مھاڳ

و، ان ڪري سندن تحريرون مقداري حساب ۾ گهٽجي ويون.
پر ائين ڪو نه آهي، ته بابا سائين لکڻ جي معاملي ۾ يا خيالن جي ڏي وٺ جي حوالي سان لاتعلق ٿي ويا هجن! سندن حلقو هميشھ اهو ئي رهيو جيڪو شروع کان هو ۽ اڄ به آهي. هن اخباري ۽ رسالن جي دنيا کي به ڪنٽريبيوٽ ڪيو ۽ ڪي اهم تاريخي واقعا قلمبند ڪيا، ڪي دانشوراڻيون صلاحون قوم جي آڏو پيش ڪيون. سنڌ ۾ رياستي جبر جو هڪ ڊائري نما جائزو پيش ڪيو. بدقسمتيءَ سان سنڌ جي ڪن وڏين اخبارن ۾ ويٺل نوجوان سب ايڊيٽرن جمال ابڙي جا مضمون ۽ ڪالم به ايڊٽ ڪري شايع ڪيا. ان صورتحال بابا سائينءَ کي دل برداشته ڪيو ۽ اخبارن لاءِ لکڻ جو ارادو ترڪ ڪري ڇڏيائين.
اخباري مضمونن ۽ ڪالمن ۾ هنن سنڌ جي ورهايل ووٽ بينڪ، ڪارو ڪاري ڪلچر جي قانوني ۽ شرعي روشنيءَ ۾ نفي، شاهه لطيف، سچل، دهشت گردي، شاگرد جي حيثيت ۾ قائداعظم سان ڊگهي ملاقات ۽ پاڪستان ٺهراءُ سميت ٻين موضوعن تي لکيو. منهنجي خيال ۾ انهن لکتن جي حيثيت محض روايتي نه آهي بلڪه اهي باقاعدي سندون ۽ ريفرنس تحريرون آهن ڇاڪاڻ ته انهن ۾ نه فقط 80 سالن جو تجربو آهي، پر اهو تجربو عدليھ، قانونيھ شريعت، تصوف، سائنس، عملي سياست، ادب، سماجي خدمتن، عوام ۽ بيوروڪريسي جي عملي مشاهدي تي ٻڌل آهي.
بابا سائين جون انهن مان ڪجهه تحريرون مون وٽ محفوظ آهن، جيڪڏهن ڪو ادارو اڳتي اچي اهي ڪتابي صورت ۾ شايع ڪرڻ چاهي ته آئون ان سان تعاون لاءِ پاڻ کي پابند سمجهان ٿو، پر جيڪڏهن ان سلسلي ۾ ڪو به سهڪاري نه ٿيو تڏهن به جمال ابڙي جو ڪٽنب پنهنجي مربيءَ جو قلمي پورهيو ضايع ٿيڻ نه ڏيندو ۽ شايع ڪرڻ جي پوري ڪوشش ڪندو.
ان موقعي تي مان سڀني مهربانن کي پنهنجي سڄي ڪٽنب جي پاران هٿ ادب جا ٻڌي گذارش ٿو ڪريان ته جيڪڏهن توهان مان ڪنهن وٽ جمال ابڙي جا ڪي خط، يا ڪي مضمون موجود آهن ته مهرباني ڪري انهن جون فوٽو ڪاپيون مون کي ڏيو، جيڪڏهن بابا سائينءَ جي حوالي سان توهان ڪي يادگيريون يا يادگار واقعا تحرير ڪري سگهو ٿا ته مهرباني ڪري تحرير ڪري اُماڻيو ته جيئن انهن کي ڪتابي صورت ۾ آڻي سگهجي. جيڪڏهن توهان کي جمال ابڙي جا تحرير ڪيل ڪتابن جا ڪي مهاڳ سُجهندا هجن ته مهرباني ڪري انهن جي نشاندهي ڪريو يا انهن جي فوٽو ڪاپي عنايت ڪريو. جيڪڏهن توهان وٽ جمال ابڙي صاحب جون ڪي پراڻيون تصويرون سندن دوستن سان آهن ته اهي ڪمپيوٽر تي اسڪين ڪري موڪليو يا اصل تصويرون ان اعتماد سان موڪليو ته اهي توهان کي جيئن جو تيئن هڪ هفتي اندر واپس ملنديون.
جمال ابڙو ڇا هو؟ ۽ ڪير هو؟ سڀني جي پنهنجي راءِ آهي، ڪنهن چيو مارڪسوادي، ڪن هن کي چيو مذهب پرست! پر هُو پاڻ چوندو رهيو، ”مان جوئي آهيان، سوئي آهيان.“ آئون پنهنجي پاران ڪجهه نه ڪو نه ٿو چوان، ڀڳت ڪبير جا ٻه ٽي بيت ورجايان ٿو، مون کي خبر نه آهي ته توهان گياني مون گونگي جي ڳالهه سمجهي سگهندا يا نه!
نراڪار ڪي آرسي، ساڌُو هِي ڪِي ديهه،
لِکا جو چاهي الک ڪو، ان هِي ۾ لِک ليهه

هنسا بَگلا ايڪ سا مانسرورَ مانهه،
ٻگها ڍونُڍي ماڇري، هنسا موتي کانهه
ساُڌو مري مت روءِ، جو گهر اپني جاءِ،
روئيي تو اُس ڪا، جو هاٽ هاٽ بِڪاءِ!
يقيناً جمال ابڙو انهن ماڻهن ۾ شامل آهي جيڪي ڪڏهن به ڪنهن هَٽ تي ڪو نه وڪاڻا، ۽ فقط ان جي آڏو جُهڪيا، جنهن سان عشق ڪيائون.

-بدر ابڙو
4 جولاءِ، 2004ع
(جمال ابڙي جي وفات کان پوءِ جو لکيل)