نواب شبير احمد چانڊيو

نواب شبير احمد چانڊيو
محمد خان جڏھن پٿرن تي ڪنهن نقاشيءَ تائين رھنمائيءَ جي صلاح ھنئي ته منهنجي بيچيني وڌي وئي- اھي نقش نئه مزاراڻيءَ جي ڪنهن ڍوري ۾ ھئا- يعني- ھي اڳواٽ اطلاعن کان مختلف ۽ نئون اطلاع ھو- جڏھن ٽِڻ پاڻ ئي ٺھي اچي- تڏھن دير نه ڪبي آھي- اسان سڀ جيپ ۾ سوار ٿياسون- جيپ اڃا لڪيءَ ۾ مس پھتي ته سامھون دُبئيءَ جي نمبر پليٽ سان ھڪ جيپ ايندي ڏٺي سون- نواب شبير خان آڏو ويٺو ھو- ھن به گاڏي جھلي ۽ اسان به لٿاسون- نواب صاحب ڪليم لاشاريءَ کي ڏسي مُرڪيو- ---- ته توھان آھيو!-
-ھائو! بس --- توھان کي ته خبر آھي ! --- (اسان جي رولاڪ طبيعت جي)- ڪليم پنهنجي خاص انداز ۾ چيو- - پر --- توھان ! ھن پاسي؟- ڪليم جواب ۾ سوال ڪيو- نواب صاحب اڃا ھاڻي وِھيل چيئر تي ھلڻ جھڙو ٿيو ھو- ۽ جيپ تي سوار ٿيڻ يا ھلڻ مھل ھڪ خاص ننڍڙي لفٽ مشين جي مدد سان ئي سوار پئي ٿيو- ڪجھه سال اڳ- شڪار جي ڪَڍ جبل ۾ ھلندي- ڪنهن ھنڌ جيپ ڪلٽي ٿيڻ کانپوءِ سندس ھيٺيون ڌڙ صحتمند نه رھيو آھي- تمام نازڪ آپريشن- ۽ ڊگھي علاج کان پوءِ ئي اھو ممڪن ٿيو ھو جو ھُو وھيل چيئر ۽ گاڏيءَ ۾ ھڪ خاص بندوبست سان مسافري ڪري ٿو- ۽ ھاڻي- جبل ۾ جيپ جو سفر ھن کي جسماني تڪليف ڏيئي سگھيو ٿي-
- مان توھان جي ڪَڍ پئي آيس- مون کي ٻُڌايائون ته ھڪ پَراڊو گاڏي اُتر کان آئي- شاھه (گودڙيي) تي نه بيٺي- مُوجھڙ به نه بيٺي- اڳتي ھلي وئي- سرڪاري نمبر پليٽ ۽ آڏو پوليس گارڊ --- خبر ته رکڻي ھئي ته ڪير صاحب آھن ۽ ڪھڙي خيال سان آيا آھن!-
آئون سندن تيز اطلاعاتي سرشتي تي دنگ رھجي ويس- جبل ۾ ڪا خبر جيپ جي سفر کان وڌيڪ تکي ڪيئن ٿي ھلي!؟ جبل ۾ انتظام ھلائڻ ايترو سولو ھجي ته باقي ڇا؟ مون کي جبل ۾ فقط نواب جي راڄ جو احساس ٿيو- انڪري امن امان به ھو-
جبل ۾ خدا جي ٻي مخلوق به آھي- انهن جون پنهنجيون برادريون- فيصلا- معاشي- سياسي وابستگيون ۽ مفاد آھن- ڪي سنهيون ٿلھيون ناراضگيون به ھونديون پر بنيادي ڳالھه اھا آھي ته ھتي سنڌ جي ميداني علائقي واري انارڪي ۽ انتشار نه آھي- بئراج ايراضيءَ ۾ ته ڪنهنجي به حڪمراني نه آھي- ڪو به لُچ لوفر ٻه چار قانون شِڪن گڏ ڪري- ٽولي ٺاھي- پنهنجي حڪومت جو اعلان ڪري ٿو ڇڏي- ميداني سنڌ ۾ اھڙيون ھزارين حڪومتون! پر کيرٿر جي ھن حصي ۾ ايئن ڪونه ھو- حڪومت نوابن جي ھئي- باقي خلق کي ڪنهن نه ڪنهن ريت جُھڪڻو ٿي پيو- خود سرڪاري جَـھان شاھه گودڙيي کان اوڀر طرف ھو- پاڪستان جي تاريخ ۾ شايد ڪو ھڪ اڌ ڀيرو ئي ايئن ٿيو ھجي جو محافظ ادارا ڌاڙيلن جو پيڇو ڪندا- ھيليڪاپٽرن جي ذريعي انهن جبلن ۾ ويا ھجن!
