هڙيو، پکين جو بادشاهه

هڙيو، پکين جو بادشاهه
”توهان سوير چيو ته هڙيو پکين جو بادشاهه آهي، ان روايت جي پويان ڪوقصو آهي ڇا؟“ مون پڇيو.
ها سائين! هڙيو پکين جو بادشاهه آهي. چون ٿا ته ڪنهن بادشاهه مکڻ جي ماڙي پئي ٺهرائي. ماڙي ٺهي تيار ئي مس ٿئي ته ڏينهن جي اُس ۾ مکڻ رِجيو وڃي. پوءِ بادشاهه صلاح ڪئي ته ڇا ڪجي؟. وزيرن مشورو ڏنس ته پکي گهرائجن جيڪي ان تي ڇانوَ ڪري بيهن. ان صلاح تي سڀني پکين کي سڏايو ويو، سڀ پکي آيا. جڏهن پڇا ٿي ته ڇا سڀ پکي آيا آهن يا ڪو اهڙو به آهي جيڪو نه پهتو آهي؟ تڏهن پکين چيو ته فقط هڪڙو پکي نه آيو آهي. پڇيائون، ’ڪهڙو؟‘ چيائون، ادا مِيٽر پکي نه آيو آهي.
پوءِ ماڻهو موڪليائون ته مِيٽر کي وٺي اچو. ميٽر چيو، ’اچان ٿو!‘ وري ٻيو ماڻهو موڪليائون، وري ٽيون. ميٽر وري به چيو، ’اچان ٿو!‘ نيٺ جڏهن بادشاهه وٽ آيو، سلامي ڀريائين، تڏهن بادشاهه چيس، ’ڏي خبر، ايڏي دير ڇو ڪيئه؟ ٻيا سڀ پکي پهتا، تون نه پهتين؟‘
مِيٽر چيو، ”تون بادشاهه آهين جو تون مارائي به سگهين ٿو، پر هڪڙو عرض آهي ته هي پکي تنهنجي مکڻ جي ماڙيءَ مٿان ڪيترو وقت کنڀ هڻندا؟ ساسي (ساهه وارا) آهن، نيٺ ٿڪجي پوندا. مکڻ جي ماڙي هونئن ئي ڪونه ٺهندي، اجايو سڀ پکي جان کان ويندا، آئون ننڍڙو پکي آهيان، منهنجا ننڍڙا کنڀ آهن، آئون ڇا ڪري سگهندس جو تنهنجي ماڙيءَ مٿان ڇانَ ڪري بيهندس؟ مون ۾ ايترو دم به ناهي ...
ايئن چئي، پوءِ چيائينس، ” اِي بادشاهه! تون آهين زال جي چوڻ تي، جنهن تو کي چيو آهي ته مون کي مکڻ جي ماڙي ٺهرائي ڏي ته مان توسان رهنديس، نه ته نه! سج هوندو ته ماڙي ڪيئن بيهندي؟ توهان پنهنجي راڄ جو فيصلو ڪيو، مون پنهنجي برادريءَ جو فيصلو پئي ورتو، انڪري تڪڙو نه پهتس. توهان بادشاهه ته زال جي چوڻ تي ڳهيلا آهيو، هاڻي ٻڌاءِ ته مکڻ جي ماڙي ڪيئن ٺهندي؟“
پوءِ بادشاهه مڃيو، ته ”واقعي مان زال جي چوڻ تي آهيان، هي پکي سچو آهي ... هاڻي توهان سڀ پکي هليا وڃو.“ حاجي ڳالهه ٻڌائي. لوڪ ڏاهپ تي ٻَڌل هيءَ ڪهاڻيءَ سڀني کي وڻي. انور ته ٽهڪ ڏيئي کليو.
”ڇا توهان هڙيو ۽ ميٽر ساڳئي پکيءَ کي چئو ٿا؟“ مون پڇيو.
”ها! ها! ڪي هُڙيو چون ته ڪي ميٽر! پکي ساڳيو آهي“ ڪنهن چيو.
”ميٽر ٻن قسمن جا ٿيندا آهن، هڪڙو اڇو ميٽر هوندو آهي ۽ ٻيو سائو ... ٿورڙو سونهري رنگ تي.“ شايد حاجي ڪوڙل چيو.
توهان جيڪو ميٽر ٿا چئو، ان کي اسان ڊکڻ چوندا آهيون جيڪو ڪاٺ کي ٽڪ ٽڪ ڪندو آهي!“ حاجي ڪلَوءَ حاجي ڪؤڙل کي رد ڪيو، پر ان ۾ مونجهارو هو.
”اسان وٽ ماڻهو ان تمام ننڍڙي پکيءَ کي مِيٽر چوندا آهن جيڪو ڀونئري کان ٿورو وڏو ٿئي ٿو، اڏامندي هوا ۾ هڪ هنڌ بيهي رهندو آهي ۽ گلن جو رس چوسيندو آهي، چهنب ڊگهي ۽ مڙيل هوندي اٿس .“
”ها! ها! اهو ئي!“
”هتي چيها به آهن، ٻٻر پکي آهي، ميٽر اڪثر ڍنڍن ۾ نظر ايندو آهي، علائقي علائقي ۾ گهڻا (هڪٻئي کان مختلف) پکي آهن.“

