منهنجي وصيت

�ڻي نار آهـيان پـر وڏن جـا وڻ وڄائيـندس.

هي جو دهشتگردي، گولي، مار ڌاڙ، جلائو گهيرائو جو ڌاريو ڪلچر آيو آهي، اهو اسان جو ناهي. اهو اسان وٽ هندستان جي سرحد پريان نادر، غزنوي ۽ غوريءَ جي اولاد ۽ ڇاڙتن امپورٽ ڪري آندو آهي. ڪتن، ڪميڻن ۽ ڪانئرن جو ڪلچر آهي. ڀلا هڪڙي بي هٿيار بيگناهه پٺيان پنجاهه ڄڻن جي لوڌ ڇريون ڪاتيون ۽ پستول کڻي پئي ته اهي ڪائنر، ڪتا ۽ ڪميڻا نه چئبا ته ٻيو ڇا چئبو؟ مهرباني ڪري پاڻ کي اهڙي ڪائنر ڪلچر کان بچائجو. ها، تياري ضروري آهي، خود بچاءُ، ننگ جو بچاءُ عين انسانيت آهي. مورچابندي ڪرڻ، مناسب دفاعي هٿيار رکڻ، سڏ ۾ سڏ ڏيڻ، پناهه گاهن ۾ ويهي حملي آور کي حڪمت عملي سان هٽائي ڇڏڻ. اهڙي سکيا ۽ رٿابندي چپ چاپ ۾ ڪرڻ، ضروري بلڪ تمام ضروري ۽ وقت جي اهم ضرورت ۽ هر ڪنهن جو بنيادي حق آهي. باقي سنڌو ديش سنڌو ديش جي بي وقتي راڳڻي يا هنبوڇي هڻڻ آهي پنهنجي پير تي پاڻ ڪهاڙو هڻڻ ۽ دشمن کي اجايو موقعو ڏيڻ.
قوم اها ٿي زنده رهي جنهن جو ڪلچر ٿو زنده رهي. اسان جو وجود اسان جي ڪلچر سان جڙيل آهي ۽ اسان جي ڪلچر جون پاڙون پختيون آهن. انهيءَ ڪري دل شڪستي ٿيڻ جي ڪا ڳالهه نه آهي. هي جو هر ڪو پريشان آهي ته سنڌ ۽ سنڌيت جو الائي ڇا ٿيندو، انهن لاءِ منهنجو پيغام آهي ته پنهنجي انهيءَ ڪلچر کي چنبڙيا رهو، جنهن اسان کي هزارن سالن تائين قائم ۽ دائم رکيو آهي. غزنوي آيا، غوري آيا، قنڌاري، خراساني ۽ ايراني آيا، ويندي يوناني ۽ سٿين قوم جا ماڻهو آيا، جي سنڌي ٿي ويا. پٺاڻ ۽ بلوچ ته اسان کان وڌيڪ جوشيلا سنڌي ٿي ويا آهن. سٿين قوم ذات مٽائي سٺيا ٿي ويا. بني تميم، ٿهيم ٿي ويا، وقاصي وڪا ٿي ويا. اهو اسان جو ميٺ محبت، عزت، آڌرڀاءُ ۽ مهل ڪمهل ڪم اچڻ، وڏو هٿيار آهي، جنهن سان اسان هر ڌاريءَ قوم کي، سندس وطن وسارائي، سنڌي بلڪ ٺيٺ سنڌي بڻائي ڇڏيو آهي. افسوس صد افسوس جو اسان مهاجرن جي هڪ ننڍڙي گروهه کي اڃا پنهنجو نه ڪري سگهيا آهيون. ’مفتي منجهه ويهار‘ ته ڪَلَ پَوَئي ته تو کان ڪهڙي ويِڪ ٿي وئي آهي. ڊيل ڪارنيجي جو وڏو حقيقت پسند هو، سو لکي ٿو ته، جڏهن تنهنجي ۽ ٻئي ڪنهن جي وچ ۾ ڪو به اختلاف ٿي پوي ته پاڻ کان پڇ ته مون ۾ ڪهڙي خرابي يا وڏِ آهي. ان ويڪ کي درست ڪريو ته مهاجر اسان کان وڌيڪ پڪا ۽ جوشيلا سنڌي ٿي ويندا. گهڻا ته ٿي چڪا آهن باقي به ٿي ويندا.
