مڪليءَ تي ڇٽيون ۽ مدرسا

�ي عبدالله پٽ تاجي جو مقبرو شيخ حماد جماليءَ جي خانقاه جي ڀرسان هو. اها ڇٽي قديم مسجد جي اتر اولهه ۾ آهي. هڪ روايت آهي ته هن صاحب جي جنازي نماز ڄام نظام الدين پڙهائي هئي. ان نسبت سان هيءَ عمارت به چوڏهين صديءَ جي آهي. ڇٽيءَ جو هر پاسو 8 فٽ آهي. قبر جو گنبذ تانگهي وٽيءَ جهڙو آهي ۽ ان مٿان گُگهڙيءَ جهڙي نيل رکيل آهي. هن قبر ڌڻيءَ جي سڃاڻپ سندس وفات کان ڪافي پوءِ ٿي آهي. ان ڇٽيءَ جي سردرن تي به ڪنگريون نظر اچن ٿيون ۽ برساتي پاڻيءَ جي نيڪال لاءِ نيسارو به رکيل آهي.

7. بي نام ڇٽي: شيخ عيسيٰ لنگوٽيءَ جي مقبري کان ڏکڻ ۾ هڪ اَٺ ٿنڀي ڇٽي آهي پر هن وقت ان هيٺ ڪا به قبر نه آهي. هر ڇٽيءَ وانگر هن ڇٽيءَ جا ٿنڀا به يڪ پٿري آهن ۽ انهن کي تمام محنت سان تراشيو ويو آهي. ٿنڀن تي چؤمکا سَرسُتون آهن جن تي ابتي اونهي پيالي جهڙو گنبذ رکيل آهي. هن جون ڪُنگريون نظر نٿيون اچن، شايد اهي ڊهي ويون آهن. هيءَ اڏاوت پندرهين صدي عيسويءَ جي شروعات جي لڳي ٿي.



8. لکت وري ڇٽي: ملڪ راڄپال جي مقبري جي اوڀر پاسي هڪ اٺ ٿنڀي ڇٽي آهي، جنهن تي هڪ هنڌ فارسي ءَ ۾ ٻه سٽون لکيل آهن. هڪ سٽ ’بسم الله‘ سان شروع ٿئي ٿي. سمن جي دور ۾ فارسي تحرير غور طلب سمجهي وڃي ٿي.

9. ڄام تغلق جي دور جي اَٺ ٿنڀي: هن ڇٽيءَ هيٺ فقط هڪ قبر آهي. امڪاني طور تي اها ڇٽي ڄام تغلق پٽ ڄام سڪندر جي دور جي ٿي سگهي ٿي. ڏسڻ وائسڻ ۾ هيءَ ڇٽي ڄام تماچيءَ واري ڇٽيءَ جهڙي آهي، فقط چٽساليءَ ۾ ٿورڙي گهٽ آهي ۽ سردرن تي ڪنگريون نظر نه ٿيون اچن. هي اڏاوت پندرهين صدي عيسويءَ جي آهي. هن ڇٽيءَ جي سردرن وٽ به فارسي تحرير آهي جن کا پڙهڻ کان پوءِ شڪ اڀري ٿو ته هي مقبرو ملڪ راهوءَ جو آهي يا وري اهو ملڪ راهو جوڙايو هو. ملڪ راهو ڄام تغلق جو همعصر هو.

انهن سڀني ڇٽين جا ٿنڀ پٿرن مان گهڙيل آهن، هر ٿنڀ هڪ ڪُنڊ ٺاهي ٿو. هر ڇٽيءَ جا ٿنڀ لڳ ڀڳ هڪجهڙا آهن. اهڙا ئي ٿنڀا اسان کي ڊيلٽا ۾ ’ٿنڀن واري مسجد‘ جا به نظر اچن ٿا. هينري ڪزنس ٿنڀن واري مسجد ۾ استعمال ٿيل گهڙيل پٿرن کي ٻارهين صديءَ جو سمجهي ٿو.