ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-11-04
داخلا نمبر 926
عنوان مِٺو ڪلوئي/ علي مراد دڙو
شاخ منڇر گورک گاج دنيا
پڙهيو ويو 1166
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
مِٺو ڪلوئي/ علي مراد دڙو
ڳوٺ علي مراد شاهاڻي لڳ ٻن ڪلوميٽرن جي فاصلي تي تاريخ کان آڳاٽو هڪ دڙو آهي.گاجي/ غازي شاهه کان 8 ميل اتر پاسي ڳوٺ علي مراد جي ڀر مان نئه انگئي گذري ٿي جيڪا ٽنڊي رحيم کان اچي ٿي. هي دڙو علي مراد شاهاڻيءَ کان ٻه ڪلوميٽر اتر اولهه ۾ آهي. دڙي جي اوچائي هن وقت 25 فٽ آهي ۽ وڏي ايراضيءَ ۾ پکڙيل آهي. نئه جي ڀر ۾ موجود هن ماڳ تي ٿيل کوٽاين ۽ لڌل شين بابت بخاري صاحب پنهنجي مضمون ۾ تفصيل لکيا آهن، ” 1887ع ۾ هتان ڪيپٽن وڪاري به لنگهيو. ڳوٺ کي ويجهو دڙو ڪجهه وڌيڪ اتانهون آهي. هن جون ماپون 1100X100X27 فٽ آهن. دڙي جي ڏکڻ پاسي هڪ ڦِٽل کوهه آهي، جيڪو پٿرن جو ٺهيل آهي. کوهه جو قطر 8 فٽ آهي. ٻيا ننڍڙا دڙا قبرستان هيٺ اچي ويا آهن. دڙي جي هڪ قطار اتر کان ڏکڻ پکڙيل آهي، جنهن تي ٺڪراٽو خاص ڪري ٽِڪيون (cakes) گهڻيون آهن. کوهه جي ڀر ۾ هڪ آزمائشي کوٽائي ڪئي وئي ته اتان پٿر جي ديوار جا آثار مليا، جيڪا غالباً ان دڙي جي ڪنهن حصي کي ڪوٽ وانگر ڏنل هئي. ان ديوار جا پٿري بلاڪ 1X1X2 فٽ ماپ جا اڌورا گهڙيل هئا. ديوار جو هڪ حصو 170 فٽ ۽ وري ڪجهه پرتي 65 فٽ حصو نڪتو. جاين جي اڏاوت ۾ گِل (mud-mortar) استعمال ٿيو. هتان سنڌو تهذيب جو ٺڪراٽو، پٿري ڇُريون، ٺِڪر جون ٽِڪيون، ٽامي جي آر، پٿر جا مڻڪا، ٺڪر جون ننڍڙيون مورتيون، رانديڪا، مهرون ۽ سوراخدار ٺڪريون مليون آهن. سوراخدار ٺڪريءَ جي استعمال بابت آرڪيالاجسٽ يڪراءِ ٿي نه سگهيا آهن. ڪي صاحب شڪ ڏيکارين ٿا ته اهو ٿانءُ پاڻياٺ ڇاڻڻ جي ڪم ايندو هوندو. ان جي اندر تاندورا وجهي پاڻياٺ ڇاڻيندا هوندا ... يا وري اها سِگري يا آڳيٺي هئي.“
ماستر حيدر رانجهاڻيءَ ٻڌايو ، ”برسات پوي ٿي ته هتان سون به لڀجي ٿو، هتان پُتلا به ملن ٿا ... هڪ شخص ان دڙي مان هڪ پٿر لڌو جنهن تي شينهن ڇاپيل هو، ٻه ماڻهو هڪ هِتان، ٻه ماڻهو هتان هئس ... هن ماڻهوءَ اهو پٿر ڪنهن ڪمپنيءَ واري کي پنجن هزارن ۾ وڪڻي ڇڏيو ، ان ڪمپنيءَ ساڳيو پٿر اڳتي 33 هزارن ۾ وڪيو!“ هُو شايد ڪنهن مـُهر جي ڳالهه ڪري رهيو هو جيڪا هتان ڪنهن شخص لڌي هئي.