نيرا نيڻ، ريٽو رت

نيرا نيڻ، ريٽو رت
اباسين جي پھاڙن جي هن پار کان قافلا لٿا هئا. عورتون، مرد، ٻار، پوڙها. صندوقون نوٽن ۽ سون سان سٿيل، اعليٰ نسل جا ڪتا ۽ گهوڙا. خچر ۽ گڏهه بار ڍوئي ڍوئي ٿڪل. جت چشمو ڏٺائون اُتي لھندا ويا، جت چشما نه هئا اُتي کوهه کوٽجي ويا. مردن کي ڏاڙهيون ڊگهيون ۽ ڪڪيون، مڇون ڪوڙيل. ڪن جا مٿا ڪوڙيل ته ڪن جا وار ڌاڳي تي ڪتريل، پٽڪا ۽ ٽوپيون. رنگ ڳاڙها، چھرا سخت، قد ڪاٺ جا ڊگها، پيرن ۾ ٽائرن ۽ چمڙي جا جوتا، مرڻ مارڻ لاءِ تيار. اباسين جا ٻار سندن اکيون ڏسي ڊڄي ويا. سندن وڏا به شڪل شبيهه ۾ ڪجهه اهڙا هئا پر ... هيءُ کائيندڙ کائيندڙ رويو! گهورون ۽ اوپرائپ! اصل جھڙا گُرگ! البته عورتن ۽ ٻارن کان نه ڊنا، نه ڄاڻي ڇو؟
زربت خان قافلي جي ڪرڙوَڍ سردار جو ساڄو هٿ هو. ٻين جي ڀيٽ ۾ قد جو ڇوٽو پر ڦيڦو، تکو هلندو ته سڄو بت پيو ٿَل ٿَل ڪندس. لنڊي سٿڻ تي گوڏن کان هيٺ قميص، سيني تي بنڊولِي، گولين جا ٻه گَٺا، ڪلهي تي بندوق. چيلهه ۾ پٽو، پٽي ۾ هولسٽر ۽ تنهن ۾ ريوالر. هر وقت ويڙهو گَهٽي وانگر پيو هِتي هُتي ٿونا هڻندو! ٻه ٽي ڇاڙتا سدائين ساڻ هوندس. سڄو انتظام هٿ ۾ هئس. دوا، راشن پاڻي، تنبُو، ڪمبل، جنهن کي ڪا شيءِ کپندي ته کيس چوندو. مقامي ماڻهن سان وڙهي جهڙي ڪم ڪرائي ايندو. هر ڪو پيو کانئس لنوائيندو ۽ نٽائيندو. بس! جيڪڏهن نه ٺهيو ته مقامي سرڪاري ملازم راشن انچارج علي دوست سان. کيس ڏسندو ته رت ٽھڪڻ لڳندس. ڏانھنس ڏسي هڪ پاسي ٿڪ اڇلائي ٻئي پاسي نڪري ويندو، ”هونهه ... ٽڪي جو نوڪر!“ ڄڻ نوڪر نه، ڪو پينو فقير يا زر خريد غلام هجي!
ٽڪي جو نوڪر علي دوست اصول پسنديءَ تي پير ڄمائي بيهڻ جي سزا ۾ پنهنجي ڳوٺ کان سئو سوا سئو ميل پري جبل جي چوٽيءَ تي اڇلايو ويو هو. سھڻو قداور جوان هيو، پڙهيل ڪڙهيل پر ... هڪ سرڪاري نوڪري ويتر سڄو ڏينهن پيو اصول! اصول! ۽ قانون! قانون! ڪندو. نوڪريءَ جا ادب سکيو ئي ڪونه. هر ننڍي وڏي آفيسر کي ڪڪ ڪري وڌائين. ڀرپاسي مان ماڻهن جي لڏپلاڻ ۽ اٿل ٿي ته عملدارن جون بدليون به ٿيون. ڪامورن کي ٺاهوڪو وجهه مليو، اتي ڦٽو ڪيائونس، جتي ڀلي ته سُڪ هجي. سچ پچ ته سُڪ ٿي ويو.