سنڌ ۾ پراڻو نوابي نظام اڃا به ڪٿي ڪٿي قائم آھي- پراڻيون نوابيون ته باقي نه رھيون آھن- البت ماضيءَ جا حاڪم ڪُٽنب- پير پڳدار - جھنڊي بردار- نواب ۽ مَلڪ پنهنجا طور طريقا رکندا پيا اچن- ڪنهن کي مجال نه آھي ته اتي سندن مرضيءَ کان سواءِ ڪو لِيڪو اورانگھيو وڃي-
-اوطاق تي ھلون- ٻيون ڳالھيون چانهه تي ڪبيون!- نواب شبير خان چيو- -محمد خان توھان به اچو!-
محمد خان وڏي ڀاءُ کي پيرن تي ھٿ رکي مليو ھو ۽ ھاڻي مليل حڪم تي -حاضر سائين!- چيائين-
پر- اسان کي ته چِٽ ڏسڻا ھئا- - ھيڏانهن ڪي petroglyphs ٻُڌجن ٿا- اھي ڏسي پوءِ ٿا حاضري ڀريون!- ڪليم نواب صاحب کي مخاطب ٿيو-
-ٺيڪ آھي- توھان ايڏانهن ٿي اچو- مان به فارم جو چڪر ھڻي ٿو اچان!-
گاڏيون لَڪي اُڪري اُتر ڏانهن ھليون- نواب شبير خان سندس فارم ڏانهن ۽ اسان نوبزادي محمد خان جي رھنمائيءَ ۾ نئه مزاراڻيءَ طرف-

تـيـرٿ ڍوري ۾ نـقـاشـي
-اسان تيرٿ ڍوري ۾ ’شاھه کوھه- تائين ھلنداسون- ان ڍوري ۾ ڪي نشان اُڪريل آھن- ان کان ٿورو اڳتي تيرٿ ڪُنڀ آھي- اُتي به چِٽ آھن پر اھي ڪجھه مٿي ۽ ڏکيائيءَ واري ھنڌ تي آھن- جيڪڏھن توھان انگريزي فلم Mckenna’s Gold ڏٺي آھي ته توھان سمجھي سگھندا- ان ۾ ھڪ وڏو ڪُنڀ ڏيکاريو اٿائون- ھتي ان جھڙو منظر آھي-- محمد خان تيرٿ ڍوري ۾ موجود اھم جاين جو تعارف ڪرايو-
’مئڪناز گولڊ- اميريڪا جي Arizona واري جابلو صحرا ۾ 1870ع جي پس منظر ۾ ڏاڍي خوبصورتيءَ سان فلمايل فلم آھي- جنهن ۾ ھالي وُڊ جي اداڪارن گريگيوري پيڪ ۽ عمر شريف يادگار ڪردار ادا ڪيا آھن- ان فلم جي خاص ڳالھه صحرائي سختيون ۽ جابلو ويرانن جي حشمت ۽ سونهن آھي- مون جڏھن جڏھن به کيرٿر جا مختلف پاسا ڏٺا آھن- مون کي ايريزونا جا (فلمن ۾ ڏٺل) جابلو منظر ياد آيا آھن-
مزاراڻي نئه ۾ داخل ٿي جيپ وري اولھه رُخ ۾ اڳتي وڌي- جلد ئي محمد خان ساڄي پاسي ھڪ ڍوري ڏانهن مڙڻ جو اشارو ڏنو ۽ ڏاڍي احتياط سان مختلف موڙ موڙي- ھڪ ھنڌ بيھڻ لاءِ چيائين- -ھيءَ جيپ وڏي آھي- اڳتي تڪليف ۾ اچي ويندي- پاڻ ھِن ھنڌان ھيءَ ننڍڙي بُٺي ٽَپي وري ساڳي ڍوري ۾ ھلنداسون- ٿورڙو پنڌ آھي ----
پنڌ واقعي گھڻو ڪونه ھو- تنهن ھوندي به ھڪ پاسو اڌ مـُني ڪلاڪ جي پنڌ جو ھو- سڌي پَٽ تي ايتري وقت ۾ ماڻھو چار پنج ڪلوميٽر نڪري ويندو- پر ھِي مُشڪل سان ٻه ڪلو ميٽر ھوندا!
