نانگ کي ريجهائڻ جي ڳالهه

4 نومبر 1995ع
نانگ کي ريجهائڻ جي ڳالهه

ان کي چئبو آهي ”سياسي داٻو“. وزيراعظم جي ڪاوڙ کانپوءِ واپڊا جو چيئرمين وڃي گهر ويٺو ته غلام مصطفيٰ کر جي استعيفا پيپلز پارٽي حڪومت لاءِ ايڏو وڏو واقعو هو جو خود وزيراعظم کي پنهنجي صفائي پيش ڪرڻي پئي ۽ هن رٺل وزير کي پرچايو! واپڊا جي چيئرمين کي سندس ڪرسيءَ تان ڇو هٽايو ويو ۽ غلام مصطفيٰ کر کي مٺيان ڇو لڳي هئي؟ وزيراعظم کي صفائي ڏيندي چوڻو پيو ته واپڊا جي چيئرمين کي بجليءَ جي بلن ۾ حڪمن کان وڌيڪ حد تائين واڌ ڪرائڻ سبب هٽايو ويو هو.
واقعي! پاڪستان ۾ وڏي جمهوريت آهي، جيڪڏهن ايئن نه هجي ها ته پوءِ هڪ ٽيڪنو ڪريٽ جي نوڪريءَ جي سوال تي هڪ وفاقي وزير جيڪو وفاق جي ٽن يونٽن ۾ انتهائي تڪراري ۽ ملڪ دشمنيءَ جي حد تائين ضدي مشهور آهي، کي پرچائڻ لاءِ وزيراعظم کي صفائي پيش ڪرڻي نه پوي ها! آخر ڪير آهي هي مصطفيٰ کر جنهن تي سندس هڪ اڳوڻي زال ”منهنجو جاگيردار“ نالي ڪتاب لکيو، جيڪو ملڪان ملڪ وڪامجي ۽ پڙهجي به رهيو آهي؟
غلام مصطفيٰ کر اهو ماڻهو آهي جنهن پاڪستان جي آبپاشي نظام ۽ ان جي بجيٽ کي اهڙي طرح استعمال ڪرڻ شروع ڪيو آهي، جو وفاق جي سڀني يونٽن جي دل وفاق تان کڻائي ڇڏي اٿس پر اڃا نٿو مڙي ۽ چوي ٿو ته ڪالاباغ بند ٺاهي پٽيندس. تهمينه جو ”فيوڊل لارڊ“ پنجاب جي ان حصي سان تعلق رکي ٿو جنهن کي پنجاب پرست ڏکڻ پنجاب ۽ ڏکڻ پنجاب جا ماڻهو سرائيڪي خطو چوندا آهن. جن سنڌي ماڻهن ڏکڻ پنجاب نه ڏٺو آهي انهن جي تصور ۾ سرائيڪي بيلٽ هڪ اهڙو جاگرافيائي خطو آهي جتي هر وقت واري اڏامي ٿي ۽ جتي روهي، چولستان ۽ ٿل ريگستان آهي. پر جن ماڻهن سرائيڪي علائقو ڏٺو آهن تن کي چڱيءَ طرح سڌ آهي ته سرائيڪي بيلٽ ڇهن درياهن جي پاڻيءَ سان سيراب ٿي رهيو آهي. ريگستان ۽ ڪاڇا ته ڏسجي پاڪستان ۾ ويران آهن، اها خصوصيت فقط ڏکڻ پنجاب سان نه آهي، سچ پچ ته سرائيڪي علائقي جو سائو پٽو سنڌ جي سائي پٽي کان وڌيڪ خوشحال آهي. ڪالاباغ عام سرائيڪي ماڻهوءَ کان وڌيڪ غلام مصطفيٰ کر سندس سياسي ساٿارين لعاري، مزارين ۽ کرن جي هٻڇ جو مسئلو آهي، جيڪي ڪالاباغ بند کان اڳ لکين رپيا ڪمائين ٿا پر پوءِ ڪروڙها رپيا ميڙيندا، ٿل ريگستان ۽ ديري غازي خان جي ڀرپاسي ۾ زمين جي قبضن جا اسڪينڊل ايئن ته مشهور ڪو نه پيا ٿين! تازو ئي زمين جي مالڪيءَ بابت کيتراڻن ۽ لغارين جي هڪ نئين تڪرار جا پڙاڏا گونجي رهيا آهن.
سرائيڪي خطي جا فيوڊل لارڊ سرائيڪي عوام جي ووٽن جي ڏڍ تي ۽ کين معاشي سکن جا خواب ڏيکاري ڪالاباغ بند جي اڏاوت لاءِ ننهن چوٽي جو زور لائي رهيا آهن. ڪابالاغ بند روهي ۽ چولستان کي نه، ٿل ريگستان ۽ سليمان جيل جي ڏاکڻي حصي واري دامان جي علائقي کي رائيٽ بينڪ ۽ نئين ٿل ڪئنال سان آباد ڪندو. ڪير نٿو ڄاڻي ته 1972 کان جاري ڪيل چشمه جهلم لنڪ ڪئنال، ڪالاباغ کان فقط 50 ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ واقع سنڌو نديءَ تي واقع چشمه بئراج مان نڪري ٿو ۽ ان بئراج مان نڪتل چشمه جهلم لنڪ ڪئنال تي ڏکڻ پنجاب جو ميانوالي، ڀڪر، ديري غازي خان، مظفر ڳڙهه، بهالپور، بهاول نگر، رحيم يار خان، ملتان، وهاڙي ۽ چولستان جي علائقن جون مجموعي طور 27 لک ايڪڙ زمينون سيراب ٿين ٿيون.
