هيرو خان ٺُلهه

هيرو خان ٺُلهه
تعلقي جوهيءَ جي تپي مريد يرو ۾ جوهيءَ کان ڪجهه اتر اولهه پاسي اڌ ڪلاڪ کن جيپ جي پنڌ تي هيرو خان ڳوٺ آهي. اهو ڳوٺ سُڪ نئه جي ڪنڌيءَ تي آهي. سُڪ نئه اصل ۾ نئه گاج ئي آهي، جنهن جو وهڪرو تير ڀِت ٺهڻ کان پوءِ سڪي ويو آهي. ان هوندي به ان ۾ تير ڀت وٽان 5000 کن ڪيوسڪ پاڻي اچي ٿو، جنهن تي آبادي ٿئي ٿي. هيرو خان ڳوٺ جي اتر اولهه پاسي هڪ ٻُڌڪو ٺلهه بيٺل آهي، جيڪو اتر سنڌ ۾ ڊٺل اڪثر ٺلهن جي شڪل شبيهه ۽ اڏاوت جي نموني کي واضح ڪري ٿو. هي ٺلهه بهليل شاهه ۽ گولو فقير طرف قائم ٺلهه جو همشڪل هوندي به ان کان ڪجهه اضافي وصفن جو مالڪ آهي. بهليل شاهه ٺلهه پوريءَ طرح ڪچو آهي، سواءِ ان جي ته ان ٺلهه جو وچون مرڪزي (core) حصو پڪل سرن جو آهي، جيڪو فقط مٿي چڙهڻ کان پوءِ نظر اچي ٿو.
هيرو خان واري ٺلهه جي ڇهه فٽ ويڪري ڏاڪڻ اتر پاسي کان آهي، جيڪا 25 فٽ اوچي ٺلهه تائين وٺي وڃي ٿي. مٿي چڙهڻ بعد وچون گول مرڪز (core) ڏسجي ٿو. جيڪو 2 فٽ قطر جو پڪسِرو آهي. هي ٺلهه، هيٺان کان جيئن مٿي، تيئن اندر طرف سوڙهو ٿئي ٿو، ان ڪري مضبوط بيٺو آهي. هن ٺلهه جي ويڪر (ڏاڪڻ کي ڇڏي) باقي 15 فٽ آهي. ان ويڪر ۾ آرپار قد آدم ۽ ونگدار پڪسري سرنگهه آهي. جنهن کي اتر پاسي ٻه فٽ کن اندر بند ڪري ڏيوريءَ کي صورت ۾ ’ديو اسٿان‘ ٺاهيو ويو هو. هن وقت ماڻهن ان ديوار جو ڪجهه حصو ڀڃي ڇڏيو آهي جنهن ڪري آرپار سرنگهه ظاهر ٿي پئي آهي. اها ئي سرنگهه ڏکڻ پاسي کان تقريباَ 12-10 فٽ اندر آهي.
ٺلهه جي اتر ۾ ڪجهه مقبرا به آھن. ھتي ٻه مقبرا آھن:
ھڪڙو چورس آھي، جنھن جو منھن اوڀر طرف آھي، ٽيئي پاسا مستطيل پانيلن سان سينگاريل اٿس. ڪانس ٻاھر نڪتل آھي. ٻيڙ- ٻني تي برجيون ٺھيل آھن. برجيون وڏيون آھن. اٺڪنڊو ڳچ ٺھيل آھي. ڳچ جي ٻيڙ ٻني تي ننڍيون ننڍيون برجيون ڏنل آھن.
ٻيو مقبرو: اٺ دري وانگر آھي، جنھن جي ھر ڪنڊ تي ونگون ٺھيل آھن. ڳچ اٺ ڪنڊو آھي. ان جي مٿان گنبذ ٺھيل آھي. گنبذ جي مٿان اونڌو ڪنول گل ٺھيل آھي، جنھن جي مٿان ڪلسو ڏنل آھي. مقبري جي چوڌاري گھڻي تعداد ۾ قبرون ٺھيل آھن.