ملپي ۽ مرده شوئي جو ڌنڌو

�خ ڪري ڇڏيو ۽ هدايت لاءِ قرآن شريف کي منسوخ ڪري ڇڏيو ۽ هدايت لاءِ الله تعاليٰ جي ڪلام جي اسان کي ڪا ضرورت ڪانهي. ڪو به فهم ۽ دماغ وارو انسان اها ڳالهه قبول نه ڪري سگهندو. تنهنڪري مان هيٺيان سوال ۽ خيال پيش ڪري استدعا ٿو ڪريان، ته هن مسئلي تي چڱي طرح غور ۽ فڪر ڪرڻ گهرجي.

قرآن شريف الله تعاليٰ جو ڪلام آهي جيڪو قيامت تائين اسان جي لاءِ ڪامل رهنمائي ڪرڻ لاءِ موڪليل آهي، نه فقط بنا سمجهه جي پڙهڻ لاءِ. قرآن شريف جون آيتون ۽ سورتون الله تعاليٰ وٽان حضرت جبرائيل آڻيندو هو. هن حالت ۾ جيڪڏهن ان جي ڪابه آيت منسوخ ڪرڻي هجي ها ته فقط الله تعاليٰ کي ئي اختيار هو ته پنهنجي ڪنهن حڪم کي پاڻ منسوخ ڪري ان جي عيوض ٻيو حڪم ڏئي ها ۽ حضرت جبرائيل جي وسيلي رسول الله ﷺ کي سڌ ڏئي ها ۽ رسول ﷺ جن وري سڀني مسلمانن کي متواتر طور بار بار ٻڌائڻ ۽ سڌ ڏيڻ فرمائين ها. پوءِ يا ته قرآن شريف مان ئي اهي منسوخ آيتون ڪڍيون وڃن ها نه ته ٻين آيتن جي وسيلي چٽيءَ طرح اعلان ڪيو وڃي ها ته فلاڻيون آيتون آئينده لاءِ منسوخ آهن مگر تبرڪن انهن جي تلاوت ڪرڻ گهرجي. بلڪل ظاهر آهي ته قرآن شريف ۾ رڳو اهڙو اشارو به ڪونهي ته فلاڻي آيت منسوخ آهي.

ڪي چوندا آهن ته فلاڻيون آيتون ظاهر ظهور مخالف حڪم رکن ٿيون تنهنڪري ضرور انهن مان هڪ حڪم منسوخ آهي ۽ ٻيو ان جو ناسخ آهي ۽ الله تعاليٰ کي ضرورت ڪان هئي جو وحي جي رستي سڌ ڏئي پر جيڪڏهن ڪي آيتون ظاهر ظهور مخالف هجن ها ته هيڏو اختلاف ڪونه ٿئي ها. حقيقت هيءَ آهي ته ڪي مفسر فقط پنج آيتون منسوخ ٿا سمجهن ته ڪي سون تائين وڃي ٿا پهچن. ڪي هڪڙيون آيتون منسوخ ٿا ٻڌائين ته ڪي وري بلڪل ٻيون. انهي مان سورهن آنا ثابت آهي ته آيتن جي مخالفت فقط تفسير ڪندڙن جي ناقص دماغ ۾ آهي. هڪڙن مفسرن کي هڪڙيون آيتون مخالف ڏسڻ ۾ اچن ٿيون ته ٻين کي وري ٻيون. تنهنڪري ظاهر ظهور مخالف هئڻ وارو خيال بلڪل غلط آهي. پر جيڪڏهن اختلاف ڪونه هجي ها ۽ ڪي آيتون سچ پچ ظاهر ظهور مخالف هجن ها ته وري ٻيو رولو ٿئي ها ته ڪيئن معلوم ڪجي ها ته انهن مان ڪهڙو حڪم منسوخ آهي ۽ ڪهڙو ناسخ يعني ڪهڙي آيت اڳي نازل ٿي ۽ ڪهڙي پوءِ، قرآن شريف جي ترتيب وقت موجب ناهي مگر مطلب ۽ مصلحت موجب آهي. يعني ائين ناهي ته قرآن شريف جون آيتون نمبر وار ائين نازل ٿيون جيئن ته قرآن شريف ۾ ترتيب وار ڏنل آهن. نڪي رسول الله ﷺ اهڙو تاڪيد فرمايو ته لکي ڇڏيو يا ياد ڪري ڇڏيو ته فلاڻي آيت اول نازل ٿي پوءِ هي وغيره وغيره.

حضرت علي رضي الله بابت چوڻ ۾ اچي ٿو ته قرآن شريف انهيءَ ترتيب سان لکيائين جنهن ترتيب سان نازل ٿيو. خبر ناهي ته اهو سچ پچ وقت جي ترتيب تي سورهن آنا صحيح هو يا نه پر اُهو قرآن شريف رائج ڪونه ڪيائين. مفسرن گهڻي ڪوشش وٺي ٻڌايو آهي ته فلاڻيون آيتون فلاڻي وقت نازل ٿيون مگر هو سڀني آيتن ۽ سورتن بابت پورو وقت ٻڌائي نه ٿا سگهن. ان ڳالهه تي مفسرن جو اتفاق بلڪل ڪونهي. هر ڪنهن پنهنجي فهم آهر پنهنجو پنهنجو خيال هلايو آهي. مگر هيترو آهي ته گهڻين آيتن ۽ سورتن بابت گهڻي قدر اتفاق آهي ۽ معلوم آهي ته فلاڻي وقت فلاڻي موقع تي نازل ٿيون.

