هڪ مڪمل انفارميشن ۽ ريسرچ سينٽر جي ضرورت

16 جنوري 1996ع
هڪ مڪمل انفارميشن ۽ ريسرچ سينٽر جي ضرورت

ظاهري طرح اها خبر تمام ننڍڙي آهي ته ڪراچيءَ جي تاريخ ڪمپيوٽر تي محفوظ ڪرڻ لاءِ انفارميشن ۽ ريسرچ سينٽر قائم ڪيو ويندو شهري معاملن جي سڀني ادارن جي نيٽ ورڪ ۽ پروگرامن کي محفوظ ڪرڻ لاءِ ڪراچي ميونسپل ڪارپوريشن جلد ئي ميٽروپوليٽن انفارميشن ۽ ريسرچ سينٽر قائم ڪندي. اها ڳالهه ڪي ايم سي جي ايڊمنسٽريٽر غير رسمي ڳالهين ۾ ظاهر ڪري وڌي ۽ ٻڌايو ته سنڌ حڪومت اصولي طور تي ان رٿا جي منظوري به ڏئي ڇڏي آهي ۽ ان ڪم تي هر سال 28 لک رپيا خرچ ايندو. مختلف شعبن جا ماهر ان سلسلي ۾ ڪم ڪندا ۽ اهو ڪم هڪ مهيني ۾ شروع ٿي ويندو.
اها ڳالهه رڳو رسمي طرح چوڻ جي نه آهي ته هي ڪمپيوٽر جو دور آهي پر حقيقت اها آهي ته ڪمپيوٽر اسان جي زندگيءَ ۾ گهڙي آيو آهي. زندگيءَ جو ڪو به شعبو نه آهي جنهن ۾ ڪمپيوٽر داخل ٿي نه چڪو هجي يا دروازي تي بيهي ڪڙو نه کڙڪائيندو هجي. دنيا جنهن تيز رفتاريءَ سان بدلجي رهي آهي. سنڌي ماڻهن جو ذهن ان رفتار سان ڪو نه پيو بدلجي، اها ڏاڍي نه، تمام گهڻي ڳڻتيءَ جي ڳالهه آهي. صنعتي ۽ سائنسي ترقي سان گڏوگڏ آبادي واڌ سبب جيڪي شهري مسئلا پيدا ٿي رهيا آهن انهن جو حل ماڻهو جي جسماني طاقت ۽ موجود وقت ۾ ممڪن ئي ڪو نه آهي. جهڙيءَ طرح هڪ شهر کان ٻئي شهر تائين پهچڻ لاءِ هاڻي گهوڙي گاڏي رکڻ جي ”عياشي“ جو وقت نه رهيو آهي ۽ ماڻهو ڪا بس يا ريل گاڏي جهلي سفر تي روانو ٿئي ٿو ساڳي طرح وقت، معيار ۽ سک جا سوال هاڻي ڪمپيوٽر سان ڳنڍجي پيا آهن. هي اهڙو سک آهي جنهن سان ماڻهو گهر ويٺي سڀ ڪم ڪري سگهي ٿو. سنڌ جي ماڻهن کي ته اڃا اها ڳالهه سمجهه ۾ نٿي اچي ته وک ٻاهر رکڻ کانسواءِ بجليءَ جو بل ڪيئن ڀو، کين اها ڳالهه ڪيئن سمجهائي سگهبي ته توهان گهر ويٺي دنيا جي ڪنهن به وڏي لائبريريءَ ۾ رکيل ڪنهن به موضوع جي ڪنهن به ڪتاب جو ڪم به صفحو نه رڳو کولي پڙهي سگهو ٿا پر ڪنهن به موضوع تي آيل تازي تحقيق جي ڪاپي به توهان کي پنجن منٽن ۾ هٿ ۾ ملي سگهي ٿي.
