يادگارن جو هڪ اڻڄاتل سلسلو

�ر جِنن موٽ ۾ ماڻهن سان ڪابه کيشٽ ڪونه ڪئي. انڪري ماڻهو ضرورت پوندي ئي وري ٻيا بلاڪ کڻي وڃن ٿا.

هاڻي اسان جِن واهيءَ ۾ ان جاءِ تي بيٺا هئاسون جتي ڄڻ ته ڪنهن غار جو منهن پوريل هو. ”هي ڏرڙ آهي، کوهه! جنهن ۾ پاڻي سيمو ڪري جمع ٿئي ٿو. هن غار مان اندران ڪسي آهي، پاڻي اندران ئي اندران وهي، اڳتي هلي واهي بڻجي ٿو.“



ڪهِير واهي:

واٽ ۾ هڪ هنڌ ڪهِير (Kaheer) واهيءَ جو ڏس مليو. سج چڱو چڙهي آيو هو ۽ پنڌ چڱو خاصو هو، مون کي همٿ نه ٿي، آئون هڪ کبڙ هيٺ ويهي رهيس. بخاري صاحب ٺڪرين جي شوق ۾ کيرٿر جي پاڙ تائين پنڌ ڪندو هليو ويو. موٽي آيو ته خاموش هو. آئون سمجهي ويس، اتي ڪا خاص شئ نه ملي هوندي.

”ڇا مليو؟“

”اتي ته ڪجهه به ڪونهي، سائٽ ڪونه ملي، بس! واهي به سُڪي وئي آهي ... هتي ته مون کي هروڀرو ڪا اميد به ڪونه هئي پر ڏک آهي ته پوئتي هڪ واهيءَ تي هڪ سائٽ رهجي وئي آهي ۽ ڪنهن گائيڊ به ڪونه ڪيو!“



گز – دنبار گبر بند:

دنبار جبل جي اوڀر ۾ گز ڍوري ۾ پوندڙ ڍورين جا منهن ٻڌل آهن. اهي ننڍيون ننڍيون تاريخ کان آڳاٽيون (؟) گوربنديون آهن. اهو سرشتو تؤنگ کان ٽڪي بارڻ ڏانهن ويندڙ پراڻي رستي تي آهي. اسان جيڪر سڀ بند ڏسون ها پر جيپ جي ٽائر مان هوا نڪرندي پئي وئي. ايوب کي تؤنگ ۾ پنڪچر ڳنڍجڻ جو آسرو هو. اسان گز گبربند سرشتي جا فقط ٻه بند ڏسي سگهيا سون. انهن ڍورين جو پاڻي دنبار ڏانهن ٿي ويو. اهي بند ڳوٺ حاجي شربت سهتاڻيءَ جي اولهه ۾ ٻن ڪلوميٽرن جي پنڌ تي آهن. اسان انهن کي گز گبربندI، گز گبربند II، گز گبربند III، گز گبر بند IV طور نالا ڏنا. انهن ۾ هڪڙو گبربند بند اڌ گولائي ۾ 165 ميٽر ڊگهو هو. ان جو ڪجهه حصو 15 ميٽر لڙهي ويو آهي. ان جي ڪل ڊيگهه هن ريت آهي. 50 سلامت + 15 ٽٽل + 100 سلامت ميٽر. ان جي اوچائي 6.5 ميٽر ۽ بنياد ۾ ويڪر 11 ميٽر آهي. ۽ ٽاپ 6 ميٽر موڪري آهي. ٻيو گبربند چار ميٽر اوچو ۽ 11 ميٽر ڊگهو هو. ٽئين ۽ چوٿين بند تي اسان انڪري نه بيٺاسون جو ٽائر جي هوا بنهه موڪلائڻ لڳي هئي.

اوچتو، ايوب بريڪ هڻي گاڏي بيهاري.

”ايوب! ڪا سائٽ ڏسي بيٺو آهين يا ڪو ٻيو مسئلو آهي؟“ بخاري صاحب پڇيو.

”نه سائين سائٽ ڪونهي، اسان جو هڪ ساٿي پنڪچر ٿي ويو آهي، ٻئي ساٿيءَ جي هوا اڌ نڪري وئي آهي، اڌ هوا تي بيٺا آهيون، خدا خير ڪري، اسان تؤنگ تائين پهچي وڃون!“ ايوب پريشاني ڏيکاري.

”اڌ هوا جي ٽائر تي ڪيستائين وينداسين؟“

رستي ۾ ڪا هڪ اڌ سائٽ ملي ته ڏسي هلنداسين. پوءِ تؤنگ تائين الله مالڪ آهي. هي ٽائر ککر ڍوري ويجهو پنڪچر ٿيو هو.



گز وارو ڪوٽيرو:

ککر واري ڍوريءَ لڳ هڪ پٿرن جي اوساري ٿيل گول ڪوٽيرو بيٺو هو. جتي ڪنهن به مصالحي جو استعمال نظر نٿي آيو چڱو خاصو هو، پر هنن گول ڪوٽيرن جي اصليت بابت اڃا تائين ڪوبه نتيجو نڪري نه سگهيو آهي. هيءُ بظاهر تاريخ کان آڳاٽو آهي پر ان لاءِ ڪوبه پڪو ثبوت ڪونهي. بخاري صاحب اهڙن ڪوٽيرن کي تاريخي زماني جو سمجهي ٿو. هن ڪوٽيري جو دروازو ڏکڻ اوڀر کان هو ۽ اوچائي 5 فٽ هئي.

نيٺ ٽائر بدليو ۽ اسان ککر واري ڍوريءَ جي منهن وٽ جيپ بيهاري ان ۾ اندر لهي وياسون. بخاري صاحب جي يادگيري مطابق ان ۾ هڪ اهڙي گوربندي يا ڪِرهي هئڻ کپندي هئي جنهن ۾ پاڻيءَ جي گذر لاءِ کڙڪيون ٺهيل هيون. اسان سڄو ڍورو لنگهي وياسون پر ڪِرهي نظر نه آئي، ”شايد برساتن ۾ لڙهي وئي“، بخاريءَ افسوس ۽ حيرت ۾ چيو، ”ڀلا! جيڪڏهن لڙهي وئي ته به ڪنڌين تي ڪي آثار بچيل هئڻ کپن!“

اسان موٽ کاڌي. واپسيءَ ۾ اڇن ڪارن پٽن وارو نانگ تير جهڙي تيزيءَ سان هڪ ٻُوڙي مان نڪري ٻئي ۾ گهڙي ويو ۽ پوءِ پوئتي مڙي ڏٺائين. اهو مون کان ڊنو هو ۽ آئون ان کان. اهو سيگهي گينولو Psammophis Leithii نانگ هو. ڪن جوڳين ان کي ’شيگهي‘ ٿي چيو ته ڪنهن ’سرنگهه‘. بهرحال ان جو سائنسي نالو اهو ئي آهي.

منجهند جو هڪ ٿيو ته اسان مايوس ٿي جيپ ۾ چڙهياسون.