واڻڪنڊ ڪوٽيرو

واڻڪنڊ ڪوٽيرو

اسان اڃا ڏکڻ طرف وڌياسين ته ديھه واڻڪنڊ جي حدن ۾، ۽ واڻڪنڊ نديءَ جي ساڄي ڪنڌيءَ تي رستي جي اوڀر پاسي ھڪ گول ڪوٽيرو ڏسي گل حسن جيپ اوڏانھن موڙي.

ھي انھن گول ڪوٽيرن ۾ سڀ کان وڏو ھو، جيڪي ھن مھل تائين مون ڏٺا ھئا. 170 فٽن جي ٻاھرين گھير واري ھن ڪوٽيري جو اندريون قطر 95 فٽ، ديوار چار فٽ اوچي ۽ ساڍا ڇھه فٽ ويڪري ھئي. ان ۾ داخل ٿيڻ جو دروازو 7 فٽ ويڪرو ۽ ڏکڻ- اولھه پاسي کان نئه جي پاسي ھو.

مون ھن ڪوٽيري کي ’واڻڪنڊ ڪوٽيرو‛ نالو ڏنو ۽ اوساريءَ تي نظر وڌي ھي اڻگھڙيل بلاڪ ھئا، جن کي ڪنھن به مصالحي جي مدد کان سواءِ ھڪ ٻئي تي وڏي ڪاريگريءَ سان سٿي رکيو ويو ھو. گولائيءَ تي خاص ڌيان ڏنل ھو ۽ ڪوٽيري جي وچ ۾ ڪا به اڏاوت نه ھئي. البت، ان ڪوٽيري کان ٻاھرين پاسي اتر اوڀر ڪنڊ تي گولائي دار ٽه سطحي ٿلھو ھو، جنھن جي عين وچ تي ننڍڙو کڏو ٺھيل ھو شايد ان مقصد لاءِ ته ان ۾ ڪو ڊگھو لڪڙو کوڙي سگھجي! اھو ڊگھو لڪڙو ڪو شاھي جھنڊو ٻڌڻ لاءِ ھوندو. ان ٿـَلھي جو ٻاھريون گھيرو 50 فٽ ھو. ڪنھن به ڪوٽيري سان گڏ ھن قسم جي ٿـَلھي جو ھي پھريون مثال سامھون آيو ھو.

ماڻھو چون ٿا ته جڏھن چاڪراعظم ۽ گھرام خان لاشاريءَ واري جنگ لڳي ھئي، ھي ڪوٽيرا تڏھن جا ٺھيل آھن‟ گل حسن چيو. پر، وٽس به ان روايت جي توثيق ۾ ڪو دليل ڪو نه ھو. ھن ته ھڪ روايت بيان ڪئي ھئي. ھن ڪوٽيري وٽان ڳولھا جي باوجود تاريخ کان آڳاٽي ڪا به شئ نه ملي ۽ نه وري ڪو ٻيو ٺڪراٽو مليو. ھيءَ عجيب صورتحال ھئي، نامعلوم معمار ھيترو وڏو ڪوٽيرو ته ٺاھي ويا پر ٺڪر جو ڪو به ٿانءُ نه ڀڳائون، جو کڻي اسان جي ڪا رھنمائي ٿئي !

سنڌ ۾ ڪوٽيرن جون ديوارون چئن پنجن فٽن کان مٿي نه ٿيون ملن. ڀلي ته کڻي ڪوٽيرن جي چوڌاري ڊٺل پٿرن کي ٻيھر ديوارن تي رکي ڇڏجي، تڏھن به ڪوٽيرن جي اوچائيءَ تي ڪو خاص فرق نه پوندو. تمام موڪرين ديوارن جي ھنن اڏاون جي زندھه صورت ڪئين ھوندي؟ انھن جي ڇت ڪئين ھوندي؟ ۽ ھنن اڌوري ماپ جي ڪوٽيرن جي اوچائي اورانگھڻ جيتري ڇو رکي وئي آھي؟

منھنجي دل ۾ گھڙي کن لاءِ خيال آيو ، ”ڪٿي ھي مال جا واڙا ته نه آھن؟“ پر مال جي واڙي لاءِ پٿرن جي ساڍا ڇھه فٽ ويڪري ديوار اڏڻ جي ڪھڙي ضرورت آهي؟ ان کان سواءِ، جيڪڏھن ھي ڪو واڙو آھي ته پوءِ ھن ڪوٽيري سان گڏ ڪنھن شاھي جھنڊي لاءِ لڪڙو (flag post) کوڙڻ واري ٿـَلھي جي ڪھڙي ضرورت ھئي؟ مون کي ٻنھي سوالن جا جواب نه مليا.