ٻيو سوال هي آهي ته جيڪڏهن قرآن شريف ۾ منسوخ آيتن بابت چٽائي ٿيل ڪانهي ته ڪم از ڪم رسول الله ﷺ جا قول مبارڪ موجود هجن ها. الله تعاليٰ جو ڪلام منسوخ سمجهڻ ڪا جهڙي تهڙي ڳالهه ته ڪانهي. جيڪڏهن سچ پچ ڪا قرآني آيت منسوخ هجي ها ته قدسي حديث نازل ٿئي ها جا بار بار مسلمانن کي ٻڌائي وڃي ها بلڪ هميشه لاءِ قلمبند ڪرائي وڃي ها. تحقيقات مان معلوم ٿو ٿئي ته رسول اللهﷺ جو هڪ به قول اهڙو ڪونهي جو ٻڌائي ته فلاڻي آيت منسوخ آهي.

ناظرين صاحبو غور ڪرڻ فرمايو ته جيڪڏهن الله تعاليٰ ۽ سندس رسول ﷺ ڪنهن به قرآني آيت جو منسوخ هجڻ نه ٻڌايو ته ڪنهن به انسان کي اختيار آهي ڇا ته الله جي ڪلام جي ڪنهن به ڀاڱي کي رد سمجهي. افسوس ۽ صد بار افسوس ته اهو آهي جو هر هڪ مفسر بلڪ هر هڪ مولوي کي اختيار ملي ويو آهي ته جنهن آيت کي وڻيس تنهنکي منسوخ سمجهي. الله جي ڪلام جي اها عزت!

قرآن شريف ۾ ٻه آيتون آهن جن ۾ نسخ جو لفظ آيل آهي. انهن مان دليل ورتو وڃي ٿو ته قرآن شريف جون ڪي آيتون منسوخ آهن. انهن آيتن مان اگرچ اهو مطلب وٺجي ته ڪي قرآني آيتون منسوخ آهن ته به ائين ته ڄاڻايل ڪونهي ته ڪهڙيون آيتون منسوخ آهن. هاڻي اسان کي غور ڪرڻ گهرجي ته انهن آيتن جو مطلب ڇا آهي:

پهرين آيت سورت بقر ۾ 13 رڪوع ۾ آهي. ان جو مطلب ته جيڪا به آيت منسوخ ٿا ڪريون يا وسارائي ٿا ڇڏيون ته ان کان بهتر يا ان جهڙي نازل ٿا ڪريون. هاڻي سوال آهي ته آيت جي معنيٰ قرآني آيت آهي يا وحي يا پيغام يا حڪم جيئن لغتن ۾ ڏنل آهي ۽ قرآني آيتن ڏي شارو آهي يا اڳين صحيفن جهڙوڪ انجيل ۽ تورات ڏي اشارو آهي. جيڪڏهن انهيءَ آيت کان اڳيون ۽ پويون آيتون پڙهي ڏسبيون ته معلوم ٿيندو ته يهودين کي خطاب ڪيل آهي ۽ ساڻن بحث هلندڙ آهي. اڳين ٻن رڪوعن ۾ يهودين جي هڪڙي اعتراض جو بيان ڏنل آهي. اهو اعتراض رسول الله ﷺ تي وحي نازل ٿيڻ بابت آهي ته اسان ڪو نئون وحي قبول ڪري نٿا سگهون جو بني اسرائيلن تي نازل نه ٿيو آهي. يارهين رڪوع ۾ 90 ۽ 91 آيتن ۾ اهو اعتراض چٽو بيان ڪيل آهي. هن طرح خرابي آهي اُها جنهن لاءِ پنهنجا نفس وڪڻي ڇڏيا اٿن جو هو خدا جي نازل ڪيل وحي کي نٿا مڃين انهيءَ حسد کان جو الله تعاليٰ پنهنجي فضل سان پنهنجي ٻانهن مان جنهن(يعني رسول ﷺ) تي وڻيس ٿو تنهن تي نازل ڪري ٿو هو چون ٿا ته اسين ان کي ٿا مڃيون جو اسان تي نازل ٿيو، ۽ ان کان سواءِ ٻئي وحي کي نٿا مڃئون. ساڳيوئي مضمون 13 رڪوع ۾ به هليو ٿو اچي ۽ يهودين سان خطاب ۽ بحث آهي. سندن اعتراض هو ته ڇو نئون وحي حضرت ﷺ تي نازل ٿيو آهي ۽ ڇو نوان حڪم ڪڍيا ويا آهن. انهيءَ اعتراض جو جواب ضرور ڏيڻو هو. ان جو جواب ڪجهه 105 آيت ۾ ۽ ڪجهه هن 106 نسخ واري آيت ۾ ڏنل آهي جنهن جو مطلب مٿي ڏنو ويو آهي. 105 آيت ۾ جواب ڏنل آهي ته الله تعاليٰ (پنهنجي وحي نازل ڪرڻ لاءِ) جنهن کي وڻيس ٿو تنهن کي چونڊي ٿو ۽ 106 آيت ۾ جواب ڏنل آهي ته جيڪڏهن هڪڙو حڪم يا قانون (يعني يهودين تي نازل ٿيل وحي) منسوخ ڪيو ويو آهي ته ان کان بهتر حڪم رسول