لکڻ ويٺس وصيت ۽ لکي ويس نصيحتون ۽ پارتون. اڳيان ماڻهو به ائين ڪندا هئا، جيئن مٿي چئي چڪو آهيان ته حضور اڪرم ﷺ فرمايو ته، بهترين ورثو جو توهان اولاد کي ڏئي سگهو ٿا اُهو آهي خُلق ۽ حسن سلوڪ ۽ ٻئي هنڌ فرمايو اٿائون ته، الله تعاليٰ سان محبت ڪيو ٿا ته پهرين انسانن سان محبت ڪيو. هاڻي توهين، ڌيئر ۽ پٽ پاڻ جج ٿيو ته مون اهو ورثو توهان کي ڪيتري قدر ڏنو آهي. جي فيل ويو آهيان ته معاف ڪجو، جي ڪامياب ويو آهيان ته دعائون ڪجو.
زندگيءَ جي ڪا حقيقت ناهي. بس موت ئي هڪ حقيقت آهي، جنهن کي قبول ڪرڻو ئي آهي ۽ کيڪارڻو آهي. مان ته عرصي کان پاڻ کي ان لاءِ تيار رکيو اچان. انشاءَالله کلي موڪلائينداسون. ٻي مزيدار ڳالهه ٻڌايانوَ، موت به نج حقيقت نه آهي. شاهه سائين فرمايو ته ”مرڻا اڳي جي مئا، سي مري ٿيا نه مات“، جو ترجمو آهي ”موتو قبل الموتو“ جا، قرآني حقيقت آهي. پر قرآن الحڪيم کي بار بار پڙهڻ سان مون جيڪي ڪجهه پرايو يا سمجهيو آهي تنهن سان عالم سڳورا شامل راءِ ٿين الائي نه، پر ڳالهه ته صاف پئي آهي. قرآن الحڪيم ۾ صاف صاف فرمايو ويو آهي ته، ”اوهين مئل هئا پوءِ توهان کي جياريوسين. پوءِ توهان کي وري مارينداسين ۽ وري جيارينداسين!“ اها ڳالهه ته چٽي پئي آهي. مئل هئا، پوءِ توهان کي جياريوسين. معنيٰ جيئڻ (ڄمڻ) کان اڳ به توهان هئا ۽ مرڻ کان پوءِ به هوندا. باقي جيئڻ مرڻ جو بکيڙو ڇا جو؟ اسين هميشه هئاسون ۽ هميشه هونداسون،. هن ڌرتيءَ تي رڳو عارضي ظهور ٿيو جو بس اک پٽڻ ۽ اک ٻوٽڻ جو ڊرامو هو. صوفي فقيرن اجايو ڪونه چيو ته ’اسين آدم ڪنون اڳي هئاسين‘، سو مان مرڻ کانپوءِ به هوندس ۽ الله گهريو ته توهان کي ڏسندو ۽ جاچيندو رهندس. مونکي توهان جي دعائن جي ۽ نمازن جي ضرورت هوندي، جا دل کولي ڏجو. حضرت علي عليه السلام فرمايو ته، ”ماڻهو ننڊ ۾ آهن، مرندا ته جاڳي پوندا!“ .... ”مان به نيٺ جاڳي پوندس جڏهن سنڌ آزاد ٿيندي!“ اهو منهنجي قبر جو ڪتبو آهي.
وصيت ڪبي آهي مال ملڪيت لاءِ، سا ته مون وٽ ڪانهي. منهنجو سرمايو توهان آهيو ۽ مون سڄي سيڙپ توهان ۾ ڪئي. ان ڪري گهري ٿو وٺان ته ڀائر ڀينر مٺ محبت سان رهجو ۽ ڏکئي وقت ۾ هڪ ٻئي جي ڪم اچجو. بدر توهان ۾ سڀني کان وڏو آهي ۽ هونئن به تمام وڏو ماڻهو ۽ خوبين جي کاڻ آهي. هڪ دوست ويٺي بدر جون خوبيون ڳڻايون، مون کيس اڌ ۾ روڪي چيو ته اهڙي ڪا خوبي ٻڌاءِ جا بدر ۾ نه آهي.