’تيرٿ ڍوري- ۾ جبل جون ديوارون اُڀيون ۽ لسيون ٿيون ته محمد خان بيھي رھيو ۽ ديوارن ڏانهن نهارڻ لڳو- ھي اسان لاءِ اشارو ھو ته اسان به اتي ئي پنهنجي مطلب جون شيون ڳوليون- جلد ئي انهن چِٽن تي اسان جي نظر پئجي وئي- ھي ڪو عظيم الشان سلسلو ڪونه ھو پر يقيناً- اھي ماضيءَ جا نشان ھئا- جيڪي گذريل وقتن ۾ ماڻھن پنهنجن دلچسپ موضوعن طور اُڪيريا ھئا-
مون تڙ تڪڙ ۾ ڪوآرڊينيٽ ورتا ۽ چِٽن جون تصويرون ڪڍڻ شروع ڪيون- ڪليم لاشاري ڍوري جي ٻنهي ڪنڌين تي چِٽ ڳوليندو اڳتي تائين نڪري ويو- ھُو به تصويرون ڪڍندو ٿي ويو-
ھتي اڪثر منظر تلوار بازيءَ جا ھئا- ٿلھيون لِيڪون ھيٺ ھلي ٻن شاخن ۾ ورھائجي ٿي ويون ۽ اھي انساني ڄنگھون ٺھي ٿي پيون- مَٿو گول ھنداڻي جھڙو- ھڪ ھٿ ۾ گولائي دار تلوار ۽ ٻئي ھٿ ۾ ڍال! اڪثر ھنڌن تي ٻه ٻه ماڻھو ھڪٻئي جي آمھون سامھون چٽيل هئا-
ھتي ڪا وڏي چٽسالي ڪونه ھئي- بس! ٽن چئن جاين تي- سو به ڍوري جي فقط اولھه پاسي واري اُڀي ديوار جي پاڙ ۾- ٻه ٻه ٽي ٽي ماڻھو اُڪريل ھئا- ڪٿي ڪٿي ڪنهن ٻئي دور ۾ ٺاھيل سَرھن جو شڪلون ھيون- اھي سَنهيون ۽ گَھريون اُڪريل شبيھون پنهنجن تخليقڪارن بابت ڪا وضاحت ڪرڻ کان قاصر ھيون- البت تلوار بازي چٽو پِٽو تاريخي دور آھي-
ان تلوار بازيءَ کي ڪنهن خاص گھراڻي يا ثقافت سان نسبت ڏيڻ جلد بازيءَ جو ڪم ٿيندو- اسان ھيڏانهن ھوڏانهن ڪي ٻيون شاھديون ڳولڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ پنڌ ھلندا وڃي ’شاھه کوھه- تائين پھتاسون- سڀ چِٽَ جبل جي اُلھندي ديوار ۾ ھئا- جنهن جو ان کان سواءِ بظاھر ڪو ٻيو سبب نظر نه ٿي آيو ته جبل جو اھو حصو ڏينهن جو ڳچ وقت ڇانءَ ۾ ٿي رھيو ۽ ھن ڍوري جا ياتري يا ٻڪرار اتي ويھي ڏينهن ٺاريندا ھوندا- ۽ ان واندڪائيءَ ۾ ويھي اھي تصويرون اُڪيريون ھوندائون- اھي چِٽ بهرحال- ڪنهن مذھبي سرگرمي يا علامتن کي ظاھر ڪندڙ نه ھئا-

شـاھه کُـوھه
’شا