ڪمپيوٽر ڪيڏو به وڏو جن ڇو نه هجي، بهرحال ماڻهوءَ جي عقل جو محتاج آهي. پيتي مان اها ئي شئي نڪرندي جيڪا ان ۾ وڌي وئي هوندي. ان ڪري انٽرنيٽ ۽ انفارميشن سپر هاءِ وي تان به فقط اهي شيون ملنديون جيڪي ان ۾ داخل ڪيون وينديون. پاڪستان ان هاءِ وي سان ڄڻڪ ڪنهن لنڪ روڊ ذريعي ڳنڍيل آهي، باقي سنڌي ماڻهو ان هاءِ وي کان ايترو پري آهن جيتري ”ڪتي جي قبر“ سپر هاءِ وي کان. انفارميشن سپر هاءِ وي تي سنڌي قوم کي ڪير چاڙهيندو؟ ان قوم کي، جنهن جي تعليم جي شرح شرم جي هد تائين ڪريل ۽ ڄاڻ جي حصول لاءِ ٽن کان پنج رپيا روز خرچ ڪرڻ جو حوصلو ۽ شوق 3 ع سيڪڙو به ڪو نه آهي.
سنڌ اڃا تائين تعليم جي لحاظ کان ”سنڌي پهرين ڪلاس“ ۾ آهي جڏهن ته اسريل دنيا جينيٽڪ انجنيئرنگ ۽ ٽيلي آپريشن ٿئيٽرن کان اڳتي نڪرڻ جا گس ڳولي رهي آهي. خبر ناهي ته سنڌي ماڻهو ايڪيهين صديءَ ۾ ڇا ڪندو؟ ايڏو وڏو فاصلو ڪيئن ختم ٿيندو جيڪو مهن جي دڙي واري ڏاند گاڏي ۽ خلائي شٽل ۾ آهي؟ سنڌ ۾ علم جي حالت ڏسي هڪ ڪاري رات جو تصور اچي ٿو. ساهه لطيف ۽ سچل جو ڪائناتي سچ پنهنجي جاءِ تي پر تيزيءَ سان بدلجندڙ دنيا ۾ علمن جون هزارين ڦٽي پيون آهن جن مان ڪنهن به هڪ تي سنڌي ماڻهو ٺيڪ طرح پير نه رکيو آهي.
ڇاڪاڻ ته اسان پنهنجا عيب ڏسڻ نٿا چاهيون، ان ڪري آئينو به ڏسڻ نٿا چاهيون ۽ اهو به نٿا ٻڌڻ چاهيون ته اسان جيڪي زور زور سان ٻانهون لوڏي هلون ٿا، شهپر وٽيون ٿا ۽ ڪنڌ ۾ ڪلي هڻي آڪڙ خان بڻجي گهمون ٿا، ان جي ڪا به معنيٰ نه آهي. مٿي ۾ بهه ڀريل هجي ته شهپر وٽڻ سان علم جو ڌاڳو مضبوط ڪو نه ٿيندو ۽ نه وري ماڻهو اطلاعاتي سپر هاءِ وي تي چڙهي سگهندو. سنڌي ماڻهو جڏهن پنهنجي سوچ جي سفر جو رخ سپر هاءِ وي ڏانهن ڪندو تڏهن ئي اوستائين پهچندو. باقي ”هوت“ پاڻ ئي اسان ڏي لڙي پوي اهڙا لڇڻ اسان جا به ڪونهن:
سنڌ ۾ رهندڙ پوڻن ٻن ڪروڙ سنڌين مان شايد پوڻا ٻه ماڻهو به نه هجن جيڪي ان جديد شاهراهه تي چڙهيل هجن. البت ڪمپيوٽر جي سنهي ٿلهي سهوليت ڪل ملائي هزار کن سنڌي ماڻهن يا ادارن وٽ مس هوندي، سا به محض ڊرافٽنگ ۽ ڪمپوزنگ جي حد تائين جيڪا پڻ ڪمپيوٽر جي دنيا ۾ ابتدائي ڪلاس وانگر آهي. سنڌي ماڻهو ڪمپيوٽر کان فقط ايترو ئي ڪم وٺي رهيا آهن جيترو ٽائپ رائٽر کان وٺبو آهي. اهو صرف ان ڪري آهي جو هن رستي تي اڻپڙهيل معاشرو هلي نه سگهندو. اسان جي سرڪار جيڪڏهن ٻيو