هي مضمون مزاج ۾ ’سنڌ آئينو‘ سلسللي جو آهي سنڌ ۾ ڌربندي (اليڪشن 88ع)

سندن وڌ ۾ وڌ اها ڪوشش آهي ته هو اسيمبلين ۾ جيترو ٿي سگهي پنهنجو آواز پهچائڻ لاءِ کٽي اچن. اها ضرورت به انڪري محسوس ٿي آهي ته هن کان اڳ سنڌ جو ڪيس ڪڏهن به اسيمبلين ۾ پيش نه ڪيو ويو. جنهنڪري هرڪا حڪمران ڌر، پنهنجي مرضي هلائيندي رهي آهي. ٻئي طرف اها به حقيقت آهي ته سنڌ جي مختلف تڪن خاص ڪري ڪراچي ۽ حيدرآباد مان غير سنڌي نمائندن پاڻ چونڊائي سنڌ جي حقن کي وڌيڪ نقصان پهچايو. هاڻي وري ملڪ ۾ ايم ڪيو ايم ۽ پي پي آءِ جي سياسي داخلا کانپوءِ ان جو امڪان پڻ وڌيو آهي ته سنڌ مان غير سنڌي ۽ غيرمقامي ماڻهو چونڊجي وڃن جنهن سان سنڌ جي غلط نمائندگي ٿئي. جيڪا نه رڳو قوم پرست، پورهيت دوستن کي وڌيڪ پريشان ڪري سگهي ٿي پر ان جو به امڪان آهي ته اها خود پيپلز پارٽي لاءِ تڪليف ڏيندڙ بڻجي وڃي جيڪا اقتدار ۾ اچڻ بعد سنڌ جي مسئلن جو حل ڪڍڻ جو واعدو ڪري ٿي.

سنڌ قومي اتحاد، ا ن پ ۽ پ پ ۾ هاڻوڪي محاذ آرائي ڏاڍي تڪليف ڏيندڙ آهي. خاص طور تي ان وقت جڏهن سموريون رجعتي ڌريون ملي هڪ ٿي ويون آهن. هئڻ ته ايئن کپندو هو ته ترقي پسند، قوم پرست ۽ جمهوريت پسند ڌريون ڳالهين ذريعي ڪا مفاهمت پيدا ڪري گڏيل اميدوار بيهارين ها يا گهٽ ۾ گهٽ هڪ ٻئي جي مکيه اڳواڻن کي اسيمبلين ۾ آڻڻ لاءِ انهن جي خلاف اميدوار نه بيهارين ها. پر بدقسمتي سان ايئن به نه ٿيو جنهنڪري خطرن جا در کلي پيا اهن. پهريون اهو ته انهن ڌرين جا ووٽ پاڻ ۾ ورهائجي وڃڻ سبب رجعتي ڌرين جي کٽڻ جو موقعو نڪرندو. ٻيو اهو ته هڪ ٻئي خلاف انتخابي مهم هلائڻ ڪري باهمي تلخيون وڌنديون. ممڪن آهي ته ڪو ايئن چوي ته باهمي مفاهمت لاءِ اها اڻ ٿيڻي ۽ خوش فهميءَ واري تجويز آهي پر سنڌ جي عوام لاءِ اهو ئي بهتر هو ۽ ان جي گنجائش هئي ڇاڪاڻ ته قومپرستن ۽ پ پ ڪارڪنن گذريل 11 سالن واري ڏاڍ جي دور ۾ هڪ جيتريون ۽ گڏجي سختيون ڀوڳيون آهن ۽ انهن جي دلين ۾ عوام جو ڏک آهي جنهن جي خاتمي لاءِ انهن پاڻ ارپي ڇڏيو آهي. هاڻي به وقت نه ويو آهي ۽ واسطيدار ڌريون باهمي مفاهمت سان ڪن عهديدارن کان هٿ کڻائي بهتر فضا قائم ڪري سگهن ٿيون. جيڪا چونڊن کان پوءِ وڌيڪ ڪارائتي ثابت ٿي سگهي ٿي. دراصل اسان جي سڀ کان وڏي بدنصيبي اها آهي ته اسان جا سياستدان سنڌ جي قومي سوال کي جمهوري تحريڪ سان ڳنڍي نه سگهيا آهن.

هنن چونڊن ۾ اهميت ان کي نه آهي ته ڪهڙو اميدوار ڪهڙي پارٽيءَ جي ٽڪيٽ تي بيٺو آهي پر اهميت ان کي آهي ته ڪي اهڙا اميدوار آهن جن کي احترام ڏيئي انهن جي خلاف ڪا به پارٽي پنهنجو اميدوار نه بيهاري ۽ جيڪو بيٺو آهي ان کان هٿ کڻائي. ان سان هڪ طرف سڀني ڌرين وٽ هڪٻئي لاءِ چڱائي وارو جذبو اڀرندو ته ٻئي طرف بهتر اسيمبلي وجود ۾ ايندي جتي سڀني خيالن جا سٺا وڪيل گڏجي ماڻهن جي بهتري لاءِ ڪم ڪندا.

سياست ۾ احترام لائق هستين کي آڱرين تي ڳڻي سگهجي ٿو. بيگم نصرت ڀٽو، بينظير، ڄام ساقي، رسول بخش پليجو، سوڀو گيانچنداڻي، پروفيسر غلام مصطفيٰ شاهه، ممتاز ڀٽو، يوسف لغاري، آڪاش انصاري يا ڪجهه ٻيا اهڙا اميدوار آهن جن کي وڏي احترام سان اسيمبلين تائين پهچائڻ جي ضرورت هئي پر في الحال ايئن نه ٿيو آهي. سڀ کان مشڪل صورتحال اها آهي ته پاڻ کي عوام جي نمائندگي ڪندڙ جماعتون سڏيندڙ پارٽيون اهم ترين فيصلن وقت عوام جي بنيادي خواهش کي نظر انداز ڪري ڇڏين ٿيون ۽ ليڊرشپ پنهنجا سياسي مقصد ماڻڻ لاءِ اڻوڻندڙ فيصلا مڙهي ڇڏين ٿيون. هن وقت ضرورت ان ڳالهه جي هئي ته ماڻهو جيڪي ”ٻه اڌ“ ٿيل آهن تن کي ”هڪ“ ڪجي ها. فيصلو وري به اهو ئي ڪيو ويو ته ماڻهن کي ”ٻه اڌ“ ئي رهڻ ڏنو وڃي. مختصر اکرن ۾ ايئن ئي چئبو ته جيڪڏهن عام چونڊن ۾ باهمي مفاهمت نه هئڻ ڪري حقيقي عوامي نمائندگيءَ کي نقصان پهتو يا عوام دشمن قوتن وڌيڪ سيٽون حاصل ڪيون ته ان ڪوتاهيءَ جي ذميواري عوام تي نه پر انهن ئي سياستدانن تي هوندي جن عوامي جذبن کي مان نه ڏنو.

(سومر 7 نومبر 1988ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)