سامهون ڪنهن ٿڙ سان ٻڪري ٻڌل هئي، ”اهو ڪهڙو نسل آهي؟“
”هيءَ جابلو ٻڪري آهي، ’بروهڪي‘ ڪري سڏيندا آهيون. جيڪا ٻڪري جبل جي ٿئي، ان جا کُر ڏاڍا هوندا آهن جو اها پٿرن تي هلندي آهي. سنڌڻ ٻڪري بُوبڪائڻ سڏبي آهي. ’ڪُليون‘ سنڌ جون ٻڪريون آهن. اهي ڪچي زمين سواءِ جيڪڏهن جبل تي پٿرن ۾ وڃن ته منڊيون ٿي پونديون، هلي نه سگهنديون.
”۽ هن ٻڪريءَ کي سنڌي ٻڪري چئبو ’بوبڪائڻ‘، ’لوهري‘ اڃا وري ٻيءَ، هي ڪاموريءَ جو مثال آهي، جيئن هوءَ ڪاموري جو کار آهي نه! جن جا ڪن لڙڪيل هوندا آهن ڪارا ڳاڙها چٽ هوندا اٿن ۽ قد جون وڏيون ٿينديون آهن. بوهڪي ٻڪري ننڍڙي ڊمٽي ٽيڊي ٿيندي آهي.“
”سنڌ جي ڪچي جي ڪاموري ٻڪري ذري گهٽ ڳئونءَ جيتري ، ڊگهڙي ٿيندي آهي“ انور ڪچي جي ڪاموريءَ جي تعريف ڪئي.

ڳالهيون ته کٽڻ جون هونديون ئي ڪونه آهن. هر موضوع کي سمجهڻ سمجهائڻ لاءِ جنم گهرجي. صبح جا اٺ ٿيا ته مون ماحول جو گرمي پد نوٽ ڪيو. اهو 32 ڊگريون هو. انور کي اعتبار نه آيو. بخاري صاحب چيو، ”ها، سائين هوندو!“
آسمان ۾ سج ايئن ٿي نظر آيو چڻ چنڊ بيٺو هجي. ماحول ۾ اُس بنهه ڪونه هئي. رڳو رائو هو. ان ڌنڌ کي مقامي ٻوليءَ ۾ ’مياٽ‘ يا، مجاٽ‘ ٿي چيائون، وڻ پوري کان ڪارا ٿي نظر آيا.
اڄ وري گرميءَ جي دانهن هئي، بخاري صاحب ڪنهن فارسي شاعر جو حوالو ڏنو، ”ايران مان ڪو شاعر سيوهڻ آيو ته چيائين ’جيڪو سيوهڻ آيو، سو دوزخ جي ڪهڙي پڇا ڪندو؟“
هاڻي، اسان حاجي ڪلو کان موڪلايو. پنهنجو ٽيون نمبر پٽ سونهو ڪري ڏنائين. اسان ترت ئي هڪ ڳوٺ کان لنگهياسين ته محسوس ٿيو ته ڪاڇي ۾ لڳ ڀڳ هر ڳوٺ جي ڀرسان هڪ ننڍو يا وڏو دڙو آهي.
ڪاڇي جي هر ڳوٺ جو هڪ خاص فيچر آهي. ان جي ڪنهن هڪڙي پاسي هو اروڙي ٺاهين ٿا، جتي ڀاڻ ، بچيل گاهه، اولڙ سڀ اتي ڦِٽي ڪندا، ۽ نيٺ هڪ ڏينهن ايئن نظر ايندو ڄڻ وڏو دڙو هجي. ان ريت اروڙي اها جاءِ آهي جتي گهر جو بچت سچت جو مال، جيئن اسان وٽ ٻوهر ٿئي ٿو، ڪنهن هڪ مقرر جاءِ تي اڇلائين ٿا، ان کي اروڙي چوندا آهن. اروڙي معنيٰ ڪن ڪچري جو ڍڳ ، ڇيڻن يا گند جو ڍير، ڊِٻ. جامع سنڌي لغات موجب ان لفظ جو بنياد ملتاني آهي.
اسان جو رخ هاڻي جوهيءَ طرف هو. واٽ تي پري کان ڪي قبيون نظر ٿي آيون ته اسان اوڏانهن لڙي پياسون، ”هي قلندراڻي لغارين جو قبرستان، حالانڪه قلندراڻين جو وڏو مقام پرتي آهي “ بخاري صاحب ٻڌايو.
سامهون، گڏو گڏ ٻن ٿلهن تي ٻه سهڻيون قبيون اَٺن اَٺن ٿنڀن تي بيٺيون هيون. انهن جي چوڌاري ننڍڙا ڪٽهڙا ڏنل هئا. هي خالص پٿري اڏاوتون ڪونه هيون. سيمنٽ ۽ آر سي سي جو سهڻو ڪم تمام ڪلاسيڪي اڏاوت جو نموني ٿيل هو. انهن مان هڪ قبيءَ هيٺ الحاج رئيس علڻ خان لغاريءَ جي قبر هئي، جنهن 31 آڪٽوبر 1980 واري ڏينهن تي وفات ڪئي هئي. يعني ڪلاسيڪي طرز جي هي خوبصورت قبي مشڪل سان 20 ـ 22 سال پراڻي هئي. قبين جي ويجهو پٿر ۽ ڪاشيءَ جون چند قبرون به گهڻيون پراڻيون ڪونه هيون.
جلد ئي اسان هڪ اهڙي روڊ تي چڙهياسون جيڪو هنڌان هنڌان ڀڄي پيو هو. هي روڊ 1994ع ۾ ٺهيو هو ۽ 1995ع ۾ گاج جي وهڪري ان کي ڀور ڀور ڪري ڇڏيو.