تمام ٿورن ماڻهن کي احساس آهي ته سنڌو درياهه تي ٽن هنڌن تي واقع وڏا بئراج جناح، چشمه ۽ تونسه سرائيڪي علائقن جي فيوڊل لارڊس جون زمينون آباد ڪري رهيا آهن، جڏهن ته ڪالاباغ ان تي تسلسل جو چوٿون بئراج هوندو. ان ڳالهه تي به تمام ٿورن ماڻهن غور ڪيو آهي ته غلام مصطفيٰ کر ڪالاباغ وٽ نئين بند تي زور ڇو ڏيئي رهيو آهي پر اهو به ڪالاباغ ئي آهي، جتي جناح بئراج واقع آهي جنهن مان اڳ ئي هڪ ٿل ڪئنال سندس زمينون آباد ڪري رهيو آهي. ڪالاباغ بند به اهي ئي زمينون آباد ڪندو.
اهو ئي فيوڊل لارڊ جنهن کي سنڌ جي وڏيرن تي ازل کان خارون آهن ايترو طاقتور آهي جو محترمه کيس پرچائڻ تي مجبور ٿئي ٿو. هيءَ ته نانگ کي ريجهائڻ جي ڳالهه آهي. هيءُ اهو ئي نانگ آهي جنهن تي مرحوم وزيراعظم ڀٽي کي ڪڏهن به اعتبار ڪو نه آيو هو. هي اهو ئي مسٽر کر آهي جنهن کي 5 جولاءِ 1977ع تي جڏهن پيپلز پارٽيءَ حڪومت جو تختو اونڌو ڪرڻ مهل فوجي حڪومت ”حفاظتي تحويل“ ۾ ورتو هو ته هن گرفتار ڪندڙ فوجي آفيسر سڀ کان پهريون اهو سوال ڪيو هو ته ممتاز ڀٽي ۽ حفيظ پيرزادي جو ڇا ٿيو؟ جڏهن کيس ٻڌايو ويو ته ٻنهي کي اڳ ئي گرفتار ڪيو ويو آهي، تڏهن مسٽر غلام مصطفيٰ کر وڏو ساهه کڻي چيو هو ته ”خدا جو شڪر آهي ته شيطان پنهنجي انجم کي پهتا، هاڻي ڀلي مون کي ماري ڇڏيو!“
سوال اهو آهي ته هن کي ممتاز ڀٽي ۽ حفيظ پيرزادي تي خار ڇو هئي؟ جواب فقط هڪ آهي ته هو ٻئي صاحب مرحوم ڀٽي جا سچا ساٿي هئا، ڀٽي صاحب جو مٿن پورو ويساهه هو ۽ اهي سنڌ جي حقن جي سوال تي غلام مصطفيٰ کر کي ٺيڪ ٺيڪ ڪائونٽر ڪري رهيا هئا. پنجاب جي ”فيوڊل لارڊ“ مصطفيٰ کر جو ڪردار ڀٽي صاحب جي حياتيءَ ۾، ڀٽي صاحب جي قيد وارن ڏينهن ۾، کر جي پنهنجي جلاوطنيءَ وارن ڏينهن، جڏهن غلام مصطفيٰ جتوئي کي جنرل ضياءُ الحق وزارت اعظميٰ جي آڇ ڪئي تڏهن ۽ پوءِ به اڄ تائين مشڪوڪ رهيو آهي. هو ڪنهن به مهل پنجاب جي ”جاڳ پنجابي جاڳ!“ نعري جي خالق نواز شريف جي ڌر ۾ شامل ٿي سگهي ٿو. کيس ڪافي موقعن تي ميان نواز شريف سان اهڙن ٻکن ۾ ڏٺو ويو آهي، جيئن سالن کان وڇڙيل هڪٻئي سان اوچتو ئي اوچتو ريلوي پليٽ فارم تي ملندا آهن.
واپڊا جي چيئرمين کي هٽائڻ تي کر صاحب کي چڙ ڇو آئي آهي؟واپڊا جي بلن جي شڪايت غلط اهي؟ فيوڊل لارڊس کي ڪوڙن بلن ۽ اضافي سرچارجز جي ٻوجهه جي ڪهڙي خبر؟ سندن بل ته سرڪار ڀري ٿي. عوام کي واپڊا کان شڪايتون آهن. نه رڳو شڪايتون آهن پر ان حد تائين آهن جو حڪومت جي خلاف هلچل هلڻ جو جواز پيدا ٿي پيو آهي. ايئن ان ڪري ٿيو جو واپڊا وارا وزيراعظم جي هدايتن جون حدون اورانگهي ويا. واپڊا چيئرمين جي ذميواري ڇا هئي ۽ هن ڇا ڪيو؟ ڇا اها ئي سڄڻ پائي هئي؟ هيءَ ته پ پ حڪومت سان سڌي سنئين ويساهه گهاتي هئي، پر تعجب آهي ته جڏهن واپڊا جي چيئرمين خلاف قدم کنيو ويو ته غلام مصطفيٰ سکر ان کي ذاتي انا جو مسئلو ٺاهي اٿي بيهي رهيو ۽ استعيفا ڏيئي ڇڏيائين. محترمه کانسواءِ ڪو ٻيو هجي ته وڏي خوشيءَ سان استعيفا قبول ڪري ها پر لڳي ٿو ته وٽس ”رنگ جا پتا“ آهن ئي ڪو نه ۽ هوءَ نٿي چاهي ته کر لوٽو بڻجي ٻئي پاسي هليو وڃي.
واپڊا جي چيئرمين سان غلام مصطفيٰ جي ان حد تائين سنگت شڪ ۾ وجهڻ لاءِ ڪافي آهي ته ڇا هو ٻئي ڪنهن خفيه رٿا تي ته ڪم نه ڪري رهيا آهن؟ ڇا هنن ٻنهي �