ڳالهه ڪجهه به ڪونه هئي.ويهارو ڏينهن اڳ ۾ زربت خان سندس ڪئمپ آفيس ۾ لنگهي ويو هو. مٿي ۾ ڀونئري هيس ته علي دوست به ٻين وانگر جهڪي کيڪاريندو، حال احوال ڪندو، ۽ جيئن چئبس تيئن ڪندو! آخر به سردار حاجي جان جو خاص ماڻهو هو، ڪا گهٽ ڳالهه ته ڪا نه هئي!
علي دوست ويٺي ويٺي کانئس درخواستون ورتيون ۽ عام رواجي انداز ۾ چيو هو، ”ٺيڪ آهي!“ زربت خان کي ننهن کان چوٽيءَ تائين باهه لڳي وئي هئي، ايئن پيو ڀانئي ڄڻ علي دوست ڪا ڪچي گار ڏيئي وڌي هجيس. اکر چٻيندي، چيائين ”مان زربت خان آهيان ... مونکي ڪو نه سڃاڻين؟“ علي دوست بس اکيون کڻي گهوري ڏٺو هئس. ٻئي ڏينهن علي دوست انڪوائريءَ لاءِ ڪيمپ ويو، هڪ اڌ کان سواءِ سڀ ڪوڙيون درخواستون. خود زربت خان جي درخواست ۾ ڇهه ماڻهو وڌيڪ لکيل هئا. موٽي اچي ڪمشنر جي لسٽ سان ڀيٽيائين، ڪل ماڻهو درخواست جي ٽين پتي مس نڪتا.
هڪ اڌ ديندارن ۾ گل جان جو گهر به هو. نوجوان گل جان ۽ سندس زال نيرين ۽ گھرين اکين واري نِيمڪَئي ۽ تنهن جي هٿ ۾ ڪڏندڙ پتڪڙو گلباز ... ڳاڙهو جھڙو ٽماٽو، کيس ڏسي پنهنجو پٽ پيو ياد ايندس. پوءِ گل جان سان سنگت ٿي ويس ۽ زربت خان کي اڃا چڙائي وڌائين. زربت خان جي ننڊ ڦٽي ويئي. اسفنج جا گاديلا به ڪنڊا پيو ڀانئي، جھڙو زخمي درندو! وحشت وڪوڙي ويس، ناسون پيون سسنس ۽ ڦنڊجنس، ڀانئي ته سيني منجهه ڊزن کن گولين جو لاهي پورو ڪريس پر ... ! سوچي چپ ٿي پئي ويو. سردار جو حڪم ابتڙ هيو، فساد کان پاسو ڪرڻو هئس. پر ڪيستائين ڪري؟ اره زورائيءَ تي هريل، نڙيءَ ۾ ڄڻ هڏو ڦاسي پيس. گل جان تي به پراڻيون خارون هيس سڱا بندي تان. ڪيڏو زور لڳايو هئائين نيمڪئي جي ٻانهن ڇڪائڻ لاءِ! پر تنهن وقت سڀئي ستارا ڦٽل هيس.
هاڻي، ٻيو ڪجهه سمجهه ۾ نه آيس ته وڃي نيمڪئي جو رستو روڪيائين...! نيري آسمان تي ڪٿي ڪٿي اڇڙا ڪڪر ڊوڙون پائي رهيا هئا. چٽو آسمان، واديءَ جي هر شيءِ ڌوتل، پن پن ۽ گل گل ڌوتل پوتل پر ... هر دل ۾ ٿڪاوٽ هئي. قافلي وارا گڏ هوندي به هڪٻئي کان جدا جدا. ڇا ٿي پيو جيڪڏهن وطن ۾ فساد سبب دربدر هئا، اندر جا ويڇا ته اتي جو اتي موجود هئا. ڊاٻو ڊگهو ٿيو ته بدگمانيون ۽ ذاتي دشمنيون ڪر کڻي بيهي رهيون هيون، ويتر نا اميدون ۽ ٿڪاوٽ ... جهاد جو ڀوت ئي مٿي تان لهي ويو هئن.
