مکڊ شريف

مندر ۾ انڪري دلچسپي هئي جو ان ۾ سون، چاندي ۽ هيرن، جواهرن جو وڏو ذخيرو هو.
ٻاهرين يا پهرين ڪمري جي گنبذ نما ڇت ڏسي ڇرڪ نڪري ويو. ذهن ۾ ٿر جي گوڙي مندر چمڪو ڏنو. مکڊ جي هن مندر ۾ اندرين پاسي خوبصورت تصويرون ٺهيل هيون، جن جا رنگ هاڻي ڦٽي ويا هئا. مندر ۾ هندو ڏند ڪٿائن کي تصويري آکاڻين ۾ پيش ڪيو ويو هو‏. گوڙي مندر ۾ ڏيکاريل تصويرن جي آکاڻي مکڊ مندر ۾ چٽيل تصويرن کان مختلف آهي. مکڊ مندر جي گنبذ جي اندرين پاسي چٽيل تصويرن ۾ عورتون ۽ مرد (هڪ عورت هڪ مرد وري هڪ عورت هڪ مرد) هٿ هٿن ۾ جهلي دائرو ٺاهي بيٺا آهن. ڪردارن جا رنگ اڇا به آهن ته ڪارا به. انور افسوس ۾ هٿ مهٽيا. محمد علي ۽ ڪريم ميمڻ سان گڏ ڪليم، اشتياق ۽ مون فوٽو ڇڪيا ۽ ٻاهر نڪري بيٺاسين، پري کان هڪ همراهه سهڪندو اچي پڳو.
“بنا موڪل جي هيءُ در ڪنهن کوليو آهي؟” همراهه جون اکيون ڳاڙهيون ۽ وات ۾ گڦ ڀريل هئس.
”اڇا ... ته اهو تون آهين جنهن هن مندر تي قبضو ڪيو آهي!“ هيءُ انور پيرزادو هو، ”توکي خبر آهي ته هيءُ قديم آثار، حڪومت جي ملڪيت آهن. ۽ تون وري ان ۾ گاهه ۽ مال وجهي ان کي تباهه ويٺو ٿو ڪرين؟“ انور جون اکيون ڏسي مکڊي همراهه ٿڌو ٿي ويو، ڄڻ برف!
”سائين! هيءَ ڪافرن جي جاءِ ... ويران هئي ... ڪوبه ڪونهي ... مال لاءِ گاهه رکيو هئم ... سائين! چوري ٿي وڃي ها ته ڪيڏو نقصان ٿئي ها.“ همراهه صفائي ڏيڻ ۾ پئجي ويو. پر انور جي ڪاوڙ نه گهٽي. چئي
“توکي وري گاهه جي ڳڻتي لڳي آهي، عمارت جو خيال ناهي ...” انور کي اسان ٿڌو ڪيو باقي هُو همراهه ته اڳ ئي وسامي ويو هو.
مندر کان پوءِ اسان شهر جو رخ ڪيو. هيءُ مڪمل طرح سان ڳوٺاڻو جابلو شهر هو، جنهن جي عمارتن جي بيهڪ شڪارپور جهڙي هئي. ڪاٺ جي اڪر ۾ گل ۽ جاميٽري ڊزائين عام هئي. مکيه بازار جنهن ۾ ويهه پنجويهه دڪان هئا، ٽڪريءَ جي ڪرنگهي تي هئي. جنهن مان مختلف گهٽيون ڦٽي، درياهه ڏانهن ٿي لٿيون. اسان شهر جي مکيه گهٽيءَ ۾ لڙي پياسين جيڪا موهن جي دڙي جي ڪنهن ويڪري گهٽيءَ وانگر درياهه ڏانهن لهندي پئي وئي.
بازار ۾ سيڌي سامان، ڀاڄين، لوهار ۽ ڳوٺاڻي هنر جو هلڪو سامان هو. بک کان بي حال ٿيل همراهن گهورڙين جي ڪمائي ڪرائي، لايون، وڙا ۽ گٻت پيٽ جي دوزخ ڀري ته نه سگهيا پر ايترو آٿت ٿيو ته پيٽ ۾ ڪجهه پيو آهي. وڏي گهٽي مان لنگهندي هڪ گئلريءَ تي نظر پئي جيڪا گهٽيءَ جي ٻنهي پاسن تي ٺهيل جاين کي پل وانگر ڳنڍي رهي هئي، ٿي سگهي ٿو ته اهو به ڪمرو هجي! هتان لنگهندي اسان کي نه ڄاڻي ڇو لاڙڪاڻو ياد اچي ويو. ان پل جي هيٺان گهٽيءَ جي آخري ڇيڙي تي درياهه وهندو ٿي نظر آيو.
بازار ۽ مندر جي وچ ۾ اسان هڪ درگاهه به ڏٺي. پٿرن جي چؤديواري، جن تي آرائشي ڪنگرا هئا. وچ ۾ وڏو ۽ سهڻو گنبذ، ننڍا وڏا 19-20 منارا، گنبذ تي اوچي سونهري چوٽي. گنبذ تي فيروزي ڪاشي، ديوارن ۽ منارن تي ڪاشيءَ جا روايتي سهڻا گل چٽ. درگاهه جو خوفناڪ گادي نشين ڏسي اسان درگاهه ۾ نه گهڙياسون جو سمجهيوسين پئي ته هو ضرور ڦشري ڪندو. البت درگاهه جي سامهون مسجد ۽ درگاهه ۾ ليئو پاتوسون جتي کٿابي ڦري رهيا هئا. مسجد جي هڪ ننڍڙي ڀت تي هڪ عجيب گول دائرو ٺهيل هو. جنهن جي وچ تي کتل ڪِليءَ سبب سج جو پاڇو هوريان هوريان زاويو بدلائيندو ٿي ويو. اسان کٿابين کان ان بابت پڇيو پر گادي نشين جون ڳاڙهيون اکيون ڏسي سڀ ڪڻو ڪڻو ٿي ويا. گادي نشين پِير کان وڌيڪ چنگيز خان جو پيءُ ٿي لڳو.
“اهو گول دائرو جنهن ۾ ڪِلي کتل هئي، وقت جي ماپ جو پراڻو طريقو هوندو!” ڪنهن دوست راءِ ڏني. ڳالهه دل سان لڳي.
ٻيڙيون هڪ ڀيرو وري پنڌ پيون، ڪالاباغ اڃا پري هو.