ڏسو(ٽوڙ ۾) تلاءُ آهي، جنهن ۾ بارشن وغيره دوران پاڻي ڪٺو ٿيندو آهي ۽ ڳوٺاڻا اهو پاڻي استعمال ڪندا آهن، اهو توهان کي تقريباً هر وڏي ڳوٺ وٽ نظر ايندو، اهو لازمي آهي.“ بخاري صاحب پنهنجو مشاھدو ٻڌايو.
”ضرور ايئن ئي هوندو ته عام طور اهي ڳوٺ اتي ٻڌا ويا هوندا جتي پاڻي گڏ ٿيندو هو ته ۽ پوءِ وقت سان انهن هيٺاهين کي باقاعدي ٻڌي تلائن جي شڪل ڏني وئي هوندي.“ مون پنهنجي راءِ ڏني.
”ها! بلڪل ايئن!“ بخاري صاحب چيو .