ماٺ ٿي مَ مَ ڪرڻ لڳو. سو اهو منهنجو چوڻ اٿوَ ته بدر توڙي شاهده، جا خدمت خلق ۾ سڀ کان اڳري آهي ۽ وڏي ڀيڻ آهي انهن کي مون جهڙي عزت ڏجو. ڪو به مسئلو کڙو ٿئي ته انهن جي راءِ وٺجو ۽ ڪوشش ڪري مڃجو. اولاد جي معاملي ۾ الله سائين مون تي تمام مهربان رهيو آهي. شل اها مهرباني ۽ احسان قائم ۽ دائم رهي، ڇا اظهر، ڇا اطهر، ڇا ساجد، ڇا رابيل ۽ ڇا ته شبني آهي. الله واري ۽ روحاني فيض واري. ان لڙهيءَ ۾ پويل رهندؤ ته ڏک نه ڏسندؤ.
مون تي موت جون ڪي تاريخي القا ٿيون آهن، پر اهو ڳجهه جو مسئلو آهي. الله بهتر ڄاڻي ٿو. ايترو چئي ٿو ڇڏيان ته وفات ڪهڙي تاريخ به ٿئي، منهنجي ورسي 26 ـ مارچ تي ملهائجو، پنهنجي ماءُ سان گڏ ۽ ٿي سگهي ته سندس ڀر ۾ دفن ڪجو. اجايو خرچ ڪرڻ جو ضرور نه آهي. ڪفن منهنجي پراڻي احرام جو ڏجوم. جيئرن کي نئين ڪپڙي جي وڌيڪ ضرورت آهي. ڪفن، دفن، قبر ۽ ماني ٽڪي تي خرچ منهنجي پينشن جي پئسن مان ڪجو. زندگيءَ تي اعتبار ڪونهي، انهيءَ ڪري مان خالي چيڪ تي صحي ڪري ڇڏيندو آهيان ساجد کي خبر اٿوَ ۽ هو پئسا ڪڍائي وٺندو ڪو گهڻا ڪونهن پندرنهه ويهه هزار هوندا.
ڀينرون اڪثر چونديون آهن ته اسان ڀائرن کان حصو ڪونه وٺنديونسين. اهو قطعي غلط آهي. حق ڇڏڻ آهي، هڪ خراب رسم کي جنم ڏيڻ ۽ هٿي ڏيڻ ۽ پڻ جاهلن کي هُشي ڏيڻ جو سماج ۽ معاشري کي بگاڙڻ جو موجب بڻجي ٿو ۽ هزارين گگدامن جا حق لوڙهجي وڃن ٿا. مڙدن ۾ به مڙس اهو جو پنهنجو حق نه رڳو گهري وٺي پر وڙهي به وٺي، نه ته اشرافن توڙي ڪمزورن ۽ هيڻن سان نسورو ناحق ٿيندو.
ٻيو اهو ته منهنجي لاش کي پاڻ قبر ۾ لاهجو. ٻئي کي هٿ لائڻ نه ڏجو. انهيءَ تجربي مان گذرڻ ضروري آهي. ڪا مهل نه ڪنهن جهڙي. الله پناهه ۾ رکي. هي جو قربانيءَ جي ٻڪر تي پاڻ سِير وجهڻي آهي انهيءَ جو مطلب ۽ فلسفو به اهو آهي. تجربي مان عملي طرح پاڻ کي گذارڻو آهي. آڳڙيو ٿيڻ آسان نه آهي.
اڄڪلهه اخبارن ۾ آخري ديدار طور لاش جو فوٽو ڏين ٿا جو مونکي پسند نه آهي. فوٽو ڏجي ته سٺو هشاش بشاش چهري وارو، باقي بيجان بي روح منهن ۾ ڇا رکيو آه