نيمڪئي جهرڻي تان پاڻي ڀري پئي موٽي. گهاگهر هڪ مٿي تي، ٻي ڪڇ ۾، پھاڙي رستو، هيٺ مٿاهيون ... گهاگهرين کي ڇلڪڻ کان ڪير روڪي؟ ڇُلڪي ڇُلڪي بت ڀڄائي ڇڏيائونس، ڪپڙا ٿلها هوندي به بت سان چمبڙي پيس. انگ انگ مان جوانيءَ ليئا ٿي پاتا. زربت خان کيس اڪيلو ڏسي شينهن ٿي پيو. سڏيائنس. نيمڪئي مڙي گهوريو هئس، زهريلي گهور! پھاڙن جي ڌيءَ هئي، ڪنهن کي هروڀرو مجال نه هئي جو دڳ جهليس. پر زربت خان جي اکين ۾ سوئر جو وار ڏسي هڪ پل ڏڪي وئي. تڪڙيون وکون کڻي نڪرڻ جي ڪيائين پر شيطاني ٽھڪ جو پڙلاءُ ٻڌي بيهي رهي. انگ انگ ۾ ڪروڌ ڀرجي ويس، ”ٺٺول!؟“ اهڙي اجازت هوءَ ڪنهن کي ڏيئي نٿي سگهي. زربت خان جھڙو ماڻهو به سندس بدلجندڙ رنگ ڏسي ڪجهه دير ککو وکو ٿي ويو هو ...
هيءَ ننڍڙي جهڙپ ڏاڍي دل آزاريندڙ هئي، نيمڪئي جو اندر ٽھڪڻ لڳو هو. زربت خان جون چيل ڳالهيون من ۾ ايئن چڀي رهيون هئس جيئن چيلاٽن جا ڏنگ هجن. اتانهن جبل جي ڌيءَ لاءِ ان کان وڌيڪ ٻي ڪھڙي گار ٿي سگهي ٿي؟ مڙس سان ذڪر ڪيائين ته هن جو اندر لوڻ ٿي ويو. زربت خان سان چنبو اٽڪائڻ جي معنيٰ هئي سڄي گهراڻي جي خودڪشي! حالتن جو جائزو ورتائين. ڀلا ڇا ٿي پيو جيڪڏهن ڪنهن اجنبي ۽ شريف ماڻهوءَ کي مهمان ڪجي ٿو؟ اهو ته پاڻ قبيلي جي ريتن وٽان هو. پر ... زربت خان کي اهو چوڻ جو حق ڪنهن ڏنو هو ته اجنبي نيمڪئي سان ٺهيل آهي. هيڪر خيال آيس ته علي دوست کي منع ڪري ڇڏي ... پر ڇو؟ زربت خان جي واهيات ڳالهه تي ؟ اها ڳالهه به کيس منظور ڪو نه هئي.
هو سوچ ۾ پئجي ويو، زربت خان جي طبيعت کان ننڍي هوندي جو واقف هو ،” هو ماٺ ڪري نه ويهندو، ضرور ٿونا هڻندو!“ ... پر هو ڪٿان ۽ ڪڏهن وار ڪندو؟ سمجهه ۾ نه آيس. دل ئي دل۾ ان ڏينهن تي ڦٽڪار وڌائين جڏهن سردار حاجي جان جي حڪم تي بي سبب ۽ بنا سوچڻ سمجهڻ جي تڏا پٽي کڻي خچرن تي وڌا هئائين! ... قبيلي سان غداري نه آئڙيس. ڪاڏي وڃي؟ ڇا ڪري؟ بس اهوئي سمجهه ۾ آيس، ”جيئڻ مرڻ قبيلي سان ... جهيڙا جهٽا ٿيا ته منهن ڏبو، ڀاڙِي ٿي ڀڄبو نه ... ڌاري واهر به نه وٺبي!“ تلاءَ جي مڇي! ٻاهر ڪيڏانهن ويندي؟ ... مَتي ته تلاءَ ۾، مُئي ته به تلاءَ ۾. خونريزي ٿي ته فقط پاڻيءَ جورنگ مٽبو!
سڄي ڪئمپ ۾ عجيب سس پس جاري هئي. ڀڻڪ گل جان جي ڪنن تي پئي. سنگتيءَ کي به اشارو ڪيائين پر جهليائينس نه، فقط احتياط ڪندو رهيو. شام جو خيمي جي ٻاهر پرڀرو فراسي وڇائي ڪچھريون ڪندو. ننڍڙو گل ب