نه، صرف ايترو ڪري جو پاڪستان اندر موجود لائبريرين، تحقيقي ادارن، يونيورسٽين، شهري ادارن ۽ اطلاعاتي مرڪزن کي ڪمپيوٽرائزڊ ڪري ملڪي سطح تي نيشنل انفارميشن سپر هاءِ وي ٺاهي وجهي ته به وڏي ڳالهه ٿي پوي ۽ ملڪ ۾ ڪمپيوٽر ڪلچر پيدا ٿي پوي. اها سٺي خبر آهي ته ڪمپيوٽرن ۽ ان جي اسپيئر پارٽس وغيره جي امپورٽ تي ڪي رعايتون ڏنيون ويون آهن پر اڃا به بهتر اهي ته عوام کي ڪمپيوٽر جي تربيت ۽ سهوليتن کان واقف ڪرڻ لاءِ ٽي وي نيٽ ورڪ جو گهني کان گهڻو استعمال ڪيو وڃي ۽ بينڪاري کان وٺي ڪميونيڪيشن ۽ خريداريءَ جي سطح تائين ڪمپيوٽر ايئن عام ڪيو وڃي جيئن جديد دنيا ۾ موجود اهي. گاڏي اتي ئي هلندي آهي جتي روڊ هوندو آهي. جتي روڊ ئي نه هجي اتي فقط اٺ، گهوڙا ۽ پنڌ هلي سگهبو آهي جيئن ملڪ پاڪستان ۾ هلي رهيو آهي.
محترمه ڀٽو تازو ان سلسلي ۾ ڪن رٿائن کي اڳتي وڌائڻ جي ڪوشش ته ڪئي آهي ۽ پاڪستان ابتدائي قدم کڻي رهيو آهي پر ”اڃا دهلي گهڻو پري“ آهي ۽ ان سهوليت مان عوام کي لاڀ جي في الحال ڪا صورت ڏسڻ ۾ نٿي اچي. اها به اسان جي بدقسمتي آهي ته هر چڱي شئي جو ڀرپور استعمال اسان وٽ سڀ کان پهرين اهڙيون قوتون ڪنديون آهن، جيڪي معاشري کي سورن ۾ وجهي ڇڏينديون آهن ۽ سکن لاءِ ورتل ڪوششون ڏکن ۾ بدلجي وينديون آهن. مثال لاءِ سيٽلائيٽ، موبائل فونون ۽ خود ڪمپيوٽر جو اطلاعاتي نطام آهي، جيڪو پاڪستان جي دهشتگردن ايڏي ته بيدرديءَ سان استعمال ڪيو جو خود حڪومت کي وائڙو ڪري وڌائون ۽ نيٺ حڪومت کي مجبور ٿي ڪجهه وقت لاءِ ان سرشتي تي پابندي وجهڻي پئي.
دهشتگرد ڪنهن جديد سهوليت جو غلط استعمال ڪن ٿا ته ان جو اهو مطلب هرگز ڪو نه آهي ته ملڪ ۾ سهوليت ئي نه آڻجن پر حڪومت ان جو ٽوڙ ڪڍي سگهي ٿي جيڪو ضرور ڪڍڻ گهرجي. ايئن ته ٽيلي فون جو نظام به آهي جنهن تي دهشتگرد ”شنبه شنبه ۽ ڇٽي ڇٽي“ ڪري قتل ۽ دهشتگرديون ڪن ٿا، ته ڇا ان ريت ٽيليفون جو نظام به بند ڪيو ويندو؟ گاڏين ۾ هٿيار سمگل ٿيا ته ڇا سڀ گاڏيون بند ڪيون وينديون؟
ڪراچيءَ جي تاريخ ڪمپيوٽر تي محفوظ ٿيندي ۽ ان لاءِ انفارميشن ۽ ريسرچ سينٽر قائم ڪيو ويندو. ان مقصد لاءِ شهري معاملن جي سڀني ادارن جي نيٽ ورڪ ي ڳالهه ڪئي وئي. اها به هڪ چڱي ڳالهه! ڪٿان ته ابتدا ٿئي ٿي. پر سنڌ جي ماڻهن جي خواهش هوندي ته فقط ڪراچي ڇو؟ سڄي سنڌ ڇو نه؟ سڄو پاڪستان ڇو نه؟ جيڪڏهن ڪو ڪم تعميري مقصدن ل